نیازمند یارانه گندم هستیم/ میزگرد بررسی وضعیت گندم

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا، بعد از جنگ روسیه و اوکراین و شیوع بیماری کرونا در دنیا اهمیت امنیت و اقتدار غذایی، پایداری تولید، خودکفایی و خوداتکایی در محصولات اساسی استراتژیک از جمله گندم برای کشورها روشن تر شد و کشورها را بر این داشت که بیشتر بر این موضوعات توجه داشته باشند تا مناقشات جهانی تاثیری بر امنیت غذایی آنها نداشته باشد.

اهمیت این محصول استراتژیک و جایگاه والای آن در سبد غذایی مردم باعث شد که در میزگردی با حضور  سهراب سهرابی - مجری طرح گندم وزارت جهادکشاورزی - و عطاالله هاشمی - رئیس بنیادملی گندمکاران  - چالش‌های تولید و خرید تضمینی گندم و راهکارهایی برای برون رفت از مشکلات را بررسی کنیم که در ادامه آمده است:

میزان تولید گندم در دنیا و کشورما چقدر است و پیش بینی می‌شود امسال چقدر گندم در کشور تولید شود؟

سهرابی: در دنیا سالانه حدود ۲۵۰ تا ۲۲۰ میلیون هکتار گندم کشت و از این سطح به طور متوسط سالانه ۸۰۰ میلیون تن گندم برداشت می شود. گندم بالاترین و بیشتری سطح زیر کشت و تولید محصولات کشاورزی در جهان را به خود اختصاص داده است. گندم در جهان به طور متوسط حدود ۲۰ درصد از انرژی و پروتئین مردم جهان را تامین می‌کند.

منشا اکثر گندم‌هایی که در دنیا وجود دارد در منطقه هلال حاصلخیر( منطقه ای بین ایلام، خوزستان، بخش هایی از کشور عراق)  بوده که مرکز تکامل گندم جهان است. حدود ۸ هزار سال پیش ایرانیان باستان اولین بار گندم وحشی را اهلی می‌کنند و برای مصارف خودشان مورد استفاده قرار می دهند و می‌توان گفت که به نوعی تاریخ یکجانشینی و سکونت دائم انسان‌ها در جهان به تاریخ اصلاح گندم در جهان بر می گردد.

در ایران به طور متوسط طی ۳۰ سال گذشته سطح زیر کشت گندم حدود ۲ میلیون هکتار گندم آبی و ۴ میلیون هکتار گندم دیم بوده است و از این سطح بین ۱۲ تا ۱۵ میلیون تولید گندم داریم. در ایران به طور میانگین ۴۰ درصد انرژی و ۴۴ درصد از پروتئین مردم از گندم تامین می شود و به همین دلیل برنامه‌های خودکفایی گندم همیشه سرلوحه برنامه ‌های وزارت جهادکشاورزی بوده است.

در سال جاری با لطف و عنایت خداوند و با مجموع اقدامات فنی انجام شده و همتی که کشاورزان داشتند  برآورد می کنیم که ۱۴ میلیون تن حداقل تولید گندم داشته باشیم.

 

اولین برداشت خوشه‌های طلایی گندم در هفته اول فروردین در استان هرمزگان با حضور مقام عالی وزارت جهاد و مقامات استانی انجام شد. همزمان با آن در سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان برداشت ها آغاز شد و بعد از آن خوزستان، بوشهر، جنوب استان فارس، ایلام و سایر استان‌ها به این جمع اضافه شدند. در ایران برداشت گندم از اوایل فروردین آغاز و تا پایان شهریور ماه ادامه دارد.

 

 هاشمی:  از سال ۱۴۰۰ میزان تولید گندم و خرید تضمینی گندم  افزایش یافت. سال ۱۴۰۰ تولید تقریبا ۷ میلیون تن ، سال ۱۴۰۱ ، ۹ میلیون تن  و سال گذشته ۱۲.۵ تا ۱۳میلیون تن تولید داشتیم.  امسال هم سال خوبی در بخش تولید است.

مقایسه سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲  نشان می دهد که در تولید نزدیک به ۴.۵ میلیون تن افزایش داشتیم با وجود اینکه بارش‌ها کمی کمتر بود. امسال پراکنش بارش‌ها خوب است. بعد از لطف خدا که شامل حال کشاورزان شد اقدامات دفتر گندم وزارت جهادکشاورزی باعث شد میزان بهره وری و تولید بالا برود.

