بریکس در آماده‌باش؛ صف آرایی چین، روسیه و ایران در برابر آمریکا/ پشت پرده سفر پزشکیان به کازان

به گزارش اقتصادنیوز، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه این هفته با رهبران متعدد جهان از جمله شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین، نارندرا مودی نخست وزیری هند، رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه و مسعود پزشکیان رئیس جمهوری ایران دیدار می‌کند. رهبران ارشد کشورها برای حضور در نشست بلوک اقتصادهای در حال توسعه بریکس روز سه شنبه در شهر کازان روسیه گردهم جمع شده و گزاره هایی چون تداوم جنگ در اوکراین و صدور حکم بازداشت بین‌المللی علیه پوتین به اتهام جنایت بین المللی را نادیده می‌گیرند.

به ادعای ناظران این ائتلاف که هدفش تعدیل نظم جهانی به رهبری غرب است، در ابتدا شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی بود اما در سال جاری دامنه اش به سرعت گسترش یافت. ایران، مصر، اتیوپی، امارات متحده عربی و عربستان سعودی در ژانویه به بریکس پیوستند. ترکیه، آذربایجان و مالزی رسماً درخواست دادند و تعدادی دیگر نیز تمایل خود را برای عضویت ابراز کردند.

نمایش قدرت تزار

به نوشته واشنگتن پست، مقامات روسیه هم اکنون این نشست را یک موفقیت بزرگ می‌دانند. یوری اوشاکوف، دستیار سیاست خارجی پوتین در این باره گفت: 36 کشور مشارکت را تایید کردند و بیش از 20 کشور در سطوح بالا دراین نشست حضور دارند.

اوشاکوف گفت که پوتین حدود 20 نشست دوجانبه برگزار خواهد کرد و این نشست می تواند به "بزرگترین رویداد سیاست خارجی " در خاک روسیه تبدیل شود.

به ادعای اوشاکوف پوتین در حاشیه نشست روز پنجشنبه با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز دیدار خواهد کرد. این اولین سفر گوترش به روسیه در بیش از دو سال گذشته خواهد بود که بارها از جنگ روسیه در اوکراین انتقاد کرده است.

تحلیلگران می گویند کرملین خواهان تعامل شانه به شانه با متحدان جهانی در میان تنش های مستمر با غرب و همچنین عملی کردن فرایند مذاکره با آنها برای تقویت اقتصاد روسیه و تلاش های جنگی این بازیگر است. همزمان این نشست برای سایر شرکت کنندگان، فرصتی است برای تقویت صدا و روایت خو از تحولات جهانی.

در همین راستا الکساندر گابویف، مدیر مرکز اوراسیا کارنگی روسیه گفت: زیبایی بریکس این است که تعهدات زیادی را بر دوش شما نمی گذارد. برای عضویت در بریکس تعهدات زیاد نیست و در عین حال، ممکن است فرصت‌های جالبی در راه شما باشد، از جمله داشتن وقت بیشتر برای تعامل با سایر کشورها.

به باور این تحلیلگر، برای پوتین، این نشست مهم است زیرا نشان دهنده شکست تلاش های غرب برای منزوی کردن او است.او در ادامه خاطر نشان کرد: این گردهمایی در داخل و خارج نشان خواهد داد که "روسیه واقعاً بازیگر مهمی است که این گروه جدید را رهبری می کند و تلاش دارد تا به سلطه غرب پایان دهد . این روایت شخصی پوتین نیز است ".

کرملین قادر خواهد بود با بازیگران کلیدی مانند هند و چین در مورد گسترش تجارت و دور زدن تحریم های غرب رایزنی داشته باشد. گابویف در ادامه ادعا کرد که هند بازار مهمی برای کالاهای روسیه است، در حالی که چین همان جایی است که مسکو امیدوار است کالاهای نظامی دوگانه و مرتبط با آنها از آن طریق تامین کند.

معنای سفر پزشکیان به مسکو

به ادعای ناظران، روسیه همچنین می‌خواهد کشورهای بیشتری در پروژه سیستم پرداخت شرکت کنند که جایگزینی برای شبکه جهانی پیام‌رسانی بانکی سوئیفت است و به مسکو اجازه می‌دهد بدون نگرانی از تحریم‌ها با شرکای خود تجارت کند.

ایده روسیه این است که در صورت ساخت پلتفرمی با حضور چین، روسیه، هند و برزیل و عربستان سعودی، بسیاری از کشورهایی که شرکای حیاتی ایالات متحده هستند، واشنگتن آماده نخواهد بود که این پلتفرم را دنبال کرده و یا آن را تحریم کند.

همزمان انتظار می رود روسیه معاهده "مشارکت استراتژیک جامع" با ایران امضا کرده تا بدین طریق روابط نزدیک بین مسکو و تهران را تقویت کند.

به ادعای واشنگتن پست، پس از حمله روسیه به اوکراین، ایران صدها پهپاد در اختیار مسکو قرار داد و به راه اندازی تولید آنها در روسیه کمک کرد.(این ادعایی است که ایران بارها آن را رد کرده و تاکید دارد که در جنگ اوکراین مشارکتی نداشته و ندارد).

همزمان آنگونه که ناظران مدعی‌اند، ایران نیز به نوبه خود خواهان تسلیحات پیشرفته روسی مانند سیستم های دفاع هوایی دوربرد و جت های جنگنده است تا از از این تجهیزات در برابر حمله احتمالی اسرائیل استفاده کند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در پاسخ به این سوال که آیا این معاهده شامل کمک های نظامی متقابل می شود، سکوت اختیار کرد.

