مانور تازه اردوغان در آسیا/ اهداف پنهان همسویی ترکیه و چین؛ تهدید بزرگ در کمین آنکارا

به گزارش اقتصادنیوز، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه در قامت اولین رهبر این کشور به چین سفر داشت.چین و ترکیه در طول تاریخ رویکرد محتاطانه ای نسبت به یکدیگر داشته اند. سرمایه‌گذاری چین در ترکیه کم است زیرا پکن از سرمایه‌گذاری در کشورهای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) دوری می کند.

با این حال، تحولات ژئوپلیتیکی اخیر موجب شده تا دو بازیگر در باب ارتقای روابط دیپلماتیک خود به گزینه هایی متعددی متوسل شوند. چین مشارکت با ترکیه را فرصتی برای دور کردن آنکارا از اردوگاه غرب می‌داند. ترکیه نیز به دلیل نیاز به سرمایه گذاری مستقیم خارجی و چالش افزایش تورم داخلی به بالای 75 درصد و سقوط لیر، مشتاق است تا روابط اقتصادی اش را با چین را مستحکم کند.

ریشه اختلافی کهن

آنگونه که موسسه مطالعاتی جیمز تاون نوشته، دیدار فیدان از سین کیانگ به ویژه با توجه به موضع تاریخی ترکیه در مورد مسئله اویغورها قابل توجه است. در سال 2009، اردوغان چین را به ارتکاب نسل کشی علیه اویغورها پس از شورش های ژوئیه اورومچی متهم کرد. با این حال، در سال های اخیر، ترکیه میزان انتقادات خود را کاهش داده و به جای آن بر همکاری اقتصادی تمرکز کرده است. اویغورها از منظر فرهنگی و تاریخی برای مردم ترکیه اهمیت بسیاری دارند؛ گزاره ای که ماحصل پیوندهای ریشه‌ای است که به هزاره‌ها قبل بازمی‌گردد. اقوام ترک مجموعه ای متنوع از اقوام هستند که  از سیبری تا بالکان و اروپای شرقی حضور داشتند.

ترک ها که بیش از 2000 سال پیش در آسیا مستقر بودند، مهاجرت کردند و جمهوری ترکیه، جمهوری های پس از شوروی، جوامع اوراسیا و یک دیاسپورای جهانی را تشکیل دادند. اویغورهای باستان، تمدن برجسته ترکی که بر سرزمین های قرن هشتم و نهم در سراسر مغولستان، سین کیانگ و آسیای مرکزی حکومت می کند، نشان دهنده 6000 سال تاریخ مشترک برای مردمان ترک است. اویغورها که عمیقاً در این میراث گسترده ریشه دارند، پیوند فرهنگی و تاریخی بسیار قوی با مردم ترکیه برقرار کرده اند. از همین رو مبارزات آنها عمیقا در ترکیه طنین انداز می شود و وضعیت اسفناک آنها را به موضوعی حساس برای آنکارا تبدیل می کند.

چرایی نزدیکی آنکارا به پکن

بازدید از سین کیانگ سیگنال های متفاوتی داشت. برای چین، چنین بازدیدی این فرصت را به پکن داد تا وضعیت منطقه را در پرتوی کمتر انتقادی به تصویر بکشد. از منظر ترکیه، این دیدار موجب شد تا رهبران آنکارا برای پاسخ به انتقاد گروه های حقوق بشر و جمعیت داخلی از وضعیت اویغورها اهرمی داشته باشند. آنکارا با تأکید بر احترام به تمامیت ارضی چین و موافقت با همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم، ممکن است ناخواسته از روایت پکن در مورد سرکوب اویغورها در قاب تلاش ضد تروریسم حمایت کند. سفر فیدان با افزایش همکاری دفاعی ترکیه و چین همزمانی داشت. سال گذشته، پکن از تمایل خود در باب فرصت های تولید دفاعی آنکارا گفت. در ژوئیه 2023، شرکت‌های چینی در نمایشگاه بین‌المللی صنعت دفاعی در استانبول شرکت کردند و به دنبال گسترش سهم بازار خود، به‌ویژه در زمینه انتقال فناوری پهپادهای مورد علاقه بودند.