 میزان خرید تضمینی گندم چقدر بوده و امسال پیش بینی می شود چقدر خرید انجام شود؟

سهرابی:  خرید تضمینی گندم از سال ۱۳۶۸ بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در ایران آغاز می شود و در طی این سال‌ها هم  شورای اقتصاد تعیین کننده قیمت گندم بوده است تا اینکه در سال ۱۳۹۹ مجلس شورای اسلامی تعیین قیمت گندم را بر عهده شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی گذاشت. اعضای شورا متشکل از بخش دولتی، خصوصی و کشاورزان است. تا قبل از این تشکل های بخش کشاورزی نقشی در تعیین قیمت خرید تضمینی گندم نداشتند و اما تعیین شورا نقطه عطفی در بخش کشاورزی بود.

 در سالجاری ۱۱۵۰ مرکز خرید تضمینی گندم در ایران راه‌اندازی شده است و به مرور که عملیات برداشت ادامه پیدا می‌‌کند به خریدها اضافه خواهد شد. ۲۱ هزار کمباین برداشت، آماده سازی شده که با همکاری تشکل‌های کمباین‌داران و کارشناسان کشاورزی این ۲۱ هزار کمباین مجوزهای لازم برای ورود به مزارع را دریافت کرده‌اند.

میزان خرید تضمینی گندم سال۱۴۰۰ به میزان ۴ میلیون و۵۰۰ هزار تن، سال ۱۴۰۱ به میزان ۷  میلیون و ۵۰۰ هزار تن و سال ۱۴۰۲ به میزان ۱۰.۴ میلیون تن رسید. بر اساس پیش‌بینی‌ها حداقل میزان خرید تضمینی گندم در سالجاری ۱۱ تا  ۱۱.۵ میلیون تن خواهد شد.

از دو سال گذشته برنامه ویژه‌ای را با همکاری تشکل‌های بخش کشاورزی و تمام متخصصان و محققان تحت عنوان طرح خودکفایی پایدار گندم طراحی کردیم و هدف گذاری کردیم که بتوانیم برای همیشه به خودکفایی پایدار دست یابیم. لازمه این کار اقدامات فنی و مشوق ها است که باید دولت ها آن را حمایت کنند.

هاشمی:  امسال تولید ما به ۱۴ میلیون تن هم می رسد. ولی در میزان خرید شک داریم. با ۱۴.۵ میلیون تن تولید حداقل باید ۱۲.۵ میلیون تن خرید داشته باشیم. دو میلیون تن برای بذور خود مصرفی است که هر سال تکرار می شود و به جز دو میلیون تن حداقل باید ۱۲میلیون تن خرید داشته باشیم. ولی می بینیم که وضعیت خرید خوب نیست.

سال گذشته اعلام کردند که میزان اعتبار پایین است. یعنی گفتند روی ۹ میلیون تن برنامه ریزی کرده‌اند ولی ۱۲ میلیون تن خریداری شده است، زیرا اعتبار کم آمد. البته بهانه قابل قبولی نبود. با این وجود اما تا ۷۰ درصد خریدها مشکل پرداخت آنچنانی نداشت و حداکثر تا یک هفته بعد از خرید، پول پرداخت می شد. آن ۳۰ درصد هم در استان‌های شمالغرب اتفاق می افتاد. یعنی اعتبار تمام می شد و تازه فصل خرید گندم های شمالغرب و مناطق سردسیر شروع می شد. اما امسال هیچ بهانه قابل قبل نیست چون در سالی که میزان خرید حداقل ۱۱ میلیون تن پیش بینی شده نباید اعتبارات کمتر باشد. ما نیز قبل از فصل این موضوع را اعلام کردیم که سال خوبی در تولید خواهد بود و خرید نیز باید خوب باشد.

 

پیشنهاد کردیم که محل پرداخت وجه گندم خریداری شده به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها وصل نشود زیرا آنجا سازمانی است که درآمد پایدار ندارد و به فروش نفت وصل است. اولویت آنها نیز اول پرداخت یارانه ها است و اگر پولی باشد برای گندم و سایر محصولات پرداخت می شود. پیشنهاد هم دادیم که می‌توانیم یکی از منابع آن را از اعتبارات ۹ درصد ارزش افزوده و دیگری را محل اخذ مالیات ها که منابعی پایدار هستند، تامین کنیم. این پیشنهادات را به مجلس و دولت ارائه دادیم اما نه تنها این اتفاقات نیفتاد بلکه امسال پرداخت پول گندم به طور مستقیم به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها وصل شد.

کشاورز گندمش را به شرکت بازرگانی دولتی تحویل می‌دهد ولی این شرکت می گوید سازمان هدفمندسازی یارانه‌ ها مسئول پرداخت پول است. کشاورز چنین سازمانی را نمی شناسد و کاری با آن ندارد.

