جنگ غزه و زخم باز شده روابط روسیه و اسرائیل/ چرا پوتین به نتانیاهو پشت کرد؟
به گزارش اقتصادنیوز، رویکرد روسیه در طول زمان تغییر کرده است. در طول دوره شوروی و جنگ سرد، روس ها نسبت به اسرائیل خصومت بسیاری داشتند؛ رویکردی که با یهودی ستیزی عمیق داخلی و همچنین سوء ظن کرملین نسبت به وفاداری یهودیان شوروی مرتبط بود. اتحاد جماهیر شوروی مانع از خروج یهودیان ساکن این کشور شد و همزمان در داخل این اتحادیه تعریف روابط با سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) و کشورهای عربی مخالف اسرائیل در اولویت قرار گرفت. در دهه 1990 و اوایل دهه 2000، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، محدودیت های خروج از کشور برای یهودیان برداشته شد. پس از آن بسیاری از یهودیان راهی سرزمین های اشغالی و آمریکا شدند.به باور ناظران همین موج گسترده مهاجرت نگاه مسکو به اسرائیل را تغییر داد.در باب تعاملات اسرائیل و روسیه موسسه مطالعاتی بروکینگز یادداشتی را منتشر کرده، اقتصاد نیوز این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.
فراز و فرود یک رابطه
تا زمان ظهور ولادیمیر پوتین در سال 2000، بیش از 1 میلیون اسرائیلی به شوروی وابستگی هایی داشتند.بسیاری از آنها عمدتا روسی زبان هستند و با گذشت زمان پوتین این جمعیت را به عنوان فرصتی برای روسیه تلقی کرد، زیرا او همچنین روابط شخصی با خانواده های یهودی دارد که در لنینگراد، بعداً سن پترزبورگ، در کودکی در دهه های 1950 و 1960 با آنها بزرگ شد. به نظر می رسد، روابط شخصی پوتین تعامل روسیه و اسرائیل را در اوایل دهه 2000 شکل می دهد. پوتین یهودیان را دلیل اصلی روابط بین اسرائیل و روسیه و همچنین منبعی برای سرمایه گذاری اقتصادی آتی به ویژه در حوزه فناوری پیشرفته می داند. او اسرائیلی و مهاجران یهودی را برای بازگشت به روسیه تشویق می کرد تا در این سرزمین سرمایه گذاری کنند.به نوشته موسسه مطالعاتی بروکینگز، پوتین از روابط با اسرائیل برای تثبیت موقعیت روسیه در خاورمیانه استفاده می کند. او اسرائیل را به عنوان ستونی کلیدی برای سیاست خارجی روسیه در خاورمیانه، در کنار ایران و عربستان سعودی می‌بیند. یکی از اولویت های سیاست خارجی پوتین این است که روسیه با همه روابط خوبی داشته باشد و بتواند با همه در خاورمیانه تعامل داشته باشد. در این زمینه چند مقوله وجود دارد، نخست حضور نظامی روسیه در جنگ داخلی سوریه که اسرائیل با آن مخالف بود، با این همه پوتین مدعی است که حضور نظامی روس ها در سوریه مانع از هرگونه حمله به بلندی های جولان خواهد شد. در این دوره، روسیه و اسرائیل کانالی را برای تبادل اطلاعات تعریف کردند. حضور روسیه در سوریه به چنان عامل مهمی تبدیل شد که مقامات و مفسران در اسرائیل از روسیه به عنوان «همسایه در شمال سرزمین های اشغالی» یاد می کردند، از جمله در گفتگو با آمریکا و دیگر همتایان.
