موقعیت‌سنجی برجام در بورس/ آیا پرونده هسته‌ای در بازار سهام فراموش شده است؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای‌اقتصاد ، بررسی رفتار بازیگران بورسی نشان می‌دهد در ماه‌های گذشته با توجه به سرعت رفتوآمدهای برجامی معامله‌گران در عین احتیاط اما با انگیزه بیشتری جریان دادوستدهای روزانه را دنبال می‌کردند. بعد از ۵ماه طاقت‌فرسا برآیند اظهارات کارشناسان این بازار از یک موضوع مهم خبر می‌دهد. اگر تا شهریورماه بورس‌بازان، بازیگری برجام به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین متغیرهای اثرگذار بر مسیر قیمت سهام را پذیرفته بودند، هم‌اکنون با رنگ باختن امیدواری‌های ایجاد شده در این بخش این موضوع با زوایای جدیدی مواجه شده است. در ماه‌های پیشین اهالی بازارسرمایه ۳سناریوی برجامی در پیشبرد اهداف سهامی خود ترسیم کرده بودند. احیای برجام، بسته‌شدن پرونده برجام و تداوم رفتوآمدهای فرسایشی حول‌محور مذکور. این ۳سناریو که به تعیین قیمت دلار و محور نرخ تورم منتهی می‌شود، از مهم‌ترین پارامترهای تعیین‌کننده وضعیت نرخ بازدهی بازارهای سرمایه‌گذاری در ایران است، اما به‌نظر می‌رسد شرایط فوق با تغییراتی مواجه شده است.
تغییر رفتار معامله‌گران
به گفته برخی از کارشناسان بازار سرمایه ۳گزینه مطرح‌شده جای خود را تنها به یک گزینه و آنهم «به سرانجام نرسیدن برجام» داده است. همین امر بر سرعت خروج سرمایهگذاران حقیقی افزوده است. پس از آنکه آمریکا و ایران در هفته‌های اخیر موفق نشدند مذاکرات هسته‌ای را به سرانجام برسانند، اکنون برخی از سهامداران با ناامیدی نسبت به روند رفتوآمدهای برجامی، نسبت به سرنوشت این مهم قطع‌امید کردهاند. در همین رابطه مهدی رضایتی، کارشناس بازارسرمایه ضمن تایید این مطلب گفت: نبض کند احیای برجام و اثرات آن بر روند معاملات بازار سهام کاملا مشهود است.
رفتار بازیگران بورسی نشان می‌دهد به‌دنبال طولانی و فرسایشی‌شدن روند مذاکرات برجام سهامداران با فرض «عدم‌احیای توافق» در حال معامله هستند. شواهد امر حاکی از یک مساله مهم است و اینکه «توافق برجامی» در کوتاه‌‌‌‌‌مدت در دسترس نیست و حواشی این موضوع حداقل تا انتخابات کنگره آمریکا (اواسط آبان‌‌‌‌‌ماه) ادامه یابد. این مساله سبب‌شده تا سرمایهگذاران نوسان‌های نرخ دلار و نرخ تورم را با عنایت به این امر در‌نظر بگیرند، اما همچنان محور برجام همانند دو سال‌گذشته یکی از متغیرهای اثرگذار بر بازارسهام در نظر گرفته می‌شود.
امکان پیشروی تورم
به باور برخی از کارشناسان بازار سرمایه با قوت‌‌‌‌‌گرفتن امکان عدمتوافق در آینده‌ای نزدیک، بخشی از پول‌های خارج‌شده از بازار سرمایه می‌تواند برای نوسان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری در بازه کوتاه‌‌‌‌‌مدت جذب دو بازار دلار و سکه شود که در صورت چنین رخدادی شاهد تعمیق رکود در بخش‌های مولد و پیشروی تورم در ماه‌های آتی خواهیم بود. محمد شکری نیز از جمله کارشناسانی است که معتقد است؛ پرتفوی اکثر سهامداران بر مبنای «بنبست مذاکرات برجامی» بسته شده است. او در همین رابطه اظهار کرد: افزایش ریسک‌های سیستماتیک در بازارسهام چشم‌انداز مبهمی از روند دادوستدهای بورسی ترسیم می‌کند. فضای غبارآلود حاکم بر وضعیت اقتصادی کشور تا بورس تهران پیشروی کرده است. این موضوع در کنار حاصل‌نشدن توافق‌ها بر سر احیای برجام، سرمایه‌گذاری‌ها را وارد فاز جدیدی کرده است.
فعالان اقتصادی با این پرسش مواجهند که در صورت محقق‌نشدن برجام، بازارهای دارایی با چه شرایطی مواجه خواهند شد؟ این کارشناس در همین‌خصوص گفت: با توجه به ابهامات ایجادشده سرمایهگذاران به‌دنبال بازارهایی با حداقل ریسک هستند. با توجه به اینکه در ماه‌های گذشته بازارسهام در روندی نزولی قرار گرفته و تحت‌تاثیر متغیرهای داخلی و خارجی افت چشمگیری را به نمایش گذاشته با فرض عدم‌تحقق برجام به‌نظر می‌رسد سرمایهگذاران، بازار سهام را در اولویت‌های بعدی سرمایه‌گذاری قرار دهند. از اواسط بهار و با آغاز روند نزولی قیمت‌ها در این بازار بخش بزرگی از سرمایهگذاران از بازار خارج شدند. خروج پول و کاهش چشمگیر معاملات طی این مدت به‌وضوح بر این نکته تاکید می‌کند.