 تولید گندم نسبت به سال گذشته چقدر رشد داشته است ؟

سهرابی: سال گذشته ۱۳.۵ میلیون تن تولید داشتیم اما امسال برآورد می کنیم ۵۰۰ هزار تن افزایش تولید داشته باشیم و خرید تضمینی بین ۵۰۰ هزار تن تا یک میلیون تن افزایش یابد. البته که اگر دولت به وعده خود عمل کند و پرداخت به موقع وجه کشاورزان را انجام بدهد این مهم محقق می شود. اگر قیمت‌ها  به خوبی تعیین شود و پرداخت ها به موقع باشد کشاورزان هم در تحویل محصول حتما اقدام خواهند کرد.

تاخیر در پرداخت مطالبات گندمکاران چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد؟

هاشمی:  وقتی کشاورزی در استان های مرکزی و شمالغربی  اطلاع پیدا می کند که پول گندمکاران سایر استان ها هنوز پرداخت نشده سراغ دلال می رود و یا گندم خود را به دامداران و مرغداران می فروشد تا خوراک دام و طیور شود. نگرانی اصلی ما از این است که میزان خرید پایین بیاید.

سال گذشته در گندم خبازی خودکفا بودیم و ۱۰.۵ میلیون تن نیاز گندم نان ما از تولید داخل تامین شد. امسال اگر خرید خوب باشد بخش صنف و صنعت هم تامین می شود. یعنی کشور به واردات بی نیاز می شود.

نگرانی دیگر ما عدم اعتماد کشاورزان است. در دستورالعمل خریدی که آقای وزیر ابلاغ کرده و همچنین در مصوبه شورای قیمت‌گذاری صراحتا آمده است که وجه گندم خریداری شده از کشاورزان ۲۴ ساعت بعد از تحویل گندم باید پرداخت شود. این نگرانی وجود دارد که اعتماد سال به سال از دست برود. امسال نحوه پرداخت مان خوب نباشد سال آینده کشاورز از سطح زیر کشت گندم و مراقبت از گندم کم خواهد کرد و به سمت کشت محصولات پردرآمد خواهد رفت و دوباره باید مانند سال ۱۴۰۰ واردات داشته باشیم. دولت باید از مصوبه شورای قیمت‌گذاری مانند مصوبه هیات دولت حمایت کند. در کنار آن تبصره ۳ اصلاحیه قانون خرید تضمینی مصوب سال ۱۳۸۶ به صراحت گفته اگر دولت نتواند به موقع پول گندمکاران را پرداخت کند بر اساس نرخ سود میان مدت اعلام شده از سوی بانک مرکزی باید جریمه دیرکرد پرداخت کند. یعنی کشاورزان خوزستانی و هرمزگانی که یکماه پیش گندم تحویل داده باید دولت ۱۸ درصد سود به آن پرداخت کند. این دقیقا قانون است که سال گذشته عملیاتی نشد و حق و حقوق کشاورزان پرداخت نشد ولی امسال پای این موضوع هستیم که سود ۱۸ درصد را برای کشاورز بگیریم.

قیمت گندم وارداتی در حال حاضر چقدر برای ما تمام می‌شود؟

هاشمی: با ارز ۴۲ هزار تومانی نزدیک به ۱۸ هزار تومان و با ارز واقعی نزدیک به ۲۲ هزار تومان می شود. ضمنا گندم‌هایی که از خارج خریداری می شود کیفیت خوبی هم ندارند.

 یک نکته در مورد ذخایر استراتژیک وجود دارد که عنوان می کنند برای تامین این ذخایر واردات داریم. ولی ذخایر استراتژیک یکبار برای همیشه است. امسال ذخایر را پر می کنید و در سیلو می گذارید سال آینده گندم سال گذشته را وارد چرخه مصرف می کنید و جایگزین آن می کنید و این فرآیند هر سال تکرار می شود.

وزارت جهادکشاورزی به عنوان متولی تولید در کشور چه اقداماتی در راستای افزایش تولید گندم انجام داده است؟

سهرابی: اقدامات فنی که به آن توجه شده به ترتیب تولید و ساماندهی تولید و فرآوری بذر گندم آبی دیم و گندم دوروم است که دستور ّّکار ویژه وزارت جهادکشاورزی است. موضوع ارتقای مکانیزاسیون در راستای کاهش سهولت کاری و کاهش هزینه‌های تولید و افزایش تولید در واحد سطح، پیگیری تغذیه متعادل کودهای شیمی با رساندن به موقع کود و ترکیب مناسب به گیاه و همچنین ارتقای بهره‌وری آب از جمله اقدامات مهمی است که  در برنامه های وزارت جهادکشاورزی قرار دارد.

