تراز تجاری منفی اقتصاد ایران با وجود جهش های ارزی

جهش صادرات در سال 96

صادرات غیر نفتی ایران در دهه 90  نوسان قابل توجهی داشته است. میزان صادرات غیر نفتی اقتصاد ایران در سال های 93 و 94 حدود 35.7 میلیارد دلار به ثبت رسیده است. این رقم در سال 95 بالغ بر 1.2 میلیارد کاهش یافت اما در سال 96 با به ثمر رسیدن برخی از نتایج اقتصادی برجام جهش چشم گیری کرد. میزان صادرات غیر نفتی ایران در سال 96 نسبت به سال 95 افزایشی معادل 5.3 میلیارد دلار را تجربه کرده به عدد 39 میلیارد و 852 میلیون دلار رسید. در سال 97 نیز رقم صادرات مشابه سال گذشته خود به ثبت رسیده است.

بهبود وضعیت صادرات در سال 1400

از سال 98 با اوج گیری تحریم ها انتظار می رفت که با کاهش در صادرات مواجه باشیم، اما این موضوع رخ نداد و میزان صادرات غیر نفتی در سال 98 بالغ بر 41.3 میلیارد دلار رسید. دو دلیل را می توان دلیل این رخداد دانست، اول؛ از سال 98 یک سر فصل به نام میعانات گازی به سر فصل های صادرات غیر نفتی اضافه شده و به طبع محاسبه این رقم می تواند صادرات را بالا ببرد. دوم؛ از سال 97 در کشور شاهد افزایش نرخ ارز بوده ایم که در نتیجه افزایش نرخ ارز، صادرات هم افزایش خواهد یافت. البته مورد دوم نمی تواند به علت تحریم های شدید بین المللی علیه ایران در آن دوران دلیلی قوی باشد.

در سال 99 به علت اپیدمی جهانی کرونا با کاهش شدید در صادرات غیر نفتی مواجه بوده ایم و این رقم به پایین تر از 35 میلیارد دلار رسید. اما در سال 1400 شاهد جهش بالایی در مقدار صادرات غیر نفتی بودیم و در یازده ماه نخست سال گذشته این شاخص عدد 43 میلیارد و 517 میلیون دلار به ثبت رساند.

واردات در مسیر صادرات

به طور کلی می توان گفت که روند افزایشی و کاهشی واردات از سال 94 مانند صادرات بوده است. البته در سال 96 که افزایش بالای صادرات را تجربه کرده بودیم، جهش واردات بسیار بیشتر از جهش صادرات در آن سال بوده است. به مانند صادرات، واردات نیز در سال 99 با شیوع کرونا کاهش زیادی داشته است و سپس در سال 1400 با جهشی چشمگیر به رقم 46 میلیارد و 577 میلیون دلار رسیده است.

با وجود افزایش واردات در سال گذشته، هنوز این رقم با رکورد واردات دهه 90 و عدد 54.3 میلیارد دلار فاصله زیادی دارد. لازم به ذکر است پایین بودن واردات لزوما خیر خوبی نیست چراکه ممکن است این کاهش در واردات به علت کاهش واردات کالا های سرمایه ای و به طبع کاهش تولید در داخل باشد.

تراز تجاری در دهه 90

بررسی ها نشان می دهد تراز تجاری ایران در سال ها اخیر نسبت به سال های میانی و ابتدایی دهه 90 بهبود یافته است اما همچنان تراز تجاری غیر نفتی منفی است. مهم ترین دلیل این رخداد جهش ارزی است که در 4 سال گذشته روی داده است، چراکه با افزایش قیمت ارز صادرات افزایش و واردات کاهش میابد و تراز تجاری و وضعیت تراز پرداخت ها بهبود میابد. اما به توجه شرایط تحریمی اقتصاد ایران این جهش ارزی آنگونه که باید تراز تجاری ایران را بهبود نداده است. در چهار سال گذشته به طور میانگین مقدار صادرات 3.2 میلیارد دلار کمتر از واردات بوده است.

لازم به ذکر است اضافه کردن سر فصل جدید میعانات گازی به سر فصل های صادرات غیر نفتی نیز باعث شده است تا تراز تجاری وضعیت بهتری پیدا کند.