تحرکات مثبت در روند آتی برخی صنایع
متفق‌القول بودن اهالی بازار سرمایه بر سر «عدم‌دسترسی سریع به توافق» در استراتژی معاملاتی سهامداران کاملا نمود پیدا کرده است. تداوم این شرایط وضعیت قیمت سهام را می‌تواند پیچیده‌تر نیز رقم بزند اما با توجه به این نکته که بازارسهام از منظر قیمتی در سطوح ارزنده‌ای قرار دارد، بعید به‌نظر می‌رسد با تهدیدات جدی‌تری مواجه شود. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد استراتژی سرمایهگذاران با توجه به چشم‌انداز احیای برجام همچنان حول مدار احتیاط و انتظار بچرخد. بنابر اظهارات تحلیلگران اقتصادی، احیای برجام به منزله برگ‌برنده مذاکراتی برای ایران محسوب می‌شود که پیامدهای مثبتی بر بازارهای دارایی کشور دارد.
در عین‌حال، به‌‌‌‌‌‌رغم برخی بدبینی‌ها نسبت به شتاب تحولات منفی به سمت عدمحصول نتیجه نهایی تا احیای برجام، رفع تحریم‌ها تا حدودی می‌تواند منجر به تحرکات مثبت در برخی از صنایع داخلی شود؛ گرچه این امر در مورد همه صنایع صدق نمی‌کند اما در نهایت به جذابیت سرمایه‌گذاری در بازارسهام منجر می‌شود.
بخش پررنگی از سرنوشت بازار سهام شدیدا به پرونده برجام گره خورده است؛ در واقع هرگاه بازار با سیگنال‌های مختلف برجامی روبه‌رو شده، برخی گروه‌ها از جمله خودرویی‌‌‌‌‌ها و بانکی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با تغییراتی روبه‌رو شده‌اند. این یک واقعیت است که برجام پیامدهای باورنکردنی بر روند دادوستدهای بورسی ایجاد می‌کند اما با فروکش‌کردن تب تند اخبار مثبت از روند برجام، گروه‌های مذکور متاثر از این موضوع با نوسان گاه‌و‌بیگاه مواجه شده‌اند. موضوع تحریم و تلاش‌های ایران برای بازگشت مجدد به چارچوب توافق‌ها اثرات محسوسی بر تصمیمات و فعالان بازارها و کسب‌وکارهای مختلف گذاشته است؛ از این‌رو توافق بر سر «عدمتوافق» بازارهای دارایی را با تغییرات جدیدی مواجه خواهد کرد.
فاصله‌‌‌‌‌گرفتن از سطوح بالای ۳/ ۱میلیون واحدی طی هفته‌های اخیر و تثبیت این شرایط ناپایدار باعث‌شده تا برخی از کارشناسان نسبت به وضعیت مذکور گارد منفی بگیرند. قرارگرفتن درمسیر ریزش قیمت‌ها درحالی‌که سرمایهگذاران امید چندانی برای رسیدن به توافق‌های اساسی بر سر احیای برجام ندارند به‌نظر می‌رسد به تشدید محرک‌های خروج ناشی از بلاتکلیفی معامله‌گران منجر شود. بررسی کارنامه کاری بازارهای دارایی نشان می‌دهد که از سومین‌ماه از قرن جدید تاکنون بورس تهران در مقایسه با بازارهای رقیب عملکرد به‌‌‌‌‌مراتب ضعیف‌تری را به‌‌‌‌‌ثبت رسانده است.
در به‌وجود آمدن این شرایط ناامیدی از برجام همراه با تداوم شرایط رکود جهانی سطحی جدید از تنزل را در اطمینان و اعتماد صاحبان پول به‌وجود آورده است. عقبگرد معنادار نماگرهای بازار یادشده به سطح آخرین روزهای معاملاتی سال۱۴۰۰ را می‌توان از پیامدهای این تحولات بر بازارسهام نام برد. به‌‌‌‌‌عبارتی بازدهی منفی بورس تهران همزمان با افزایش بدبینی‌ها نسبت به پرونده برجام اتفاقی دور از انتظار نبود و تحلیلگران بازارسرمایه در گفت‌وگوهای مختلف بر این امر تاکید کرده بودند و فشار فروش از سوی معامله‌گران طی به‌وجود آمدن این روند را پیش‌بینی کرده بودند. در همین رابطه حسن رضایی‌پور با بیان این مطلب که اخبار مرتبط با برجام از لحاظ روانی محرک مهمی در میان سرمایهگذاران محسوب می‌شود، عنوان کرد: عدم‌دسترسی به برجام طبق وعده‌های داده‌شده به محرکی برای خروج هرچه بیشتر سهامداران از بورس تبدیل شد.