در حوزه گندم آبی روش ها و راهکارهایی داریم که می تواند بهره‌وری آب را افزایش دهد. این راهکارها بخشی به روش های آبیاری باز می گردد. آبیاری موضعی میکرو می‌تواند بهره وری آب را تا ۹۰ درصد بالا ببرد. بحث بعدی ارتقای مدیریت مزرعه است که  شامل انتقال تجربیات و دانش کشاورزان پیشرو ، پایش و پیش آگاهی آفات، علف های هرز و بیماری ها به کشاورزان است. استفاده از کودهای بذرمال از دیگر اقدامات در این بخش است. این کودها که به پوسته بذر آغشته شده باعث تقویت گیاه می شود. کمک به کنترل عوامل خسارت زای زنده، تغذیه در مرحله داشت، استفاده از بذور اصلاح شده و ارائه تسهیلات به کشاورزان برای خرید ادوات دنباله بند با نرخ سود ۴درصد از دیگر اقدامات ما در راستای افزایش کمی و کیفی تولید است.

وزارت جهاد پروژه مشترکی تحت عنوان جهش تولید در دیم زارها با ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) دارد که در سال چهارم اجرای آن هستیم. امسال در سطح ۵.۲ میلیون هکتار این پروژه در دیمزارهای کشور اجرایی شده است. سهم گندم از این ۵.۲ میلیون هکتار اراضی تحت کشت دیم ۴میلیون هکتار است. این طرح به طور متوسط حدود ۲۰ درصد افزایش تولید را در دیم‌زارها رقم می زند.

آیا خودکفایی در بخش گندم با توجه به شرایط اقلیمی کشور تصمیم درستی است و این مهم چگونه محقق می شود؟

سهرابی:  واردکنندگان گندم می گویند قیمت تمام شده گندم ما بالا است و کشاورزان ما بهره‌ور نیستند. کشاورزان ما آب را هدر می دهند. ایران آب ندارد. ایران خاکش محدودیت دارد. در گندم تمام کشت ها پاییزه انجام می شود. بیشتر بارش های کشور به فصل پاییز و زمستان و بهار باز می‌گردد. یعنی بیش از ۹۰ درصد بارش‌های ایران در این سه فصل اتفاق می افتد. گندم هم در فصل پاییز کشت می شود و در بهار برداشت می شود. به طور متوسط حدود ۶۰ درصد از نیاز آبی گندم با بارندگی تامین می شود. کشاورزان گندمکار آبی هم حداکثر ۴۰ درصد نیاز آبی گندم را از طریق منابع آبی سطحی یا زیر زمینی تامین می کنند. لذا زراعت گندم به دلیل اینکه در فصل سرد و پربارش کاشت مراحل رشد و نمو رادر فصل پاییز و زمستان و بهار طی می کند کمترین نیاز آبی را داشته و سازگار با شرایط اقلیمی ایران است. 

گفته می شود کشاورزان ما گندمی که تولید می کنند، کیفیت ندارد. کیفیت یعنی پروتئین، گلوتن مرطوب، ایندکس و عدد زلنی  و وزن هکتولیتر میزان متوسط پروتئین گندم ایران امروز به عدد ۱۲ رسیده است. خیلی از کشورهای توسعه یافته در دنیا همین میزان پروتئین را دارند. میزان گلوتن مرطوب به نزدیک ۳۰ رسیده است. خیلی از کشورهای دنیا نیز عددشان همین است. گندم‌های وارداتی هم عددشان همین است.

گفته می شود کشاورزان ما بهره‌ور نیستند ولی متوسط عملکرد گندم آبی دنیا ۳تن و ۵۰۰ کیلو در هکتار است. متوسط عملکرد گندم آبی ما ۴ تن و۶۰۰ کیلو در هکتاراست. اما به منظور ارتقای عملکرد در واحد سطح و  افزایش بهره وری وزارت جهادکشاورزی برنامه های ویژه ای دارد. برخی از کشاورزان پیشرو ایران به ازای هر متر مکعب آب مصرفی ۲.۵  تا ۳ کیلوگرم گندم تولید می کنند.

امروز در ایران کشاورزانی با عملکرد ۱۲ تا ۱۴ تن داریم که تعدادشان روز به روز بیشتر می شود. باید بدانیم مناطقی که متوسط عملکرد را پایین می‌آورد محدودیت دارند. مثلا استان سیستان و بلوچستان استانی محرومی است. خاک های فقیر، شور ، بارندگی کم و منابع آبی محدود دارد. استانی مانند یزد شوری آب وخاک بالا دارد. استان هرمزگان باد و طوفان دارد که باعث می شود متوسط تولید پایین بیاید. البته با کمک بنیاد ملی گندمکاران و انتقال تجربیات آنها می خواهیم این فاصله را کم کنیم.

