دو سیمای متفاوت سیمان در بورس و بازار آزاد

 در حالی که بهای فروش سیمان در رینگ معاملاتی بورس کالا ظرف هفته‌‌‌های اخیر افت محسوسی داشته است، برخی از مصرف‌کنندگان نهایی این محصول از بالا ماندن قیمت سیمان در بازار آزاد گلایه دارند و می‌‌‌گویند بهای سیمان در بازار آزاد همچنان بالاست و تعدیل نرخ این محصول در بازار آزاد محدود بوده است.

در این گزارش دلایل تفاوت نرخ سیمان در بازار آزاد و بازار فیزیکی بورس کالا و میزان منطقی تفاوت این دو نرخ بررسی شده است. بررسی‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که به‌رغم حاشیه‌‌‌های به‌‌‌وجود آمده ظرف روزهای اخیر مبنی بر غیرواقعی بودن ارزان شدن سیمان، این محصول درواقع در بازار فیزیکی بورس کالا ارزان شده، اما تفاوت قیمتی ایجادشده میان نرخ آن در بازار آزاد و بازار فیزیکی بورس کالا باعث نارضایتی خریداران شده است. افزایش نظارت بر معاملات بازار آزاد، تعریف گواهی سپرده سیمان برای محصول فله و سیمان پاکتی، راه‌‌‌اندازی معاملات خرده‌‌‌فروشی سیمان و سایر محصولات صنعتی همچون مقاطع فولادی در بورس کالا و فرهنگ‌‌‌سازی میان پیمانکاران یا سازندگان ملک می‌تواند از بروز تفاوت نرخ میان بازار آزاد و بازار فیزیکی بکاهد و به کاهش هزینه ساخت مسکن منجر شود.

  ارزان شدن سیمان در بورس کالا واقعیت دارد

بررسی روند معاملات سیمان در رینگ صنعتی بورس کالا در سه روز ابتدایی هفته جاری از عرضه یک‌میلیون و ۱۱۳هزار تن سیمان تیپ۲ با قیمت پایه‌‌‌ای در بازه ۳هزار و ۴۴۹ریال تا ۵هزار و ۳۳۰ریال به ازای هر کیلوگرم حکایت دارد. در مجموع، ظرف این سه روز حدود ۷۵۰هزار تن سیمان تیپ۲ با میانگین نرخ ۴هزار و ۱۹۰ریال به ازای هر کیلوگرم معامله شده است. البته این نرخ شامل مالیات ارزش افزوده و کارمزد ارکان بورس نیز می‌شود، بنابراین بهای تمام‌شده معامله هر کیلوگرم سیمان از بورس کالا برای خریدار برابر ۴هزار و ۵۸۰ ریال خواهد بود.

سیمان در بازار آزاد عموما به شکل بسته‌‌‌بندی و با پاکت‌‌‌های ۵۰کیلویی به فروش می‌‌‌رسد. با توجه به میانگین نرخ فروش سیمان در بورس کالا، هر پاکت سیمان به شکل بنیادی (احتساب هزینه سیمان) نرخی برابر ۲۳هزار تومان خواهد داشت. البته این رقم تنها بهای سیمان بوده و هزینه تمام‌شده یک پاکت سیمان ۵۰کیلوگرمی شامل این رقم به علاوه هزینه حمل، انبارداری، بسته‌‌‌بندی، پاکت سیمان و... می‌شود. در این شرایط مسوولان وزارت صمت می‌‌‌گویند که هر پاکت ۵۰کیلوگرمی سیمان باید در بازار آزاد با قیمتی در حدود ۲۵هزار تومان عرضه شود. با توجه به هزینه‌‌‌های معمول برای حمل، انبارداری، بسته‌‌‌بندی و سود معقول توزیع‌‌‌‌‌‌کننده، این رقم تا حدودی کم در نظر گرفته شده، اما چندان هم دور از واقعیت نیست. درواقع با توجه به عرف هزینه‌‌‌های اعلامی، حداکثر قیمت هر پاکت سیمان در بازار باید رقمی در بازه ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان داشته باشد.