به گفته او با از تب و تاب افتادن سیگنال‌های مثبت اقبال به گروه‌هایی نظیر خودرویی، بانکی و سایر برجامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها کاهش یافته و این در حالی است که در ۱۳مردادماه و با ازسر گرفته‌شدن مذاکرات برجامی موج جدیدی از خوش‌بینی نسبت به صنایع مذکور ایجادشده بود، اما همان‌طور که مشاهده شد گروه‌های نام‌برده بعد از توقف سیگنال‌های مثبت با عدم‌استقبال سهامداران مواجه شدند. این رفتار از سوی بازیگران بورسی حاکی از رصد دقیق آنها از اخبار برجامی است. به هر ترتیب در هفته‌هایی که شاخصکل بورس ریزش محسوسی را تجربه کرده است، به‌نظر می‌رسد سرمایهگذاران محرک جدی برای واردکردن پول خود به این بازار ندارند. بازارهای رقیب نیز در وضعیت مشابهی به‌سر می‌برند و آنها هم طی هفته‌های اخیر افت و خیز بسیاری را به سرمایهگذاران تحمیل کردهاند.
دهن‌کجی به برخی متغیرها
در عین حال معامله‌گران بورس تهران روز گذشته را سبزپوش به پایان بردند اما به باور صاحب‌نظران اقتصادی سبزپوشی نماگرهای سهام را نمی‌توان نشانه واضحی از پایان اصلاح قیمت‌ها و بازگشت به مدار صعودی در‌نظر گرفت. تحلیلگران این بازار پرحاشیه می‌گویند تا زمانی‌که بازار طی چند روز معاملاتی نتواند بیش از ۲۰درصد از مسیر نزولی بازگردد، نمی‌توان پایان اصلاح قیمتی را اعلام کرد. شرایط نامشخص و در عین حال ناامیدکننده از سرانجام برجام از اصلی‌ترین موانع شکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری تقاضای موثر در بورس است، به‌همین‌دلیل افزایش ارتفاع دلار و سرک‌کشیدن آن به کانال ۳۳هزارتومانی نیز نتوانسته رضایت سرمایهگذاران برای ورود به بورس را به‌همراه داشته باشد. در ماه‌های اخیر سرمایهگذاران نسبت به برخی اتفاقات که در گذشته منجر به تحرکات مثبت نیز می‌شد، پشت‌پا زدند. این کم‌توجهی که منجر به تضعیف طرف تقاضا شده موجی از دلزدگی سرمایهگذاران نسبت به این بازار را رقم زده است.
در این میان به‌نظر می‌رسد با تغییر جو روانی حاکم بر بازار درخصوص وضعیت برجام تاحدودی ورق معاملات بورسی نیز برگردد اما با توجه به وضعیت فعلی عوامل اثرگذار بر روند بازار سهام و عدم‌اطمینان بیش از حد سرمایهگذاران به ادامه سیاستگذاری‌های غیر‌اقتصادی احتمال خروج تعداد بیشتری از سهامداران وجود دارد. حسن رضایی‌پور در ادامه با اشاره به بنبست مذاکرات خاطرنشان کرد: تداوم نوسان‌های منفی و کم‌‌‌‌‌عمقی بازار از تبعات تکرار این سناریو است که در ادامه می‌تواند به خروج بیشتر سرمایه از بازار و هدایت آن به سمت بازارهای غیرمولد و بعضا تورم‌‌‌‌‌زا بینجامد.
به گفته او، عدمحصول توافق در مباحث مطرح‌شده پیامدهای مختلفی بر صنایع دارد. با عدم حصول توافق نرخ دلار در این فرآیند صعودی خواهد شد. این افزایش نرخ می‌تواند اثرات افزایشی بر نرخ نیمایی دلار نیز برجای بگذارد و صنایع مرتبط با دلار را تحت‌تاثیر قرار دهد. رونق اسکناس آمریکایی گاهی منجر به رونق صنایع دلارمحور خواهد شد. بیش از۶۰درصد از سهام شرکت‌های بورسی درگروه شرکت‌های صادراتمحور قرار دارند؛ در واقع با توجه به درآمد دلاری این شرکت‌ها افزایش نرخ ارز گروه‌های مزبور را منتفع خواهد کرد.
اما از سوی دیگر گروه‌های صادراتمحور ممکن است با محدودیت‌های معاملاتی مواجه شوند اما به دلیل جهش قیمت دلار و اثرگذاری بالای این متغیر در محاسبه نماگرهای بورسی تغییراتی را در بازار سرمایه شاهد خواهیم بود. اگر پرونده برجام با اتفاقات منفی بسته شود، وضعیت متفاوتی در بورس رقم خواهد خورد؛ در واقع در صورت کاهش ریسک‌های سیستماتیک صنایع دلارمحور نیز تحت‌تاثیر این روند به مرور به مدار تعادلی بازخواهند گشت.
