بورس در گرداب رکود/ سایه سنگین دلار بر سر بورس

  بیش‌واکنشی بورس‌بازان به‌تحولات

شنبه شب بود که خبر رسید هیاتی به‌سرپرستی وزیر امور‌خارجه کشورمان برای شرکت در نشست مجمع‌عمومی سازمان ملل‌متحد عصر روز دوشنبه وارد نیویورک می‌شود. بر اساس این خبر قرار است رئیس‌جمهور هم به‌صورت ویدئوکنفرانسی در نشست مجمع عمومی سازمان‌ملل شرکت کند. همچنین برخی منابع از احتمال بر‌گزاری نشست ۱+۴ در روز چهارشنبه با موضوع برجام در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل خبر می‎دهند. موضوعی که هنوز قطعی نیست اما گفته می‌شود سالن شورای‌امنیت برای این نشست رزرو شده است. روز گذشته نیز گفته شد امیرعبداللهیان، وزیر امور‌خارجه امروز (دوشنبه) عازم نیویورک خواهد شد و در این سفر ۴۵ ملاقات دوجانبه با وزرای‌خارجه کشورهای مختلف و با روسای سازمان‌های بین‌المللی که درخواست داشتند تنظیم شده است.

محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز دیروز به‌وین رفت. همه این اخبار سبب شدند تا دید فعالان بورسی نسبت به‌آینده دلار کاهشی باشد و از آنجا که با توجه به‌سهم 60 درصدی سهام دلاری در بازار سهام، همواره بورس‌بازان وزن بالایی به‌تغییرات نرخ دلار می‌دادند، حالا نیز نگران از آینده قیمت اسکناس آمریکایی در سمت فروش سهام دست به کار شده‌اند. تمامی این نگرانی‌ها در تالار شیشه‌ای در حالی رقم می‌خورد که در بازار ارز، اوضاع و احوال کاهشی حاکم نیست. روز گذشته در ساعات معاملاتی بورس تهران، دلار بدون نوسان جدی در همان محدوده روز شنبه دادوستد می‌شد و در ادامه نیز با رشد قیمت همراه شد و تا محدوده 27420 تومان نیز افزایش نرخ داشت‌ اما بیش‌واکنشی سهامداران حال و روز دیگری را برای تالار شیشه‌ای رقم زده است.

  رکود معاملات در تالار شیشه‌ای

تازه یک‌ماه بود که فعالان بورسی و کارشناسان این بازار با رصد ارزش روزانه دادوستد سهام، اظهار رضایت می‌کردند و تاکید داشتند رشد این متغیر نشان‌دهنده ورود به‌فصل جدیدی از رونق در تالار شیشه‌ای است.

طی روزهای اخیر و با ورود شاخص‌ها به‌مسیر نزولی اما شرایط تغییر کرد و سرانجام روز گذشته ارزش معاملات خرد سهام از 4 هزار میلیارد تومان نیز پایین‌تر آمد که کمترین رقم از 11مردادماه تاکنون بود. درگیر بودن 25‌درصد از نمادهای دادوستد شده در جریان معاملات روز یکشنبه در صف‌های فروش مهم‌ترین عاملی بود که به‌کاهش ارزش معاملات انجامید؛ جایی‌که گره دامنه نوسان و حجم مبنا خودی نشان می‌دهد اما سیاستگذار با وجود تمام وعده‌هایی که طی ماه‌های اخیر داده اما هنوز فکری برای حل این مشکل جدی بورس تهران و سهامداران نکرده است.