جنگی که زخم ها را باز کرد
ژوئن 2019، نشست سه جانبه مشاوران امنیت ملی در شرق بیت المقدس برگزار شد، در آن دوره، پوتین به وضوح نشان داد که روسیه خود را به عنوان بازیگر اصلی در منطقه می بیند و بر روی روابطش با اسرائیل سرمایه گذاری زیادی می کند. اکنون همه رشته ها پاره شده- تنش میان دو بازیگر به حمله هفتم اکتبر حماس بازنمی گردد، پیش از آن نیز دو بازیگر به واسطه اختلاف ها در باب اوکراین رویاروی هم قرار داشتند. در دو سال گذشته از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022، کرملین ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور یهودی اوکراین را نازی خواند و بدین طریق اسرائیل را به چالش کشید. تل آویو نیز در باب جنگ اوکراین رویکردی محتاطانه اتخاذ کرد، زیرا بسیاری از روسی زبانان اتحاد جماهیر شوروی در اسرائیل در واقع از اوکراین و بلاروس بودند. در این میان چالش بزرگ‌تر برای اسرائیل، همکاری راهبردی ایران و روسیه بود. 7 اکتبر 2023، آخرین رشته میان اسرائیل و روسیه پاره شد. پوتین علناً رابطه بسیار نزدیک با بنیامین نتانیاهو را به چالش کشید و با ویکتور اوربان، رئیس جمهور مجارستان، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، و رئیس جمهور چین، شی جین پینگ، هم صدا شد.همزمان انتقادهای کرملین علیه نتانیاهو و اسرائیل شدت گرفت. پس از آن روسیه به سرعت و علنا روابط خود را با نمایندگان حماس و دیگر حوزه های انتخابیه فلسطین احیا کرد. فعالیت این انجمن‌ها در روسیه سابقه ای طولانی دارند، اما در دهه گذشته به واسطه تعاملات شخصی پوتین و نتانیاهو، متوقف شده بود.
تکرار یک تراژدی
به نوشته بروکینگز، حمله حماس به اسرائیل و پاسخ تلافی جویانه اسرائیل بازتاب مشخصی از مداخلات روسیه در چچن، بخشی از خاک این بازیگر، بین سال‌های 1994 و 2009 است. چچن یکی از مناطق مسلمان نشین برجسته روسیه در قفقاز شمالی با جمعیت 1 میلیون نفر است. این کشور بلافاصله پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برای جدایی خیز برداشت. قبل از جنگ در اوکراین، حمله روسیه به چچن، این مهم ترین و پرهزینه ترین اقدام نظامی این کشور از زمان جنگ جهانی دوم بود. در نبرد برای گروزنی، پایتخت به طور کامل با خاک یکسان شد.از همین رو گروهی از ناظران مدعی اند که میراث چچن نگرش پوتین را نسبت به غزه مشخص می‌کند و ترس از افراط‌گرایی را احیا می نماید. آرمان چچن با گذشت زمان رادیکال‌تر شد و از یک جنبش آزادیبخش ملی به یک جنبش رادیکال تبدیل گشت. برخی از گروه‌های فعال در چچن در خلیج‌فارس و اردن و همچنین در ترکیه نمایندگی دارند و بدین طریق کنال های ارتباطی نزدیکی تعریف کرده اند. در طول جنگ های چچن، شبه نظامیان اردنی و دیگر عرب ها برای جنگ به چچن رفتند. ایمن الظواهری رهبر القاعده حتی سعی کرد در دهه 1990 به چچن و داغستان نقل مکان کند.
پوتین در نهایت به روابط خود با افرادی مانند اردوغان در ترکیه و رهبران کشورهای خلیج فارس برای سرکوب چچنی ها تکیه کرد. جنگنده های چچنی از سال 2022 برای جنگ از جانب روسیه در اوکراین مستقر شده اند و قفقاز شمالی تا زمان حمله حماس در 7 اکتبر به اسرائیل و پاسخ نظامی اسرائیل نسبتاً ساکت بوده اند. در 29 اکتبر 2023، حادثه ای قابل تامل در ماخاچ کالا، پایتخت منطقه ای داغستان روسیه رخ داد، زمانی که گروهی متشکل از صدها مرد جوان در جستجوی یک هواپیمای اسرائیلی و مسافران یهودی که از تل آویو وارد فرودگاه می شدند، طغیان کردند و به فرودگاه حمله کردند. صحنه‌هایی که یادآور احساسات حاکم برجهان عرب در واکنش به جنگ در حال وقوع در غزه است،این واقعه مسکو را به لرزه درآورد. هم صدایی با حماس و به چالش کشیدن اسرائیل اکنون اکنون شرط ارام کردن مسلمانان ساکن روسیه و جلوگیری از جدال های قومی است.
