پیامدهای فعالسازی مکانیزم ماشه از دیدگاه معمار تحریم‌های ایران در دولت باراک اوباما
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فارس، یکی از مهمترین اهداف آمریکا برای اعمال تحریم های شدید علیه کشورمان، حذف ایران از بازار انرژی (بخصوص نفت) دنیا و ایجاد بازار برای خودش بوده است، اتفاقی که موجب تشدید فشارها به کشورهایی مانند چین هم در بازار انرژی جهان خواهد شد.
اخیرا ریچارد نفیو یکی از معماران اصلی تحریم ایران در دوران باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا اخیرا در مقاله‌ای که در مرکز سیاستگذاری جهانی انرژی منتشر شده است، درباره پیامدهای استفاده آمریکا از مکانیزم ماشه نکات مهمی بیان کرده است.
نفیو در مقدمه مقاله خود میگوید: «آمریکا تلاش زیادی برای گنجاندن این سازوکار در برجام انجام داد. پذیرش وجود اسنپ‌بک در متن قطعنامه توسط کشورهای عضو دائم سازمان ملل به معنای پذیرش ضمنی تضعیف حق وتو درباره‌ی بازگشت تحریم‌های ایران توسط این کشورها بود».
با وجود اینکه نفیو موافق اقدام دولت ترامپ به فعال کردن مکانیزم ماشه نیست اما با این وجود، معتقد است که آمریکا مکانیزم ماشه را فعال کرده و برای آن چهار پیامد مهم برمیشمارد:
*پیامد اول: کاهش امکان گنجاندن مکانیزم ماشه در قطعنامههای آتی شورای امنیت
نفیو ادعا میکند که از این به بعد کشورهای عضو دائم شورای امنیت به‌سادگی زیر بار چشم‌پوشی از حق وتوی خود نخواهند رفت. مذاکره‌کنندگان آمریکایی امید داشتند تا با گنجاندن سازوکاری شبیه به مکانیزم ماشه در هرگونه توافق احتمالی با کره شمالی، بتوانند نحوه‌ی اعمال و بازگشت تحریم‌ها بر این کشور را آن‌طور که تمایل دارند مدیریت کنند. اما دیگر از این امکان نمیتوانند استفاده کنند.
نفیو اعتقاد دارد آمریکا بدون دادن ضمانتی اجرایی به کنگره و افکار عمومی در آمریکا برای بازگرداندن فوری و قدرتمند تحریم‌ها، نمی‌تواند به توافقی قابل‌قبول با دشمنانش دست یابد، این ضمانت اجرایی همان مکانیزم ماشه است.
*پیامد دوم: کاهش امکان صدور قطعنامه تحریمی جدید در شورای امنیت
معمار تحریم‌های ایران در دوره اوباما به موانع صدور قطعنامههای تحریمی در شورای امنیت پرداخته و میگوید: «نمی‌توان با قاطعیت گفت که شورای امنیت در آینده دیگر قطع‌نامه‌ای تحریمی صادر نخواهد کرد اما تحمیل چنین چیزی به شورای امنیت از این به بعد کار ساده‌ای نخواهد بود. این احساس در جامعه‌ی بین‌الملل ایجاد شده که اگر تحریمی جدید علیه کشوری آغاز شود، دورنمایی از پایان آن متصور نیست زیرا اولاً آمریکا به تحریم معتاد شده و ثانیاً آمریکا نمی‌تواند به تعریف قابل‌قبولی از پایان وضعیت کنونی (استفاده افراطی از تحریم) برسد».
نفیو با اشاره به کتاب خود (هنر تحریم)، ادعا میکند: «همان‌طور که در کتاب خود گفته‌ام، نبود شفافیت درباره زمان و راه‌کار پایان تحریم‌ها علیه کشور هدف، اصل موضوع را خدشه‌دار میکند. تجربه مکانیزم ماشه کشورها را به این نتیجه می‌رساند که نمی‌توان به آمریکا اطمینان کرد. کشورها تلاش‌های واشنگتن را در راستای تلاش‌های منافقانه این کشور برای پیشبرد اهداف تحریمی خود می‌پندارند. بنابراین کشورها تلاش خود را خواهند کرد تا هرگونه قطعنامه تحریمی جدید در شورای امنیت رأی نیاورد. چنین اتفاقی منافع ملی آمریکا در بلندمدت را به خطر خواهد انداخت».
