سرنخ خاموشی های غافل گیر کننده

به گزارش اقتصادنیوز، خاموشی‌ها اخیر این سؤال را مطرح کرد که چرا باید در فصل زمستان برق قطع شود. آن‌هم در هنگامه‌ای که نیروگاه‌ها به دلیل مازوت سوزی متهم اول آلودگی هوا هستند. پیگیری‌های اقتصاد نیوز نشان می‌دهد یکی از دلایل قطعی برق عدم ذخیره‌سازی مازوت در تابستان امسال بوده است.

طرح مساله؛ معمای قطعی برق

 برابر گزارش‌های رسمی ظرفیت اسمی تولید برق در کشور بیش از 80 هزار مگاوات در روز است البته ظرفیت عملی با توان نامی فاصله دارد. این توان در حدود 60 هزار مگاوات برآورد می‌شود. اما در روزهای اخیر باوجودآنکه مصرف برق در کشور به حدود 38 هزار مگاوات رسید بسیاری از شهرها و مناطق با خاموشی روبرو شدند. درواقع تولید برق در سطح 63 درصد توان خود توقف کرد و به‌اجبار برای عبور از پیک سیاست خاموشی اعمال شد. چرا؟

منشأ خاموشی‌های زمستانی

 گفته شد دلیل قطع برق افزایش مصرف گاز در بخش خانگی است. اما گاز چه ربطی به برق دارد؟ تقریباً بخش زیادی از تولید برق در ایران از سوی نیروگاه‌های حرارتی تأمین می‌شود. نیروگاه‌های حرارتی با سوخت فسیلی کار می‌کنند. گاز یکی از سوخت‌های تولید برق در نیروگاه‌های ایران است. در زمستان که مصرف گاز بالا می‌رود سیاست این است که به‌جای قطع مصارف خانگی، گاز بخش صنعت قطع شود اولین جایی که گاز تحویلی به آن‌ها برای جبران مصرف خانگی قطع یا کم می‌شود نیروگاه‌ها هستند.

جایگزین گاز در تأمین سوخت نیروگاه‌ها

وزارت نفت برای جبران قطع گاز تحویلی به نیروگاه‌ها  مسیر میانبری انتخاب می‌کند. به‌جای گاز، به نیروگاه‌های گازی و سوختی ترکیبی گازوئیل می‌دهد و به نیروگاه‌های بخاری هم مازوت(نوعی نفت کوره) تحویل می‌دهد. اما چرا امسال با 60 درصد ظرفیت واقعی تولید قطعی برق گسترده در کشور رخ داد، کجای کار می‌لنگد.

ذخیره‌سازی ناتمام در تابستان

در سال‌های قبل باهدف عبور از پیک مصرف گاز وزارت نفت اقدام به ذخیره‌سازی سوخت مایع در تابستان می‌کرد اما امسال این ذخیره‌سازی به‌طور کامل انجام‌نشده است. چرا؟ یک مقام مطلع که خواست نامش فاش نشود به اقتصاد نیوز گفت:" در فصل زمستان ذخیره‌سازی مازوت به‌عنوان یکی از منابع اصلی سوخت نیروگاه‌ها به مشکل خورده است".چرا؟ وزارت نفت در تابستان سیاست ذخیره سازی سوخت را به طور کامل اجرا نکرده است. چرا؟ ظاهرا با صادرات سوخت مایع که بخشی از آن مازوت است و گازوئیل ،کاهش کسری صادرات نفت را جبران کرده است. این سیاست گرچه درآمد ارزی کشور را بالا برده و اجازه نداده فشار بیشتری وارد شود اما در زمستان و با افزایش مصرف گاز خود را در شکل خاموشی برق نشان داده است.

بحران گاز و برق

این روزها بازار مقایسه با قبل از انقلاب داغ است. شاید بد نباشد از زاویه برق نیز این مقایسه صورت گیرد. در سال ۱۳۵۷ جمعیت کشور حدود ۳۶ میلیون و ظرفیت نیروگاه‌ها حدود ۷۰۰۰ مگاوات بود. اکنون جمعیت ۲/ ۲ برابر یعنی ۸۰ میلیون شده اما باوجود افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها به 80 هزار مگاوات یعنی بیش از ۱۱ برابر کشور بازهم نیازمند نصب نیروگاه‌های جدید است و با قطعی برق روبرو می‌شود. چرا؟حمید چیت چیان وزیر نیرو در دولت اول روحانی اعتقاد دارد:در ابتدای پیروزی انقلاب، عده کثیری از مسئولان به دلیل عدم تسلط به مسائل اقتصادی، اجرایی و مدیریتی تصور می‌کردند دولت قادر است هزینه‌های آب و برق و سایر حامل‌های انرژی را از اعتبارات عمومی تأمین کند و این خدمات را حداقل برای اقشار کم‌مصرف به‌صورت بسیار ارزان ارائه کند.

به همین دلیل قیمت انواع این خدمات کاهش یافت یا هماهنگ با سطح عمومی قیمت‌ها افزایش پیدا نکرد. قیمت‌های نازل این خدمات و سایر عوامل اجتماعی و اقتصادی دست‌به‌دست هم داده و موجب شدند با تغییر الگوهای مصرفی مردم، یک‌باره مصرف آب و انرژی داخل کشور به‌شدت افزایش یابد.اما اکنون شرایط مالی و درآمد‌های دولت به نحوی است که امکان تأمین هزینه‌های سرمایه‌گذاری و جاری صنعت آب و برق از محل بودجه‌های عمومی میسر نیست. بنابراین باید تمام هزینه‌های یادشده از محل درآمدهای صنعت آب و برق تأمین شود. اما از سوی دیگر به دلیل فشارهای سنگین اقتصادی مردم امکان تغییر یک‌باره هزینه‌ها نیست.

او پیشنهاد می‌دهد: دولت به هر فرد دارای شرایط دریافت یارانه، مبلغی را اختصاص ‌دهد. مثلاً مشخص ‌شود که هر فرد برای برق در سال چه رقم یارانه دارد. اگر خانواده‌ای چهار عضو داشته باشد، مطالبه این خانوار از دولت بابت یارانه دو ماه (که معمولاً قبض‌ها در این تناوب صادر می‌شود )، بخشی از این رقم یارانه در نظر گرفته‌شده است. این رقم در قبضی که برای این خانوار صادر می‌شود به‌عنوان طلب صاحب قبض نوشته می‌شود. سپس هزینه برق مصرفی مشترک، به قیمت واقعی اقتصادی محاسبه و در قبض ثبت شود. اگر هزینه برق کمتر از مبلغ بستانکاری مشترک باشد، مشترک می‌تواند به بانک مراجعه و مابه‌التفاوت را نقداً دریافت کند و اگر هزینه بیشتر باشد مشترک موظف باشد مابه‌التفاوت را پرداخت کند. مزیت این روش این است که اولاً مشترک تشویق خواهد شد که مصرف آب یا برق خود را بکاهد و از یارانه تعلق یافته برای استفاده در سایر هزینه‌های خود بهره ببرد. ثانیاً هر فرد ایرانی مطابق کد ملی خود فقط می‌تواند از یک سهم یارانه برق و یک سهم یارانه آب استفاده کند و اگر ملک‌ها و خانه‌های متعددی داشت، امکان استفاده مکرر از یارانه را نخواهد داشت.