درایران ۲۰۰ سایت الگویی ایجاد کردیم که این کشاورزان پیشرو تجربیاتشان را به ۵ هزار کشاورز دیگر انتقال  می دهند. برای سال آینده قصد افزایش تعداد این سایت‌ها را داریم. در حوزه بذر پیشرفت‌های خوبی داشتیم ولی هنوز راضی نیستیم. نمی گوییم بهترین بذر دنیا را داریم ولی رقم‌هایی که معرفی می شود در موسسات تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر و موسسه تحقیقات دیم و شرکت های دانش بنیان رقم های خوبی است. در حوزه مکانیزاسیون پیشرفت های خوبی داشتیم ولی هنوز راضی نیستیم. بخش عمده ای از تراکتورها و کمباین‌های ما فرسوده‌اند و باید جایگزین شوند. در حوزه توسعه سامانه های آبیاری نوین پیشرفت‌های خوبی داشتیم. در حوزه تغذیه پیشرفت های خوبی داشتیم اما هنوز با شرایط مطلوب دنیا فاصله داریم. در این برنامه‌ای که تدوین کردیم اگر فقط بتوانیم یک تن در هکتار عملکرد گندم آبی را افزایش دهیم برای همیشه خودکفا خواهیم شد و  گندم دیم به عنوان ذخیره استراتژیک می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

البته برای رسیدن به خودکفایی نیازمند اقدامات فنی و مشوق هایی هستیم. در برنامه خودکفایی چیزی که تدوین کردیم اول تعیین نرخ خرید تضمینی مناسب است. قانون این راتکلیف کرده که قیمت گندم باید از ۴ روش محاسبه شود. اولین روش محاسبه قیمت گندم بر اساس هزینه های داخلی تولید و سود متعارف است. روش بعدی حفظ رابطه مبادله داخل و خارج بخش کشاورزی گندم در مقایسه با کشورهای همسایه است. روش بعدی هزینه‌های تمام شده محصول مشابه وارداتی و آخرین نرخ تورم اعلامی مرکز آمار ایران است. خوشبختانه در شورا و کمیسیون های مربوطه جلساتی را برگزار کردیم و به عددی برای قیمت خرید تضمینی گندم رسیدیم. 

کشاورز حق انتخاب دارد. می‌تواند گندم بکارد. گوجه فرنگی بکارد. هندوانه بکارد و انتخاب با او است. سیاست های دولت‌هاست که  می‌تواند برای کشاورز تعیین کند که چه محصولی بکارد. اولین پیشنهاد ما این است که نرخ تضمینی گندم متناسب با آن چیزی که در قانون گفته شده انجام شود. دیگر اینکه پرداخت‌ها به موقع باشد. از هفته اول فروردین برداشت گندم شروع شده و روزانه ۱۰۰ هزار تن گندم از کشاورزان خریداری می شود. ارزش گندم های خریداری شده تاکنون حدود ۴۰ همت شده است در حالی که ۲.۳ همت آن را پرداخت کردیم. یعنی هنوز بخش زیادی از مطالبات کشاورزان را نداده‌ایم. همچنین دولت باید سیاست‌ های حمایتی از جمله یارانه کود و یارانه بذر و تسهیلات را در اختیار کشاورزان قرار دهد و اعتبارات لازم برای اجرای پروژه‌ها درطرح ها در نظر گرفته شود .

 

هاشمی:  گندم محصولی است که به هیچ وجه نمی‌توانیم آن را با سایر محصولات مقایسه کنیم. در زمان‌های قدیم گندم را محصول مقدس می دانستند. در روستاها بزرگترین قسم به نان بود. الان به آن محصول استراتژیک می گویند. ما برای گندم نباید دیدگاه صرف اقتصادی داشته باشیم. در دو سه سال گذشته  این موضوع خودش را نشان داد. جنگ روسیه و اوکراین دیدیم که دنیا بهم ریخت. اگرچه مناسبات اقتصادی چندانی با دنیا نداریم اما باید گندم خودمان را خودمان تولید کنیم. گندم ما با گندم کشورهای پیشرفته از نظر کیفیت و پروتئین  و... برابری می‌کند.

برای تولید محصول و پایداری تولید الزاماتی لازم است. الزامات فنی با تجربه کشاورزان و راهنمایی مسئولان وزارت جهادکشاورزی و تا اندازه‌ای تحقیقات فراهم است. کشور ما از نظر آب و زمین کشور چندان غنی ای نیست. ما کشت‌های فراسرزمینی در برخی کشورها داشتیم که عمق خاک زراعی آنها به ۲ متر می رسید در صورتی که متوسط عمق خاک زراعی ما در کشور به ۲۰ سانت هم  نمی رسد. میزان بارندگی ۷۰۰ تا ۷۵۰ میلی‌متر داشتند. یعنی بدون اینکه آبی داده شود محصول خود به خود تولید می شد اما کشور ما اینگونه نیست. برداشت و بهره‌وری که کشاورزان گندمکار ما در کشور ما دارند و سال به سال هم بالا می رود کار بزرگی است. معتقدیم الزامات فنی فراهم است که البته نواقصی هم در بخش‌های مکانیزاسیون، تامین نهاده ها و ورود علم روز به مزرعه وجود دارد.