از منظر چین، بریکس در میان چندین سازمان بین المللی همچون سازمان همکاری شانگهای بر امنیت متمرکز است و از طریق آن به دنبال ترویج جایگزینی برای نظم جهانی به رهبری ایالات متحده می باشد. ویلی لام، کارشناس ارشد چین فعال در بنیاد جیمزتاون در این باره گفت: شی برای گسترش دامنه بریکس تلاش کرد و در همین راستا می توان گفت نشست کازان روابط اقتصادی، فناوری و نظامی را در این بلوک توسعه یافته مستحکم خواهد کرد.لام در ادامه خاطر نشان کرد، پکن و مسکو همچنین می خواهند بدانند که آیا یک ارز تجاری بین المللی جدید می‌تواند «به اصطلاح هژمونی دلار را به چالش بکشد».

علاوه بر این، این نشست به شی و پوتین اجازه خواهد داد تا روابط نزدیک خود را به رخ بکشند. این دو، که هفته‌ها قبل از حمله روسیه به اوکراین در سال 2022، شراکت «بدون محدودیت» شان را اعلام کردند، در سال جاری حداقل دو بار در پکن در ماه مه و در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در قزاقستان در ژوئیه با یکدیگر دیدار کرده‌اند.

بازی هند در دو زمین

اگرچه چین و روسیه برای تعریف جبهه ای واحد تلاش بیشتری خواهند کرد، اما کارشناسان به دنبال نشانه های ظریفی از فاصله گرفتن شی از پوتین بر سر جنگ هستند. به ادعای واشنگتن پست، در حالی که پوتین مایل است روابط چین و روسیه مانند همیشه خوب به نظر برسد، شی ممکن است بخواهد به کشورهای غربی و سایر بازیگران نشان دهد که رسما در جنگ روسیه در اوکراین "بی طرف" باقی مانده و متحد رسمی مسکو نیست. اوا سیورت، کارشناس سیاست خارجی و امنیت در موسسه مرکاتور برای مطالعات چین در برلین در این باره گفت: تلاش های چین برای ترسیم تصویر چین به عنوان یک صلح‌ساز جدی و مشروع در مناقشه روسیه و اوکراین بسیار مهم خواهد بود. همزمان ناظران می گویند، نشست پیش رو برای مودی و پوتین می تواند زمینه ساز ایجاد تعادل مجدد در روابطشان باشد. دوستان غربی از هند می خواهند که در متقاعد کردن مسکو برای پایان دادن به جنگ فعال تر باشد. مودی ضمن تاکید بر حل و فصل مسالمت آمیز اختلا ها تا کنون روس ها را محکوم نکرده است.

دهلی نو، مسکو را شریک خود زمان جنگ سرد می داند که در زمینه دفاع، نفت، انرژی هسته ای و فضا همکاری دارند، علیرغم از همین رو مسکو با هند، رقیب اصلی چین رابطه ای نزدیک تعریف کرده است. پوتین و مودی برای دومین  در ماه های اخیر دیدار خواهند کرد. مودی ماه ژوئیه از روسیه بازدید کرد و ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین را در ماه اوت دید و در ماه سپتامبر برای دیدار با بایدن به ایالات متحده سفر کرد.

راجا موهان، استاد مؤسسه مطالعات جنوب آسیا در سنگاپور، گفت: «هند نمی‌تواند به سادگی روسیه را به دلیل روابط عمیق دفاعی، مسئله توازن قوای منطقه‌ای و منطق چندطرفه بودن رها کند.» با این همه دهلی نو همزمان روابط خود را با ایالات متحده و غرب ایجاد و توسعه می دهد، زیرا منطق توسعه اقتصادی و رشد فناوری هند منوط به چنین مشارکت هایی است.

چیتیگی باجپایی محقق آسیای جنوبی فعال در چتم هاوس در این باره به واشنگتن پست گفت: هند و برزیل بریکس را عمدتاً از دریچه اقتصادی و در راستای توزیع عادلانه تر قدرت در سیستم بین المللی می بینند، در حالی که "چین و روسیه آن را بیشتر به عنوان یک مجمع ژئوپلیتیک قلمداد می کنند".

ترزا فالون از مرکز مطالعات روسیه، اروپا و آسیا گفت: هند و برزیل همچنین نمی خواهند "به مدار گرانشی چین کشیده شوند."

یکی دیگر از شرکت کنندگان کلیدی ترکیه است که برای پیوستن به گروه بریکس درخواست داده است. این کشور در شرایط کنونی به عنوان عضو ناتو و نامزد اتحادیه اروپا به طور فزاینده ای از غرب ناامید شده است. مذاکرات عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا از سال 2016 به دلیل اختلافات با قبرس و نگرانی در مورد حقوق بشر متوقف شده است.

روابط ترکیه با واشنگتن به دلیل حذف این کشور از برنامه جت های جنگنده اف-35 پس از خرید سامانه دفاع موشکی روسیه تیره شده است. اردوغان همچنین ایالات متحده و دیگر متحدان غربی را به «همدستی» در اقدامات نظامی اسرائیل در غزه متهم کرده است.

گونل تول، مدیر برنامه ترکیه موسسه خاورمیانه مستقر در ایالات متحده، گفت: عضویت در بریکس به اردوغان کمک می کند تا در زمانی که روابط با غرب در سطح پایینی قرار دارد، موقعیت خود را تقویت کند.به باور این کارشناس، قدرت‌های میانی مانند ترکیه تلاش می کنند با حضور همزمان در چند میدان، امتیازهای بیشتری را از آن خود کنند.