*پیامد سوم: پیچیده و مبهم شدن فضای تحریم‌های ایران
وی درباره اثرگذاری این اقدام دولت ترامپ بر مسائل تحریمی در جهان میگوید: «بی‌شک روسیه، چین و سایر کشورها منتظر قطع‌نامه‌ای جدید برای حل اختلافات موجود درباره تحریم‌ها نخواهند ماند. روش‌ها و شیوه‌های دیگری به‌غیراز شورای امنیت وجود دارد که این کشورها می‌توانند مسائل تحریمی را از آن‌جا پیگیری کنند. بلافاصله پس از صدور یک قطعنامه تحریمی در شورای امنیت، کارگروه‌هایی تحت عنوان «کارگروه‌های تخصصی پیگیری تحریم‌ها» (Panel of Experts) و «کمیته‌های تحریم» (Sanctions Committees) در شورای امنیت برای تحقیق و تفحص درباره‌ی اجرای صحیح تحریم‌ها تشکیل می‌شود. آمریکا با نفوذ جدی در این کمیته‌ها، همواره توانسته منویات خود را تا حد امکان به شورای امنیت تحمیل کند. از این به بعد کشورها می‌توانند با تشکیل چنین کمیته‌هایی موافقت نکنند یا می‌توانند مانع از ایجاد اجماع در نتیجه‌گیری‌های این کمیته‌ها شوند یا می‌توانند در تفسیر اسناد ارائه‌شده توسط این کمیته‌ها خدشه وارد کنند یا می‌توانند عملاً تصمیم‌گیری درباره صورت‌جلسه‌های مربوط به بررسی سازگاری با تحریم‌ها را به تعویق بیاندازند. پس از پایان زمان سی‌روزه اسنپ‌بک، احتمال اینکه کارگروه تخصصی پیگیری تحریم‌ها تشکیل نشود زیاد است. وجود اختلافات فراوان بین آمریکا و سایر کشورهای شورای امنیت حتی ایجاد یک صفحه‌ی وب به‌روزرسانی‌شده درباره بازگشت قطعنامههای سابق سازمان ملل را در هاله‌ای از ابهام فرو برده. ماحصل تمام این وقایع این خواهد شد که پس از ۳۰ شهریور، مسیر دوگانه‌ای از نظام تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران ایجاد خواهد شد که در پی آن، وضعیت تحریم‌ها هم‌زمان در حالت فعال و غیرفعال قرار خواهد گرفت».
*پیامد چهارم: مخدوش شدن جایگاه سازمان ملل نزد تصمیم‌گیران آمریکا
وی درباره اثر اقدام آمریکا بر جایگاه سازمان ملل نیز میگوید: «اتفاقات اخیر ممکن است الگوی تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در آمریکا را دچار تحول کند. تصمیم‌گیران آمریکایی ممکن است به این نتیجه برسند که تلاش‌های ذهنی و دیپلماتیک خود را از این به بعد چندان معطوف به استفاده از نظام تحریم‌های سازمان ملل نکنند. آن‌ها درعوض به احتمال زیاد به سمت تشکیل ائتلاف‌های چندجانبه و پیمان‌های منطقه‌ای متمایل خواهند شد. این روش‌های جایگزین اثر کمتری نسبت به توان اجماع‌سازی شورای امنیت دارد و توسل به آن‌ها به‌مرور منجر به کاهش تمایل کشورها برای فشار بر ایران یا هر کشور هدف دیگر می‌شود. فاصله گرفتن از نظام تحریمی شورای امنیت به معنای برداشتن قدمی دیگر در جهت فاصله گرفتن از نظم بین‌المللی قانون‌محور است. در هر حال، وفادار ماندن آمریکا به شورای امنیت و بهره‌مندی از امتیازات طراحی‌شده برای پنج عضو دائم آن بسیار بهتر از این است که سازوکارهای بین‌المللی نظیر سازمان ملل را نادیده بگیریم».
ریچارد نفیو در جمع‌بندی مقاله خود میگوید: «مکانیزم ماشه رخ خواهد داد اما اینکه این چهار پیامد مذکور محقق بشود یا نه، بستگی به تصمیمات دولت بعدی آمریکا دارد. راه‌اندازی سازوکار ماشه توسط آمریکا نه‌تنها نقطه‌ی پایان یک تقابل بلندمدت میان ایران و غرب در رابطه با مسأله هسته‌ای نیست، بلکه نقطه‌ی شروع مجموعه‌ای از تحولات بین‌المللی خواهد بود».