  بازتاب سیاست در اقتصاد بورسی

ولید هلالات، کارشناس بازار سرمایه، درباره وضعیت بازار سهام طی روزهای اخیر به‌«دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: بازار سهام به‌طور تقریبی ‌از ابتدای خرداد‌ماه در محدوده شرکت‌های بزرگ وارد روند صعودی شد. در ادامه از ابتدای تیر‌ماه سایر نمادهای معاملاتی نیز به‌تعادل نسبی ‌رسیدند و حرکت صعودی خود را شروع کردند. کمابیش از تمام شرکت‌ها بازدهی مناسبی ‌عاید سرمایه‌گذاران شد‌ به‌طوری که برخی شرکت‌ها 10 تا 20درصد و برخی دیگر حتی در 3‌ماه توانستند افزایش 2 برابری را تجربه کنند. در واقع پتانسیل‌هایی که می‌توانست منجر به‌رشد نماگرها شود به‌بازارسهام مخابره شد. از یک نقطه‌ای به‌بعد چند عامل مختلف اعم از ثبات دلار در محدوده 27 هزار تومان و عدم‌رشد بیشتر این نرخ، موضوعاتی پیرامون احتمال افزایش نرخ بهره بین بانکی و مواردی از این قبیل مانع از صعود بازار شدند. در این میان نباید فراموش کرد که معاملات تالار شیشه‌ای همچنان با ترس سال‌گذشته عجین است‌ بنابراین به‌اعتقاد بنده منفی‌شدن حال‌حاضر بورس و فرابورس بیشتر از اینکه تحت‌تاثیر یک عامل خاص بنیادی باشد، عامل روانی دارد. ترس از تکرار اتفاقاتی که در سال گذشته رخ داده است.

از نگاه بازاری باید در نظر بگیریم بازار سهام رشد 3ماهه را تجربه کرده و شاخص‌ها در این مدت غالبا صعودی بوده‌اند، بنابراین اصلاح بخشی این افزایش طبیعی ارزیابی‌ می‌شود. شیب تند اصلاح اما به‌این دلیل بوده که بازار به‌لحاظ روانی از ضررهای بزرگ ترس دارد. در این میان اما بودند نمادهایی که طی ماه‌های اخیر رشد چندانی را تجربه نکردند اما حالا در این روند نزولی با افت ارزش مواجه شده‌اند. به‌این ترتیب در شرایطی قرار داریم که فعالان بورسی به‌این مهم توجهی ندارند که چه سهمی ارزنده است و چه سهامی می‌تواند بازدهی مناسبی‌عاید سرمایه‌گذاران خود کند، بلکه در این بازار فروش به‌صورت اپیدمی شکل می‌گیرد و این رفتار کاملا روانی ارزیابی‌ می‌شود.

وی تاکید می‌کند: در حال‌حاضر برآورد این است که شاخص‌کل بورس اوراق بهادار تهران در محدوده 4/ 1میلیون واحدی حمایت مهمی را خواهد داشت. این مهم به‌معنی بالا رفتن نیست اما نوسان حوالی 4/ 1 میلیون واحد (به لحاظ تکنیکالی و بنیادی) منطقی ارزیابی‌ می‌شود.

در چنین شرایطی شرکت‌های شاخص‌ساز هم در محدوده P/ E منطقی قرار می‌گیرند. پس از آن نیز گزارش‌های 6 ماهه و ماهانه در صورتی که برآیند مثبتی داشته باشند، می‌توانند زمینه افزایش شاخص‌های سهامی را فراهم کنند. فارغ از این موارد، تلاطمات اقتصاد کشور به‌دلیل جریانات سیاسی بوده، بنابراین طبیعی است که سهامداران تمامی اخبار را پیگیری کنند اما در اغلب مواقع برداشت‌هایی که از اتفاقات سیاسی در بازار شکل می‌گیرد غیر‌حرفه‌ای است.

توافقی در اسفند‌ماه (برای 3 ماه) صورت گرفت مبنی بر اینکه آژانس نظارت مستقیم نداشته باشد اما دوربین‌ها همچنان به‌ضبط خود ادامه دهند. حافظه دوربین‌ها پر شد و برخی از تجهیزات آسیب‌هایی دید. دیدار اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای این بود تا کارت‌حافظه خالی جایگزین کارت‌حافظه قبلی شود تا به‌نوعی ضبط فیلم تداوم پیدا کند اما قانون مجلس که می‌گوید نباید فیلم در اختیار آژانس قرار گیرد، همچنان پابرجاست.

با وجود اینکه گروسی به‌ایران آمد اما فیلمی از سوی ایران ارائه نشد، بنابراین اتفاقی روی نداده است و می‌توان گفت توافقی که اسفند‌ماه بین ایران و آژانس در راستای ضبط و حذف نشدن فیلم‌ها اتفاق افتاد، فقط ادامه پیدا کرد.