  بهای سیمان در بازار آزاد به تعادل نرسیده است

متقاضیان مصرفی سیمان در بازار آزاد می‌‌‌گویند، بهای این محصول در بازار آزاد ظرف هفته‌‌‌های اخیر رو به کاهش گذاشته، اما هنوز خبری از پاکت سیمان ۲۵هزار تومانی در بازار نیست و فروشندگان، این محصول را با قیمت‌هایی به‌مراتب بالاتر به خریداران می‌‌‌فروشند. بررسی‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» از بازار آزاد از متغیر بودن بهای هر پاکت سیمان تیپ۲ در بازار آزاد حکایت دارد. یکی از مصرف‌کنندگان سیمان که سازنده ملک در تهران است، می‌‌‌گوید: در حال حاضر هر پاکت سیمان تیپ۲ با قیمتی در حدود ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان در بازار آزاد عرضه می‌شود. البته اگر میزان سیمان موردنیاز کم باشد، به خریدار، عنوان خریدار خرد داده می‌شود؛ در نتیجه باید نرخی بالاتر برای هر پاکت سیمان پرداخت کرد. وی ادامه می‌دهد: در ماه‌‌‌های ابتدایی سال و پیش از شروع التهاب در بازار سیمان، هر پاکت سیمان تیپ۲ در بازار آزاد نرخی در حدود ۲۵هزار تومان داشت. به این ترتیب از ابتدای امسال تا امروز هر پاکت سیمان تیپ۲ افزایش ۴۰ درصدی در بازار داشته است.  یکی دیگر از سازندگان ملک به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: بسیاری از عرضه‌‌‌کنندگان سیمان از فروش سیمان باکیفیت به خریدار سر باز‌زده و می‌‌‌گویند محصول مورد نظر را ندارند، اما در ادامه با گذاشتن منت بر سر خریدار حاضر می‌‌‌شوند که محصول مورد نظر شما را با قیمتی به مراتب بالاتر در اختیارتان قرار دهند. وی ادامه می‌دهد: بازار سیمان تبدیل به بازار سیاه شده و این روزها هر کیسه سیمان تیپ۲ برخلاف اعلام برخی از رسانه‌‌‌ها حتی با قیمتی در حدود ۷۰ هزار تومان به ازای هر کیسه ۵۰کیلوگرمی نیز فروخته می‌شود. وی ادامه می‌دهد: البته خریدار علاوه بر این هزینه باید متحمل مالیات ارزش افزوده، هزینه حمل و... نیز باشد. این سازنده ملک از نبود نظارت در بازار آزاد سیمان گلایه دارد و می‌‌‌گوید: حتی اگر فروش سیمان در بورس کالا به ثبات رسیده باشد، تا زمانی که این ثبات در معاملات بازار آزاد منعکس نشود، نمی‌توان انتظار داشت تغییری در هزینه ساخت مسکن در کشور به وجود آید. وی ادامه می‌دهد: در صورت شکایت از قیمت‌ها به نهادهای نظارتی نیز فروشنده جریمه می‌شود، اما بعضا مشاهده شده که همچنان به گران‌فروشی خود ادامه می‌دهد.

این سازنده در پاسخ به این سوال که چرا به‌طور مستقیم سیمان موردنیاز خود را از بورس کالا خریداری نمی‌‌‌کند، می‌‌‌گوید: خرید از بورس کالا دشواری‌‌‌های خاص خود را دارد و اغلب سازندگان املاک ترجیح می‌دهند که خرید سیمان و مقاطع فولادی موردنیاز خود را از بازار آزاد انجام دهند.

وی ادامه می‌دهد: به هر ترتیب خریدار نهایی سیمان از بازار آزاد باید علاوه بر قیمت هر پاکت سیمان در بازار آزاد، ۹درصد مالیات ارزش افزوده و هزینه حمل محصول از محل تحویل تا مقصد را نیز بپردازد که این موارد نیز بر هزینه تامین ساخت‌‌‌وساز می‌‌‌افزاید. با توجه به هزینه‌‌‌های متعدد، ساخت مسکن باکیفیت، گران تمام خواهد شد و مسوولان نباید انتظار داشته باشند که با اعلام خبر افت نرخ هر پاکت سیمان تا ۲۵ هزار تومان، ساخت مسکن ارزان شود.