کشاورزی که در عرصه کم بازده و کم سود کشاورزی فعالیت می کند دقیقا سود تسهیلاتش مانند یک هتلدار، یک صنعتگر  و مانند صنایع تبدیلی است و این باعث شده کشاورز نتواند از تسهیلات استفاده کند. معتقدیم الزامات مالی فراهم نیست. سود بخش کشاورزی حداکثر باید ۲تا ۳درصد شود. کشورهای دیگر قرض الحسنه به کشاورزان بدون سود می دهند.

بخش کشاورزی کاملا خصوصی است  نزدیک ۹۸ درصد سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی خصوصی است و دولت سرمایه‌گذاری ندارد. کشاورز خودش زیرساخت‌ها را فراهم می کند. سرمایه پایدار و جاری خود را تامین می کند. این موضوعات کشاورز را فرسوده کرده و اینکه محصولی تولید کرده و پولش را نمی‌دهند هم او را فرسوده تر کرده است.

الزامات قانونی مناسب هم فراهم نیست. ما به قوانین ۵۰ سال قبل وصل هستیم. بعضی از قوانین باید بازنگری شود و به روز شود تا کشاورز را در مخمصه قرار ندهند.  بعضی از قانون‌های خوب اجرایی نمی شود. از مجلس قوانین خوبی بیرون می‌آید اما در بحث نظارت و اجرا مشکل داریم و اجرایی نمی شود. اینجاست که باید سازمان های نظارتی و اطلاعاتی وارد شوند و بپرسند قوانینی که از مجلس بیرون آمده چند درصد عملیاتی شده؟ 

 

معتقدیم چون الزامات قانونی رعایت نمی شود کشاورز هم نمی تواند از الزامات فنی به درستی بهره‌مند شود. 

تا قبل از وضع قانون شورای قیمت‌گذاری که در سال ۱۳۹۹ اتفاق افتاد و یک حرکت بسیار خوبی بود  تولیدکننده و فروشنده هیچ نقشی در تعیین قیمت نداشتند و تصمیمات پشت درهای بسته گرفته می شد. در خصوص گندم سال ها بود قیمت پایه پایین نگه داشته می شد و مبالغ دیگری به عنوان یارانه و جایزه پرداخت می شد. امسال روی قیمت پایه گندم ایستادگی و قیمت ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان پیشنهاد کردیم. البته قیمت پیشنهادی را که همراه سازمان‌های جهادکشاورزی،  سایر تشکل‌های بخش کشاورزی و از ۳۰ استان به طور متوسط استخراج کرده بودیم ۱۹ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر کیلو گندم اعلام کردیم که با آن، ۱۵ درصد سود برای کشاورزی باقی می‌ماند.

 در آن جلسه اما سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد اعلام کرد که اگر قیمت ۱۹ هزار و ۵۰۰ تومان اعلام شود تورم زا است و بر روی تمام محصولات در تمام کشور اثر خواهد گذاشت در صورتی که معتقدیم چنین نمی شود زیرا هم خریدار دولت است و هم فروشنده دولت است. دولت گندم را می خرد و آرد می فروشد و یارانه ای آرد تحویل می دهد. 

در آنجا عنوان شد  که قیمت ۱۷ هزار و۵۰۰ تومان به عنوان قیمت پایه تصویب شود منتهی دولت مانند سال‌های گذشته ۲۰۰۰ تومان جایزه تحویل را پرداخت کند که به قیمت ۱۹ هزار و ۵۰۰ تومان برسیم. تاکنون ۲۰۰۰ تومان جایزه تحویل توسط دولت اعلام نشده و خواهش‌مان این است که رقم جایزه تحویل پرداخت شود زیرا این جایزه جذابیتی برای کشاورز ایجاد می‌کند که سال آینده بیشتر از سال جاری تولید کند. اگر این ۲۰۰۰ تومان اعلام نشود هم کشاورزان بی اعتماد می شوند چون برای آن برنامه ریزی کرده‌اند و هم تولید برای سال آینده پایین خواهد آمد.

برای امسال و سال آینده چون قیمت پایه را داریم سراغ شاخص تورم خواهیم رفت. اگرچه نرخ تورم بالا است و گفته می شود بالای ۳۵ درصد اما تورم در بخش تولید بالای ۵۰ درصد است. حتی اگر آن را  ۳۰ درصد در نظر بگیریم قیمت سال آینده گندم باید بالای ۲۲ هزارتومان باشد.