هلالات ادامه می‌دهد: بازار سهام هم هر خبر کوچک سیاسی در راستای اینکه احتمالا توافقی در حال روی دادن است، مورد توجه قرار می‌دهند. به‌دلیل اینکه به‌دنبال چگونگی فضا و ابعاد توافقات است، بنابراین سهامداران غالبا ترجیح می‌دهند که بخشی از سبد سرمایه‌گذار‌ی خود را نقد کنند.

‌به‌نظر می‌رسد اکثر فعالان فول سهم بوده و از این‌رو در شرایط فعلی بخشی از پرتفوی خود را نقد کردند تا بتوانند با توجه به‌تغییر شرایط واکنش متناسب داشته باشند. در این شرایط خریداری باقی نمی‌ماند و فروشندگان در بازار غالب می‌شوند.

در این حالت مشاهده می‌شود که ارزش صف‌های فروش بالا نبوده و به‌نوعی می‌توان گفت که بازار (با اینکه در محدوده منفی 5 قرار دارد) صف فروش نیست. در هفته جاری و هفته آینده نماینده‌های ایران در نیویورک حضور دارند، پس از آن باید دید که موضع‌گیری‌های طرفین به‌چه صورتی خواهد بود. احتمالا مذاکرات تداوم پیدا می‌کند اما توافقی در کوتاه‌مدت حاصل نمی‌شود چرا‌که مواضع طرفین از یکدیگر خیلی دور است.

این کارشناس بازار سهام تصریح می‌کند: در حال‌حاضر سرمایه‌گذاران درباره تصمیم‌گیری‌های معاملاتی خود تامل بیشتری کرده و در جریان معاملات صبر پیشه می‌کنند چرا‌که تمام بازار‌ها معطل توافق یا عدم‌توافق مانده‌اند. این مهم فضا را وارد رکود خواهد کرد مگر اینکه مذاکرات همراه با پالس‌هایی باشد که حکایت از عدم‌توافق در کوتاه‌مدت داشته باشد.

در این شرایط به‌دلیل رشد پر‌شتاب نقدینگی و تورم بازارها گامی صعودی خواهند داشت. زمانی که بازار سهام شروع به‌رشد می‌کند واکنش‌های شدیدتری به‌اخبار منفی از خود نشان می‌دهد.

آقای نیکزاد (نایب رئیس مجلس) به‌دنبال تک‌نرخی‌کردن قیمت سیمان و یا فولاد است اما دولت، وزیر اقتصاد و افراد نزدیک به‌این نهاد ذهنیتی مبنی بر قیمت‌گذار‌ی دستوری ندارند. ضمن اینکه کالاهایی که وارد بورس‌کالا می‌شوند عملا از شمول قیمت‌گذار‌ی خارج هستند. تجربه نیز نشان داده که قیمت‌گذار‌ی دستوری امکان‌پذیر نیست. اما به‌هر حال بازار نسبت به‌این دست اخبار وانکش نشان می‌دهد چرا‌که ترس دارد. از این‌رو این احتمال وجود دارد که در هیچ‌کدام از کالاهایی که وارد بورس‌کالا شده‌اند اعم از پتروشیمی، فولاد، پالایشگاه قیمت‌گذار‌ی دستوری نداشته باشیم. وی در ادامه نگاهی به‌روند آتی نرخ دلار‌انداخت و عنوان کرد: در بازار ارز اگر توافقی روی ندهد که برای ایران درآمد دائمی ارزی ایجاد کند، طبیعتا روند دلار صعودی ارزیابی ‌می‌شود. ممکن است در مقطعی با شتاب تند رو به‌افزایش گذارد و در مقطعی دیگر اصلاحاتی شکل بگیرد، اما در مجموع شیب صعودی است.

