چرا ایران درمانده گاز شده است؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از میز نفت، برای سرپوش گذاشتن بر اتفاقات زمستان سخت ایران، به نکات عجیبی متوسل می‌شوند؛ یکی از این نکات موضوع زیرساخت‌های گازی و همچنین دسترسی همه بخش‌های مصرفی به گاز طبیعی است که در نگاه اول، مایه افتخار است اما در نگاه عمیق‌تر، بیانگر یک اشتباه استراتژیک است.

گفته می‌شود بیش از 90 درصد جمعیت ایران به گاز طبیعی دسترسی دارند و یا بزرگ‌ترین شبکه توزیع گاز متعلق به ایران است؛ اما این فکت ها تا چه اندازه می‌تواند مایه افتخار باشد؟ برای پاسخ به این پرسش باید به چند آمار بین‌المللی نگاهی انداخت.

روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور دارای ذخایر گاز و البته تولیدکننده، حدود 70 درصد از مردم را زیر پوشش شبکه گازرسانی خود قرار داده است؛ ترکیه کمتر از 70 درصد و آمریکا نیز کمتر از 55 درصد.



اما در حوزه سهم گاز در سبد مصرف نهایی انرژی اعداد بسیار متفاوت هستند به‌طوری‌که سهم ایران بیش از 50 درصد، سهم روسیه کمتر از 35 درصد و آمریکا کمتر از 25 درصد است. هرچند که وزارت نفت اعلام کرده حدود 70 درصد از سبد مصرف نهایی انرژی در ایران متعلق به گاز است.




اندیشکده سولوشن دراین‌باره گزارش داده که سیاست گازرسانی به همه نقاط کشور موجب شده تا ایران از کشورهای آمریکا، روسیه و ترکیه، سطح تحت پوشش بیشتری داشته باشد. نتیجه این سیاست به وابستگی شدید سبد مصرف نهایی انرژی به گاز طبیعی شده که چالش‌های بسیاری را برای اقتصاد ایران ایجاد کرده است.

از سوی دیگر، طی همین چند روز اخیر بارها گفته شده ایرانی‌ها به‌اندازه چین، گاز مصرف می‌کنند درحالی‌که اساس این مقایسه از پایه غلط است زیرا سهم گاز در سبد مصرفی انرژی چین، کمتر از 9 درصد است.

همین موضوع درباره اروپا نیز صدق می‌کند زیرا سهم گاز در سبد انرژی اروپا طی سال‌های اخیر همواره زیر 30 درصد بوده است؛ یعنی بیشتر از نیمی از اتکای ایران به گاز طبیعی.



این اعداد و ارقام به‌خوبی نشان می‌دهد کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده گاز، همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد گاز قرار نداده‌اند و با استفاده از سایر حامل‌های انرژی، به دنبال حداکثر کردن امنیت انرژی خود بوده‌اند. برخلاف دیدگاه غالب بر ذهن رسانه‌ها، امنیت انرژی دارای تعریف رسمی و استانداردی است که بر اساس آن، تنوع سبد مصرف انرژی یکی از شاخص‌های امنیت انرژی است و نه توزیع حداکثری یک نوع حامل.


در همین باره غلامحسین حسنتاش، از کارشناسان ارشد حوزه انرژی چندی پیش نوشت: یکی از مهم‌ترین شاخص‌های امنیت انرژی تنوع در سبد انرژی یک کشور است وقتی بیش از 98 درصد انرژی کشور به نفت و گاز وابسته است وقتی تنها بیش از 70 درصد انرژی کشور از گاز طبیعی تأمین می‌شود و بیش از 70 درصد از این میزان گاز طبیعی هم تنها از یک میدان گازی تأمین می‌شود. وقتی بیش از 90 درصد انرژی کشور از یکی دو استان آن‌هم مرزی تأمین می‌شود چگونه می‌توان از امنیت انرژی صحبت کرد.؟

او می‌نویسد: کنگره جهانی انرژی (WEC) که ایران هم در آن عضویت دارد همه‌ساله گزارشی را تحت عنوان سه‌گانه انرژی منتشر می‌کند که در آن سه شاخص امنیت انرژی، دارائی انرژی و تاب‌آوری زیست‌محیطی کشورها را بررسی می‌کند در گزارش سال 2021 این مرجع . شاخص امنیت انرژی ایران از 100 ؛ 65.1 است درحالی‌که ازنظر دارائی انرژی از 100 ؛ 89.4 و ازنظر تاب‌آوری زیست‌محیطی از 100؛ 50.4 است و در رده‌بندی جهانی امنیت انرژی در رده 27 قرار دارد.

به نظر می‌رسد، در مرحله نخست باید تعریف دقیقی از امنیت انرژی در ذهن سیاست‌گذاران انرژی کشور سوار شود و در گام‌های بعدی، خطاهای راهبردی در تحلیل وضعیت موجود صنعت گاز ایران اصلاح شود که اگر نشود، اوضاع وخیم‌تر از این روزها می‌شود. گام اول در حل کردن یک موضوع چندلایه، فهم درست و منطقی از اوضاع سبد مصرفی انرژی کشور است.