چرخش ترکیه به سمت چین عمدتاً ناشی از اقتصاد بیمار این کشور است که تورم بالای 75 درصد را تجربه می کند، ترکیه امروز بیش از همیشه نیازمند حمایت از  ارز در حال سقوط و  سرمایه گذاری خارجی است. وضعیت پرچالش اقتصادی ترکیه با سیاست های اقتصادی غیرمتعارف اردوغان تشدید شده است، که شامل کاهش نرخ بهره علیرغم افزایش شدید تورم است 

معمای سیاست قرن آسیایی ترکیه

به نوشته جیمز تاون، این رویکرد اعتماد بین المللی و داخلی به اقتصاد ترکیه را به طور قابل ملاحظه ای از بین برده است. در این زمینه، چین با منابع مالی گسترده خود به عنوان یک شریک حیاتی ظاهر می شود که قادر است هجوم سرمایه را برای تقویت مجدد اقتصاد ترکیه فراهم کند.چین ترکیه را به عنوان یک شریک استراتژیک در خاورمیانه و شرق مدیترانه می بیند. تقویت همکاری با آنکارا با اهداف استراتژیک گسترده تر پکن برای انرژی و ترانزیت، به ویژه از طریق طرح کمربند و جاده (BRI) همسو است. از منظر پکن، ترکیه می تواند شریک مهمی در به چالش کشیدن نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه از طریق اهرم اقتصادی و نفوذ سیاسی، و همچنین پیشبرد روابط تجاری و سرمایه گذاری منطقه ای باشد.

دیدار فیدان در چارچوب گسترده‌تر ابتکار «آسیای جدید» ترکیه است. این چارچوب که در سال 2019 اعلام شد، نشان دهنده چرخش آنکارا به سمت آسیا است و قرن 21 را به عنوان "قرن آسیایی" می شناسد. این ابتکار بر پیوندهای تاریخی، زبانی و فرهنگی ترکیه با این قاره با هدف تقویت روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای آسیایی به ویژه چین تاکید دارد. همچنین به دنبال تقویت همکاری های سیاسی و امنیتی با سازمان های چندجانبه، از جمله سازمان همکاری شانگهای است.

پلی بین آسیا و اروپا

ترکیه با تقویت روابط نزدیک تر با چین، نه تنها به دنبال منافع اقتصادی است، بلکه تلاش می کند خود را به عنوان پلی بین آسیا و اروپا قرار دهد. این با دیدگاه آنکارا برای تبدیل شدن به هاب پروژه های اتصال منطقه ای، از جمله طرح کمربند و جاده و کریدور میانی طابقت دارد. تقویت نقش ترکیه در این پروژه ها احتمالاً اهرم ترکیه را در ناتو با قرار دادن آن به عنوان یک حلقه ارتباطی مهم بین اروپا و آسیا افزایش می دهد. به نوبه خود، آنکارا می تواند نفوذ بیشتری بر سیاست های اتحادیه اروپا در قبال آسیا داشته باشد، از جمله حمایت از تعامل و همکاری بیشتر با چین. این تغییر استراتژیک برای موقعیت ترکیه در غرب با خطراتی همراه است.

همسویی بیشتر با چین ممکن است روابط آنکارا با متحدان سنتی غربی اش را تیره کند. متعادل کردن تعهدات ناتو در برابر همکاری رو به رشد با چین نیازمند مانورهای دیپلماتیک دقیق است. علاوه بر این، افزایش وابستگی اقتصادی ترکیه به چین می‌تواند آن را در برابر فشارهای امنیتی پکن آسیب‌پذیرتر کند و به طور بالقوه منجر به بی‌اعتمادی بین آنکارا و سایر پایتخت‌های ناتو شود.

سفر اخیر فیدان گامی مهم در تلاش های ترکیه برای تقویت روابط با چین است. سفر او به منطقه خودمختار اویغور سین کیانگ سیگنال‌های متفاوتی می‌فرستد، هم برای پکن جذاب است و هم تلاش است برای آرام کردن انتقادات داخلی در مورد بحران حقوق بشر در سین کیانگ. در حالی که این تعامل تحت ابتکار عمل آسیای جدید آنکارا قرار دارد، مشارکت رو به رشد ترکیه و چین احتمالاً متحدان غربی آنکارا را نگران خواهد کرد. دولت ترکیه باید مراقب عواقب مشارکت رو به رشد خود با پکن باشد و منافع اقتصادی خود را با محدودیت های ژئوپلیتیکی متعادل کند تا از تبدیل شدن این کشور به کشور مشتری چین جلوگیری کند.