چراغ‎ سبز روسیه به ایران برای کشت فراسرزمینی؛ 100 هزار هکتار زمین در اختیار کشاورزان ایرانی!

از آن جایی که برخی کشورها از منابع آب کافی یا زمین مناسب برای کشاورزی برخوردار نیستند در اراضی حاصلخیز کشورهای برخوردار از زمین مناسب و آب کافی سرمایه گذاری می‌کنند تا محصولات اساسی مورد نیازشان را تامین کنند. در اصل کشت فرا سرزمینی یعنی بهره برداری از منابع، عوامل،  ظرفیت‌ها و امکانات سایر کشورها برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز در راستای حفظ منابع تولید و ارتقای امنیت غذایی. چند سالی است که این نوع کشت در کشورمان مطرح است و حالا با توجه به وقوع خشکسالی در بسیاری از استان‌ها، محدودیت شدید منابع آبی و تاثیر آن بر وضعیت معیشتی مردم بیش از هر زمانی نمایان است.

 

تاریخچه کشت فرا سرزمینی

قدمت کشت فرا سرزمینی در دنیا بر می‌گردد به 25 سال قبل یعنی سال 1997 میلادی. در کشور ما هم از  سال ۹۵ فعالیت‌هایی برای کشت فرا سرزمینی از طریق وزارت جهاد کشاورزی شکل گرفت و مقرر شد افرادی با معرفی وزارت کشاورزی و تحت عنوان شرکت «جهاد سبز » معرفی شوند ولی این مسئله محقق نشد. البته به گزارش مهر، افرادی به صورت خودجوش در کشورهای گرجستان، اوکراین، تاجیکستان و کشورهای آفریقایی فعالیت‌هایی را شروع کرده‌اند. از جمله کشت غلات و ایجاد گلخانه‌های سبزی و صیفی با سرمایه‌گذاری‌های شخصی و بدون استفاده از تسهیلات و منابع ارزی ایران  یا ثبت شرکت در کشورهای هدف.

سهم ایران از کشت فرا سرزمینی؛ تقریبا هیچ

اوایل خرداد امسال یک هیئت تجاری روسی در سفری که به ایران داشت، پیشنهاد کرد که ایران بیش از ۱۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در روسیه را در اختیار بگیرد و «کشاورزی فراسرزمینی» انجام دهد. این پیشنهاد در نوع خود کم‌سابقه است و به دلیل شرایط تحریمی که ایران و روسیه در آن قرار دارند، شاید از همیشه هم به اجرا نزدیک‌تر باشد. با این حال بر اساس آمارها، در سال زراعی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰، سطح زیر کشت محصولات زراعی در ایران حدود ١٢ میلیون هکتار گزارش شده است. در واقع، پیشنهاد تخصیص ۱۰۰ هزار هکتار زمین زراعی به ایران در روسیه، معادل حدود ۰٫۸ درصد (یا کمتر از یک درصد) از تمام سطح زیر کشت در ایران خواهد بود که مقدار بسیار ناچیزی نسبت به سطح زیر کشت در کشورمان است. البته پیش از این علی رضوانی زاده، رئیس هیئت مدیره انجمن کشت فرا سرزمینی در گفت‌وگویی با ایرنا گفته: «برای این که بتوانیم امنیت غذایی برای کشور تامین کنیم و نیازهای وارداتی خود را به حداقل برسانیم باید هدف گذاری کشت در 7 میلیون هکتار را ترسیم و عملیاتی کنیم. اما هم اکنون فقط توانستیم کمتر از 11 درصد از 7 میلیون هکتار را محقق کنیم.» با این حال کشورهای دیگری از جمله ارمنستان هم پیشنهادهایی برای کشت در آن کشور داشته‌اند که می‌تواند به افزایش کشت       فرا سرزمینی کشورمان کمک کند.

مزیت‌های کشت فرا سرزمینی

1- بنا به گفته کارشناسان، اولین و مهم‌ترین مزیت کشت فرا سرزمینی جلوگیری از هدررفت آب است. با توجه به ‌شدت بحران آب در کشور باید در جهت بهره‌ور کردن کشاورزی موجود و استفاده از روش‌های آبیاری و کاشت، داشت و برداشت نوین و کاشت محصولات آب ‌بر در سایر کشورها و ایجاد کشت فرا سرزمینی گام برداشت.

2- مزیت دوم این طرح افزایش تولید محصولات کشاورزی و آسودگی خیال از تامین امنیت غذایی است. طبق آمار اعلامی وزارت جهاد کشاورزی، هم اکنون ۹۰ درصد از محصولات روغنی و بخش قابل‌ توجهی از برنج مصرفی کشور وارداتی است.

3- با به کارگیری اراضی کشاورزی خارج از کشور، استراحت زمین‌های داخلی تضمین و همین موضوع باعث می‌شود زمین‌های کشاورزی آب و خاک خود را ترمیم کنند. علاوه بر آن، بخش بزرگی از نیازمان به محصولات کشاورزی تأمین می‌شود.

4- به همین دلیل ایرادی ندارد که محصولات راهبردی مثل گندم، خوراک دام و دانه‌های روغنی به ‌وسیله کشاورزان ایرانی در خارج از مرزهای کشور کشت و تولید و برای تامین نیازهای داخلی استفاده شود. ضمن این که تبدیل فناوری و دانش به محصول، یکی دیگر از مزایای کشت فرا سرزمینی به ‌شمار می‌آید.

تجربه دیگر کشورها در کشت فرا سرزمینی

همان طور که پیش از این نوشتیم کشت فرا سرزمینی 25 سال پیش شروع شد و آمریکا با کشت در کشورهایی که نیروی کار ارزان تری داشتند سعی در کمتر شدن قیمت تمام شده محصولات کشاورزی را داشت و حالا یکی از کشورهایی است که بیشترین میزان کشت فرا سرزمینی را دارد. طبق گزارش‌های بین‌المللی هم اکنون بزرگ‌‌ترین پروژه کشت فرا سرزمینی برنج در اختیار چین قرار دارد که  در موزامبیک آفریقا در حال اجراست. هند هم چند سالی است که برای مشکل کمبود تولید غلات در کشورش رو به کشت فرا سرزمینی آورده و تولید محصولات زراعی و باغی را در چند سال گذشته در استرالیا شروع کرده است که با توجه به سود این کار در چند سال اخیر کشاورزان هندی اقدام به خرید زمین‌های کشاورزی در استرالیا کرده‌اند.

البته در این بین نباید از کشور امارات هم غافل بود چون این کشور تقریبا ۱۰ سال است که اقدام به سرمایه گذاری در صنعت کشاورزی سودان کرده و تاکنون توانسته است تقریبا 280 هزار هکتار از اراضی اطراف خارطوم را به زیر کشت ببرد. همچنین با امضای تفاهم نامه‌ای با وزارت کشاورزی پاکستان تاکنون توانسته 325 هزار هکتار از اراضی پاکستان را به زیر کشت برنج و گندم ببرد.  امارات در سال‌های اخیر با افزایش کشت فرا سرزمینی قصد دارد به تولید کننده اول محصولات کشاورزی در میان کشورهای حوزه خلیج فارس برسد.