آیا کشت قراردادی می‌تواند در راستای حمایت از کشاورزان موثر باشد؟

هاشمی:  سال ۱۴۰۱ از سند ملی الگوی کشت رونمایی شد که ستون فقرات آن کشت قراردادی بود. سند بسیار خوبی است که اگرچه نواقص قابل رفعی از جمله سپردن سند الگوی کشت به استانداران ( زیرا استانداران به دلیل مشغله کاری اجرای الگوی کشت را در اولویت خود قرار نمی دهند) و فراهم نبودن الزامات اجرای سند از جمله منابع مالی و اعتباری دارد اما هنوز اجرایی نشده است. سالیانه حداقل باید ۳۵ همت پول تزریق کنیم ولی تا کنون ریالی به سند ملی الگوی کشت اختصاص داده نشده است.

کشت قراردادی یعنی دولت تصمیم بگیرد چه محصولی به چه مقدار در کجا با چه شرایط و چه قیمتی تولید و فروخته شود. یعنی بین کشاورز و دولت قراردادی بسته شود و همه جزئیات تولید و خرید در آن ذکر شود.

تصور می کردیم کشت قراردادی سال ۱۴۰۰ تمرینی است برای سال بعد. که در ۱۴۰۱ اجرایی نشد. گفتیم تمرینی برای ۱۴۰۲ باشد ولی آن هم نشد. اگرچه این کشت در آمارها آمده  اما بخشی از این آمارها غیر واقعی است.  کشت قراردادی واقعی باید پرونده‌اش در ۱۵ شهریور بسته شود. یعنی از ابتدای سال مسئولان کشت قراردادی باید پیگیر آن شوند و قبل از فصل شروع کشت برگه کشت قراردادی دست کشاورز باشد که هم کشاورز تکلیف خود را بداند هم دولت. اگر اجرایی شود اقدام مثبتی است. آمایش سرزمین هم می تواند اتفاق بیفتد.

چقدر پیگیر مطالبات کشاورزان هستید؟

سهرابی:  بخش هایی از اقدامات و برنامه‌ها در اختیار ما است و بخش هایی در اختیار ما نیست. وزارت جهادکشاورزی متولی تولید است. اما همه تولید به ما  مربوط نیست. تامین منابع مالی آن به وزارت اقتصاد و سازمان برنامه  و بودجه ارتباط دارد. مسئولیت تامین آب مورد نیاز اراضی کشاورزی به وزارت نیرو بازمی‌گردد.

ما نظراتمان را در جلسات عنوان می کنیم و نماینده دستگاه های مختلف نیز در شورا هستند و حق نظر و رای دارند . جمع بندی آن را وزیر جهادکشاورزی به عنوان رئیس شورا ابلاغ می کند.

صنعت، گردشگری، خدمات و کشاورزی فعالیت های اقتصادی در دنیا هستند. کمترین نرخ سود در تمام دنیا مربوط به بخش کشاورزی است و تمامی کشورهای دنیا به کشاورزانشان یارانه می‌دهند. در کشورهای دیگر نرخ سود ۲ درصد است. یارانه‌های مختلفی از جمله  یارانه سوخت به کشاورز داده می شود. کشورهای دیگر بارندگی‌ های زیادی دارند و اراضی آنها دیم هستند. از سیستم آبیاری استفاده نمی کنند و هزینه های تولید آنها یک پنجم ما است.  همه دنیا به تولیدات بخش کشاورزی یارانه می دهند و کمک می کنند. ما هم باید کمک کنیم و این درخواست کشاورزان و کلیه کارشناسان بخش کشاورزی است.

خدمات ما متاسفانه روز به روز کمتر می شود و تسهیلاتی که به کشاورزان داده می شود درست مانند تسهیلاتی است که صنعت ، خدمات و گردشگری از آن بهره مند می شوند در حالی که  سالهای گذشته اینچنین نبوده است.

معتقدیم این تسهیلات کافی نیست و نرخ آن باید پایین تر باشد. زیرا در این بخش سود اقتصادی کشاورزان عدد پایینی است. باید به کشاورزان کمک کنیم. کشورهای دیگر حمایت های بیشتری از کشاورزان دارند. کشاورزان ایران ما خیلی نجیب هستند. کشاورزان ایران ما باور دارند و گندم را به عنوان برکت در زندگی می‌دانند. قطعا اگر از آنها  حمایت نکنیم کشاورزان حق انتخاب دارند و می توانند محصولات دیگری که درآمد بیشتری دارد، سود بیشتری دارد انتخاب کنند و از این بخش زده خواهند شد.

حدود ۱۳.۵ تا ۱۴میلیون تن گندم برای مصارف مختلف گندم نیاز داریم. برخی باور دارند که می شود آن را از طریق واردات تامین کرد و چه لزومی دارد که کشاورزان گندم بکارند.اما ما به عنوان متولی اعتقاد داریم این کشور می تواند در بسیاری از محصولات خودکفا باشد.