زمانی‌که نقدینگی و تورم سالانه با رشد 40درصدی همراه می‌شوند، نرخ ارز هم طبیعتا به‌صورت اسمی هر سال رشد خواهد کرد. اینکه کسری‌بودجه به‌چه شکلی جبران شود، موضوع دیگری بوده که در نرخ ارز اثرگذار است و قرار است وزیر اقتصاد به‌زودی برنامه دولت برای جبران این کسری‌بودجه را اعلام کند. اینکه اوراق منتشر شود، با چه نرخی منتشر شود و مواردی از این قبیل یقینا در بازار اثرگذار خواهند بود. به‌نظر می‌رسد بدون توافقی که باعث شود درآمد پایداری داشته باشیم نرخ ارز افزایشی شود. در عین حال طی سال 1399 حدود 3‌‌میلیارد دلار فرآورده نفتی به‌فروش رفت، در صورتی‌که کرونا وجود نداشت این میزان از فروش محقق نمی‌شد. شیوع کرونا باعث شد مصرف بنزین کشور کاهش پیدا کند و از این مسیر کسب درآمد کنیم. با عبور از این پاندمی مقدار مصرف بنزین از میزان تولید بیشتر خواهد شد. در چنین حالتی این 3 میلیارد دلار نه‌تنها صفر می‌شود بلکه ممکن است برای دولت بار مالی هم ایجاد کند. به‌عبارتی دیگر، قطعی گاز و برق  را داریم که در جای خود 10‌درصد تولید فولاد را کاهش داده است. به‌طور مشخص قطعی گاز در زمستان نیز 10‌درصد تولید محصولات پتروشیمی را کاهش می‌دهد. به‌عنوان مثال یک شرکت پتروشیمی با قطعی یک ماهه گاز 100 میلیون دلار از درآمد خود را از دست می‌دهد. این اتفاق را اگر به‌شرکت‌های فولادی و پتروشیمی که در کشور با تعداد قابل‌توجهی در حال فعالیت هستند، تعمیم دهیم، قطعی گاز در کنار فروکش نسبی ‌بیماری کرونا مصارف را بالا می‌برد.

  بورس یکشنبه از دریچه آمار

در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با افت 05/ 2درصدی مواجه شد، از 351 نماد معامله شده، قیمت پایانی 41 سهم (12 درصد) مثبت بود و در مقابل 304 سهم (87 درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار 16 نماد (5 درصد) صف خریدی به‌ارزش 748 میلیارد تومان تشکیل دادند. اما در مقابل شاهد شکل‌گیری صف فروش در 87نماد بورسی (25درصد) به‌ارزش 229 میلیارد تومان بودیم.

در فرابورس ایران اما در روزی که آیفکس افت 5/ 1درصدی را ثبت کرد، 143 نماد معامله شدند که در این میان قیمت 21 سهم (15درصد) مثبت و 121 سهم (85 درصد) منفی بود. در این بازار 9نماد (6 درصد) صف خریدی به‌ارزش 344 میلیارد تومان تشکیل دادند اما 44 نماد (31 درصد) نیز با صف فروشی به‌208 میلیارد تومان مواجه شدند.

بازار پایه نیز دیروز میزبان دادوستد 130 نماد بود. در این میان 33 سهم (25 درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد 86 سهم (66درصد) در محدوده منفی بودیم.

در این بازار نیز 23نماد (18 درصد) صف خریدی به‌ارزش 65 میلیارد تومان شکل دادند و صف فروش در این بازار به‌76 نماد (58درصد) با ارزشی بالغ بر 245میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.

طی دادوستدهای روز گذشته شاهد جابه‌جایی سهامی به‌ارزش 787 میلیارد تومان در مسیر حقیقی به‌حقوقی بودیم. این سومین روز متوالی است که حقیقی‌ها در سمت فروش فعال‌ترند. در این میان سهامداران خرد تنها در 3 صنعت خالص خرید مثبتی داشتند و در مقابل 34 گروه بورسی را در لیست فروش خود قرار دارند. بیشترین خالص فروش حقیقی‌ها طی معاملات روز یکشنبه به‌میزان 104 میلیارد و 744 میلیون تومان در زیرمجموعه‌های گروه فلزات اساسی رقم خورد. بانکی‌ها نیز شاهد جابه‌جایی سهامی به‌ارزش 103میلیارد و 205 میلیون تومان در مسیر حقیقی به‌حقوقی بودند. پتروپالایشی‌ها نیز در شرایطی مشابه در مجموع با خروج 154میلیارد و 856 میلیون تومانی سهامداران خرد مواجه شدند.