آژیر قرمز تورم در بزرگترین بخش اقتصاد ایران

سهم بخش خدمات از کل کیک اقتصاد ایران

بخش خدمات به عنوان بزرگ ترین بخش اقتصاد کشور بالغ بر 57 درصد سهم از کل کیک اقتصادی ایران را در اختیار دارد، از همین رو تغییرات در این بخش بسیار حائز اهمیت است.

رکوردزنی تورم بخش خدمات /تورم املاک زیر ذره بین

به گزارش مرکز آمار از تورم تولید کننده به عنوان تورم پیشران در فصل بهار امسال، تورم نقطه به نقطه بخش خدمات نزدیک به 50 درصد به ثبت رسیده، این نرخ بالاترین تورم نقطه ای تولید کننده این بخش از ابتدای دهه 90 تا کنون محسوب می‌شود. در دیگر شاخص‌های تورمی، سالانه ( 12 ماهه) و فصلی نیز شاهد ثبت رکود تورم بخش خدمات در بهار امسال در بازه زمانی ده سال گذشته بوده‌ایم.

به طور کلی می‌توان گفت که در چند فصل گذشته در شاخص‌های تورمی بخش خدمات شاهد روندی صعودی بوده‌ایم، بررسی تورم نقطه‌ای در این بخش نشان می دهد با شروع سال 97 و آغاز دور جدید تحریم ها، این شاخص شروع به رشد کرده و از حدود 20 درصد به 50 درصد در بهار سال جاری رسیده است. 

تورم تولید کننده خدمات نیز مانند تورم کل کشور در سه اخیر وارد کانال های بالاتر تورم شده و از کانال 20 درصد اکنون به مرز کانال 50 درصد رسیده است. همچین آنچه از آمارها بر می آید این است که از سال 97 تا کنون هرگاه وارد کانال بالاتر تورم شده ایم، هیچگاه تورم دوباره از این ارقام پایین تر نرفته است. به عبارتی اعداد خط کف حمایتی برای تورم ایجاد کرده اند. چنانچه تورم به اعداد فعلی خو کند یقینا در ادامه کاهش تورم در کشور امری مشکل خواهد شد. در ادامه گزارش به بررسی تورم نقطه ای و فصلی در 40 فصل گذشته پرداخته شده است.

تورم تولید کننده؛ پیشرانی برای تورم مصرف کننده

تورم تولید کننده (ppi) یکی از مهم ترین شاخص های سنجش تغییرات قیمتی در اقتصاد کلان است، این شاخص بیان می کند قیمت کالا و خدمات در مبدا تولید یا ارائه آن ها نسبت به دوره زمانی گذشته چه تغییری کرده است. علاوه بر اینکه تورم تولید کننده برای بخش تولید و عرضه اقتصاد به خصوص در مورد قیمت کالاهای واسطه ای بسیار حائز اهمیت است، برای مصرف کنندگان نیز یکی از شاخص های مهم تلقی می شود. زمانی که قیمت کالا و خدمات در مبدا ارائه آن ها دچار افزایش می شود، این تغییرات قیمت در فاصله یک بازه زمانی به بازار های خرد منتقل می شود، به بیان ساده تر تورم تولید کننده پیش بینی کننده ای برای تورم مصرف کننده محسوب شده و تقاضا کنندگان در بازار های خرد با مشاهده تغییرات بهای کالا و خدمات در مبدا، متوجه خواهند شد که این تغییرات قیمتی به آن ها نیز منتقل خواهد شد.

فاصله زمانی که این تورم از تولید به مصرف انتقال پیدا می کند در بخش های مختلف و در برهه های زمانی گوناگون متفاوت خواهد بود. چنانچه شرایط در اقتصاد انبساطی یا اصطلاحا تورمی باشد، موجب خواهد شد تا این فرایند سریع تر طی شود و افزایش قیمت ها در مبدا به سرعت به مصرف کننده خرد برسد. همچنین این بازه زمانی در بخش های مانند خدمات بسیار کوتاه تر از بخش هایی مانند صنعت است، به عبارت دیگر در بخش صنعت تورم تولید کمی دیرتر در تورم مصرف کننده دیده خواهد شد.

خدمات بزرگ ترین بخش اقتصاد ایران

در میان بخش های اصلی اقتصاد ایران، بخش خدمات بیشترین حجم را دارد. به بیان ساده میان سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات، بخش خدمات بیشترین سهم را از حجم حقیقی یا همان کیک اقتصاد ایران را دارد. سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی کشور در سال 99 به علت شیوع بیماری کرونا و از این جهت که بحران هایی مانند کرونا نخستین ضربه را به گروه خدمات می زنند، کمی کاهش یافته و 56.4 درصد بوده است، با کمرنگ تر شدن کرونا و در سال گذشته و کنار آمدن اقتصاد با شرایط جدید، رشد اقتصادی بخش خدمات عدد مناسبی را به ثبت رساند و سهم این بخش از کیک اقتصادی به 57.5 درصد رسید. اکنون آمار های تورم تولیدکننده این بخش در بهار 1401 نشان می دهد افزایش قیمت ها در حجیم ترین بخش اقتصاد کشور به بالاترین حد خود در سالیان گذشته رسیده است.