  راهکارهای پیشنهادی برای فروکش التهاب در بازار سیمان

بررسی روند معاملات سیمان در رینگ صنعتی بورس کالا از درست بودن افت نرخ این محصول در این بازار حکایت دارد، اما بهای سیمان برای مصرف‌کننده نهایی لزوما ارزان نشده است. بررسی‌‌‌های ما نشان می‌دهد که در حال حاضر یک محصول سیمان با نرخ‌هایی متفاوت در بازار آزاد تهران به فروش می‌رود که این موضوع باعث نارضایتی مصرف‌کنندگان شده است.

در این شرایط افزایش نظارت سازمان‌های دولتی بر فروش این محصول در بازار آزاد و تسهیل خرید سیمان از بورس کالا می‌تواند از التهاب فروش سیمان در بازار آزاد بکاهد.

در حال حاضر سیمان در بورس کالا در بازار فیزیکی و به شکل فله عرضه می‌شود. البته بورس کالا به دنبال تعریف گواهی سپرده کالایی سیمان نیز هست. با تعریف گواهی سپرده سیمان این امکان فراهم می‌شود که متقاضیان این محصول تنها با داشتن کد بورسی بتوانند سفارش خود را ثبت کرده و در ادامه برای خرید محصول مورد نظر مراجعه کنند. عملیاتی شدن این موضوع قدمی مهم در راستای افزایش تعداد خریداران سیمان از بورس کالاست. در حال حاضر قرار است که فروش سیمان در بازار گواهی سپرده نیز به شکل فله و با حداقل امکان تحویل ۱۰تن اجرایی شود. رفتن به سمت تعریف گواهی سپرده سیمان روی محصول پاکتی می‌تواند بر مقبولیت این بازار میان مصرف‌کنندگان نهایی و سنتی بیفزاید.

البته جا افتادن خرید از بورس کالا نیاز به فرهنگ‌‌‌سازی میان متقاضیان نیز دارد و البته طبیعی است که خریداری سراغ این روش برود که یا قبل از خرید سیمان با بازارهای مالی آشنایی داشته باشد یا سازنده ملک بوده و بنابراین نیاز به خرید مداوم سیمان داشته باشد. اما حتی اگر بخشی از تقاضای مصرفی سیمان نیز از بازار آزاد به بورس کالا منتقل شود، عرضه‌‌‌کننده محصول در بازار آزاد برای از دست ندادن مشتریان همیشگی خود راهی جز واقعی‌‌‌سازی نرخ ندارد؛ چرا که می‌‌‌داند اگر محصول خود را با قیمتی بالاتر از انتظار عرضه کند، مشتری به سراغ خرید از بورس کالا می‌رود.

راه‌‌‌اندازی بازار خرده‌‌‌فروشی در بورس کالا به منظور فروش محصولاتی همچون سیمان یا مقاطع فولادی پیشنهاد دیگری است که باعث شفاف‌‌‌سازی معاملات خرد در کشور می‌شود، اما تحقق آن نیاز به زمان و بررسی از سوی بورس کالا و سازمان‌های نظارتی دارد.

6راهکار پیشنهادی برای ارزان‌تر شدن سیمان در بازار داخلی

  تعریف قراردادهای گواهی سپرده سیمان روی محصول فله و پاکتی

  راه‌اندازی بازار خرده‌فروشی سیمان در بورس کالا

  استفاده از قراردادهای سلف استاندارد موازی برای تامین مالی تولیدکنندگان و پیش‌بینی‌پذیر‌شدن بازار با سررسید محدود

  آموزش و فرهنگ‌سازی میان سازندگان عمده ساختمان برای خرید از بورس کالا

  افزایش نظارت بر بازار فروش

  استفاده از انبارهای خارج از کارخانه سیمان و نزدیک به بازار مصرف در معامله خرده‌فروشی و گواهی سپرده سیمان