یکی از کمک‌هایی که دولت به کشاورزان می کند این است که ۷۰ درصد قیمت تمام شده بیمه را دولت یارانه می‌دهد و کشاورزان ۳۰ درصد از حق بیمه را پرداخت می‌کنند.دیگر اینکه در سامانه‌های نوین آبیاری امروز ۸۵ درصد هزینه‌های مربوط به سامانه‌های نوین آبیاری را دولت می دهد و سهم کشاورزان ۱۵ درصد است.این حمایت را به دلیل محدودیت آب می کنیم . اما در این بخش محدودیت مالی داریم که دولت بتواند منابع مالی و نیاز را تامین کند. سالانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز می شود.

کیفیت آرد و نان تولید شده از گندم تولید داخل چگونه است؟

سهرابی: گندم، آرد و نان و فرآورده‌های آن بخشی زیادی از غذای مردم را تامین می‌کند. بهترین راهکار برای اینکه بتوانیم سلامت جامعه را افزایش دهیم این است که کیفیت گندم تولیدی را افزایش دهیم. برای آن هم اقداماتی در دستور کار داریم مثلا بذرهای جدیدی معرفی کنیم که پروتئین، گلوتن و ایندکس بالاتری دارند. یا آفت سن که بسیار خسارت زا به گندم است را در مزارع کنترل کنیم. آفت سن با تغذیه از دانه های گندم باعث کاهش کیفیت گندم می شوند و نیاز است که مدیریت شوند.

در این راستا کار مشترکی با وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد ایران سال گذشته شروع کردیم و استانداردی تحت عنوان استاندارد آرد کامل برای تولید نان کامل تدوین شد.

گندم از سه بخش پوسته، جوانه  و نشاسته تشکیل شده است. هر کدام از بخش ها  موادی داخل خود دارند. پوسته خارجی سبوس نام دارد و برای اینکه آرد کامل به دست بیاوریم  باید ۴درصد از پوسته خارج شود .

در فرهنگ عمومی جامعه هر چه نان سفیدتر شود می‌گویند با کیفیت تر است و مردم سعی می کنند از نانوایی هایی نان خریداری کنند که نان سفید بیشتری دارد. شاید ظاهرا زیباتر باشد اما هرچه نان سفیدتر باشد برای بدن مضرتر است. بدن ما همچنان که نشاسته می خواهد فیبر هم  می‌خواهد و برای دستگاه گوارش مهم است. بسیاری از بیماری ها مانند دیابت، اضافه وزن و مشکلات گوارشی به دلیل این است که فیبر را از چرخه زندگی حذف یا بسیار کم کرده ایم.

۷ درصد نانوایی‌های مرکزی نان کامل به مردم می‌دهند اما در سطح استان تهران این عدد بسیار پایین است و فقط در حد نان فانتزی سبوس دار یعنی کمتر از  یک درصد به فروش می رسد. بخش اعظم نانی که در سطح تهران مصرف می کنیم با آرد سفید است و حدود ۲۰ درصد از سبوس آن گرفته شده و جوانه گندم آن حذف شده است. بخش صنعت، جوانه گندم را بعد از جدا کردن استفاده می کند و سبوس را که بهترین بخش دانه گندم است خوراک دام و طیور شده و  ما خودمان را از این مزیت بی بهره می کنیم.

 کلام آخر:

سهرابی:  در حوزه ارتقای کیفیت گندم نان و آرد کاری را از سال گذشته شروع کردیم که نیازمند همکاری رسانه‌ها هستیم. اعتقاد داریم فقط اقدامات فنی به تنهایی نمی‌تواند در ارتقاء تولید موثر باشد و نیازمند سیاست‌گذاری‌های مناسب و مشوق ها و یارانه های مورد نیاز  در این بخش هستیم.

 هاشمی:  کشاورزان و روستاییان در طول تاریخ همیشه اثبات کردند که به میهن و سرزمینشان به حکومتشان وفادار بوده‌اند. بعد از انقلاب مهمترین وفاداری این بود که کشاورزان علی رغم درآمد کم، باز تولید کردند و بچه‌هایشان را به جبهه ها فرستادند. ما گلایه هم می‌کنیم اما اگر تند باشد و به مذاق برخی سازگار نیاید درد دل است. چارچوب و منافع ملی خط قرمز ما است و برای ما مهم است. حفظ کشور، امنیت و اقتدار غذایی برای ما مهم است. ممکن است مانند یک خانواده گلایه‌ها هم باشد که باید گفته شود و اصلاحات انجام بگیرد، قانون‌ها عوض شود و نگرش ها عوض شود.