تورمی بی سابقه در شاخص فصلی

تورم فصلی شاخص قیمت تولید کننده بخش خدمات در بهار سال جاری 13.8 درصد برآورد شده که نسبت زمستان گذشته حدود 6 درصد بالاتر بوده، تورم رقم خورده در بهار امسال در بخش خدمات، بالاترین تورم از ابتدای دهه 90 تا کنون محسوب می شود. بررسی ها نشان می دهد در 40 فصل گذشته بالاترین تورم فصلی که قبل ار بهار امسال تجربه شده در تابستان 99 بوده که حدود 11 بوده است. کمترین نرخ تجربه شده نیز در همین بازه زمانی به بهار سال 95 بازمیگردد که تورم تولید کننده خدمات نزدیک به صفر درصد به ثبت رسیده. به طور کلی در بازه پس از برجام یعنی در سال 95 شاهد روند نزولی در شاخص های تورمی بوده ایم.

می توان اذعان داشت که شدت تورم تولید کننده بخش خدمات در سال های اخیر نسبت به سال های میانی و حتی سال های ابتدایی دهه 90 بالاتر است، به بیان دیگر تورم در این بخش وارد کانال های بالای تورمی شده که توسط نرخ های تورمی کف حمایت شده و پایین تر نمی آید. این امر که تورم در این بخش به نرخ های نسبتا بالا خو کرده می تواند در آینده بسیار خطرناک باشد و از کاهش تورم در خدمات جلوگیری کند.

رکود تورمی خدمات در 99

در ده سال گذشته شاهد سه جهش تورمی در بخش خدمات بوده ایم که تقریبا دو جهش نخست به تحریم ها مربوط می شود. نخستین جهش در این شاخص در ابتدای سال 97 با شروع دور جدید تحریم ها آمریکا و خروج این کشور از برجام رخ داده به گونه ای که تورم تولید کننده خدمات از حدود 2 درصد در زمستان 96 به بالغ بر 10 درصد در پاییز 97 رسید. دومین روند صعودی که در این شخص ایجاد شد به سال 99 هم زمان تشدید فشار های تحریمی آمریکا در اواخر دوره ریاست جمهوری ترامپ ایجاد شد و تورم خدمات از حدود 5 درصد در زمستان 98 به 11.8 درصد در تابستان 99 رسید، این امر در حالی رقم خورده است که این بخش با بروز بیماری کرونا وارد رکود شده بود و رشد های اقتصادی منفی را تجربه می کرد. به بیان دیگر خدمات در اقتصاد ایران در برهه زمانی مذکور دچار پدیده رکود تورمی شده بود.

تورم نقطه ای در قله ده ساله

تورم نقطه به نقطه بخش خدمات در بهار سال جاری 49.4 درصد برآورد شده، به بیان ساده تر بهای خدمات در مبدا ارائه آن ها در بهار سال جاری نسبت به بهار سال گذشته به طور متوسط یک و نیم برابر شده است، این نرخ بالاترین نرخ تورم نقطه ای این بخش از ابتدای دهه 90 تا اکنون محسوب می شود. پس از بهار سال گذشته کمی نرخ تورم خدمات کاهش یافت و از 48 درصد به پاین تر از 46 درصد رسید، اما بار دیگر روند صعودی خود را در سال 1401 آغاز کرده است. به طور کلی می توان عنوان کرد که تورم نقطه ای تولید کننده بخش خدمات از سال 97 وارد کانال های بالای تورمی شده و از بهار سال 98 که وارد کانال 30 شد هیچگاه از این عدد پایین تر نرفته، حتی می توان گفت در طی 3 اخیر یکبار دیگر هم این شاخص کانال خود را تغییر داده و وارد 40 شده و از زمانی که تورم نقطه ای خدمات در پاییز 99 عدد 40.2 را به ثبت رساند نه تنها از این رقم پایین تر نرفته بلکه به مرز 50 درصد نیز رسیده است.

خطر ماندن در نرخ‌های تورمی بالا

همانگونه که در سطور بالاتر گفته شد با شروع تحریم ها روندی کاملا صعودی به طور کلی در چند سال اخیر متغیر های تورم زای اقتصاد ایران وارد کانال هایی بالاتر شده اند به عنوان مثال رشد سالانه نقدینگی از 30 درصد وارد رشد های سالانه بالغ بر 40 درصد شده است، این امر در مورد دیگر متغیر های پولی مانند پایه پولی و حجم پول نیز صدق می کند. همین امر باعث شده تا تورم نیز در سه سال گذشته اعدادی را تجربه کند که تا به حال در چند دهه گذشته تجربه نکرده بود. اما خطر ناک تر از تجربه تورم بالا تثبیت شدن در ارقام بالای تورمی است. چنانچه اقتصاد به بودن تورم در کانال های بالا خو کند و فعالیت های اقتصادی با توجه به شرایط انبساطی شکل بگیرد و در نتیجه ان یک خط کف تورمی شکل بگیرد، خروج از وضعیت تورمی بسیار سخت خواهد شد.