پشت پرده محبوبیت چین در خلیج فارس/ ناتوانی آمریکا در مقابل ایران

به گزارش اقتصادنیوز، در گذشته به خصوص در دو سال اخیر، شاهد توسعه روابط چین با عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس بودیم. اواخر سال 2022، سعودی ها برای میانجی‌گری جهت احیای روابطشان با ایران دست به دامان چین شدند؛ این موضع گیری اگرچه مورد استقبال قرار گرفت اما سوال های بسیاری را برای دانشمندان و تحلیلگران غربی درباب این هم آوایی ایجاد کرد. سوال این است، چین چه چیزی می تواند در اختیارعربستان سعودی قرار دهد؟ این سوالی است که اغلب دانشگاهیان آمریکایی فعال در حوزه مطالعات خاورمیانه مطرح می کنند. نکته جالب این است که محققان آمریکایی با طرح این سوال نشان می دهند که از توسعه سریع روابط چین و عربستان، یا شتاب پشت روابط این دو کشور و تمایل بازیگران حاشیه خلیج فارس برای نزدیکی به چین درک درستی ندارند.

رقابت میان سیاست وذهنیت قدرت

«چاینا یو اس فوکوس» با انتشار یادداشتی مدعی شد: گروهی از تحلیلگران بر این باورند که از آنجایی که ایالات متحده از نظر نظامی به عنوان قدرتمندترین کشور جهان باقی مانده، این توان را دارد تا نظم منطقه و جهان را تغییر دهد. آنها تصور می کنند که ایالات متحده تنها کشوری است که منطقه در مورد مسائل امنیتی و دیگر مسائل به آن روی خواهند آورد. سیاست قدرت می تواند به جهاتی در همه جا وجود داشته باشد، اما ذهنیت قدرت به خودی خود پنهان است. روابط چین و عربستان سعودی جامع و چندوجهی است و بنابراین امتیازهایی زیادی وجود دارد که چین می تواند در اختیار عربستان سعودی و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس قرار دهد، اما در این میان سه مولفه برجسته تر است. نخست: چین کمک های بیشتری را برای امنیت منطقه ای ارائه کرده و خواهد کرد. برای سال‌ها، عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس برای حفاظت از امنیت خود به ایالات متحده متکی بودند. اما امروز ثابت شده که این اتکا یک توهم است. عربستان سعودی سال 2019 زمانی که تاسیسات نفتی اش هدف حملات انصار الله قرار گرفت، از واشنگتن ناامید شد.

چین هرگز ادعا نمی کند که به شکلی یکجانبه می تواند تامین کننده امنیت باشد زیرا این بازیگر به ایجاد نوعی امنیت مشترک، جامع، همکاری و پایدار اعتقاد دارد. به عبارت دیگر،به باور این کشور امنیت واقعی تنها از طریق تلاش‌های مشترک کشورهای همسایه که با نقش مشخص بازیگران خارجی تقویت می‌شود، حاصل می گردد. این در حالی است که بازیگران خارجی نمی توانند در باب مسائل امنیتی تصمیم بگیرند و، از همین رو به باور گروهی از ناظران آنها باید برای آشتی و صلح گام هایی جدی بردارند. به این ترتیب، چین به امنیت منطقه ای کمک کرده و خواهد کرد. میانجی‌گری چین برای آشتی بین عربستان سعودی و ایران، از طریق تنش زدایی، توافقی پرسود برای منطقه بود. عربستان، همراه با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، چشم‌اندازهای امنیتی امیدوارکننده‌ای را ترسیم کردند زیرا ده‌ها هزار نفر از تجار سراسر جهان، از جمله چین، پس از مصالحه عربستان و ایران در مارس 2023، از منطقه برای فرصت‌های تجاری بازدید کردند. آنها موج بزرگی از اعتماد را به همراه آوردند. این مقوله در چشم انداز توسعه اقتصادی منطقه ای 2030 عربستان بسیار برجسته شد.

چرایی اعتماد بازیگران خلیج فارس به چین

اهمیت میانجی‌گری چین برای احیای روابط عربستان و ایران در این واقعیت نهفته است که این مصالحه زمینه ساز امنیت در منطقه شد. ایالات متحده تلاش کرده قدرت ایران را مهار کند اما نتوانست. دلیل این شکست اساساً در این است که ایران ملتی با جمعیت عظیم، منابع فراوان و تمدن غنی است و قدرتش قابل مهار نیست. علاوه بر این، چین سابقه استعمار ندارد. از همین رو می تواند روابط متعادل و دوستانه‌ای با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ایران برقرار کند. در همین راستا چین بر اساس مفهوم جدید امنیتی خود، این توان را دارد نه به عنوان بازیگر منطقه بلکه به عنوان قدرت فرامنطقه ای زمینه ساز مصالحه شود. دوم، چین با ایجاد رفاه به عربستان سعودی و منطقه کمک کرده و خواهد کرد. این کشور در حال حاضر به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده و 30 درصد از رشد اقتصادی جهانی در دهه گذشته را از آن خود کرده است. چین همچنین بزرگترین واردکننده نفت در دهه گذشته بوده و برای سال های زیادی در آینده نیز بزرگترین واردکننده نفت خواهد ماند. در سال 2023 چین حدود 564 میلیون تن نفت وارد کرد که نیمی از آن از خاورمیانه بود.

چنین مولفه هایی نشان می‌دهد که چین، به عنوان یکی از بزرگترین قدرت‌ها، یا حداقل واردکننده عمده نفت از عربستان سعودی و سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس باقی خواهد ماند. این بدان معناست که این کشور منبع مهمی برای ثروت و رشد اقتصادی عربستان سعودی در آینده خواهد بود. علاوه بر این، چین به واسطه توانایی‌ بالایش در بسیاری از زمینه ها، شریکی مهم برای عربستان سعودی در دستیابی به اهداف تعریف شده اش در چشم‌انداز 2030 عربستان خواهد بود؛ سندی که هدفش تنوع بخشیدن به ساختار اقتصادی و ساخت شهرهای آینده‌نگر است. برای عربستان سعودی و سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، اهمیت چین بیش از همه به واسطه سهم بالقوه این کشور در رونق اقتصادی منطقه و ثبات اجتماعی است.سوم، چین به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورهای منطقه احترام گذاشته و می گذارد. برای مدت طولانی، چین اصل احترام متقابل بین تمدن‌ها را با نشان دادن پایبندی اش به اصل عدم مداخله - به ویژه احترام به حقوق کشورها برای انتخاب سیستم‌های سیاسی و مسیرهای توسعه، حفظ کرده است. این رویکرد با رویکرد غرب بالاخص آمریکا مغایر است.