رکورد 8 ساله شکست؛ نرخ بهره بین بانکی در مدار صعود
به گزارش اقتصادنیوز ، نرخ بهره بازار بین‌بانکی در سه هفته اخیر از مسیر سه ماهه خود خارج شده و به شکل چشمگیری در هفته اول مهر جهش پیدا کرده است. داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که در این بازه میزان تزریق پول در بازار باز نیز نسبت به چندماه اخیر در موقعیت متفاوتی قرار گرفته‌اند.
برخی عنوان می‌کنند که اصلی‌ترین دلیل جهش نرخ بهره بین‌بانکی بر اثر محدودیت اوراق مالی بانک‌هاست. برخی نیز عقیده دارند بانک مرکزی اقدام به تنبیه بانک‌هایی کرده که در ماه‌های گذشته بیش از حد اضافه برداشت داشته‌اند اما آیا این تحلیل‌ها مبنای آماری قابل اطمینان نیز دار ند؟
معنای بازار بین‌بانکی یا بازار شبانه چیست؟
بر اساس گزارش اکوایران ، بازار بین‌بانکی یا بازار شبانه قرارگاهی برای مبادله اعتبار بین بانک‌ها تلقی می‌شود. در این بازار بانک‌هایی که دارای مازاد منابع مالی هستند منابع خود را عرضه می‌کنند و در مقابل بانک‌هایی که با کمبود اعتبار روبه‌رو هستند این منابع را استقراض می‌کنند.
از تعادل عرضه و تقاضا، میزان نرخ بهره بین‌بانکی(شبانه) تعیین می‌شود. در شرایطی که فشار تقاضا بیش از فشار عرضه باشد یا میزان عرضه نتواند کفاف میزان تقاضا را بدهد، بانک‌های متقاضی حاضر می‌شوند تا برای به دست آوردن منابع نرخ بهره‌های بالاتری بپردازند. از این کانال نرخ بهره افزایش می‌یابد.
اگر نرخ بهره‌ای که یک بانک حاضر است بپردازد به کانال مد نظر بانک مرکزی برسد، این نهاد به شکل مستقیم با نرخ سقف کانال اقدام به تخصیص اعتبار می‌کند که با نام اعتبارگیری قاعده‌مند از بانک‌مرکزی نیز شناخته می‌شود.
بالاترین نرخ بهره بین‌بانکی پس ازآذر 1394
تغییرات نرخ بهره شبانه بر بازار سهام اثر گذار است و از طریق این کانال به اقتصاد منتقل می‌شود. به همین دلیل بانک مرکزی برای حفظ ثبات در اقتصاد، اقدام به کنترل نرخ بهره بین بانکی می‌کند و سایر نرخ بهره‌ها نیز خودبه‌خود کنترل می‌شوند.
از خرداد 1402 تا اواسط شهریور که عملیات بازار باز به شکل جدی پیگیری شد، نوسانات نرخ بهره تا حد زیادی کنترل شده بود. مشاهده می‌شود همزمان با کاهش تزریق پول در عملیات بازار باز در سه هفته اخیر، نرخ بهره بین بانکی نیز جهش کرده بطوریکه به نقطه اوج خود پس از آذر 1394 رسیده و رکورد هشت ساله اش را شکست.
بر اساس آمارها نرخ بهره شبانه در هفته منتهی به 5 مهر سال جاری به 23.8 درصد رسیده درحالیکه این نرخ در هفته گذشته 23.69 درصد و در دو هفته گذشته حدود 23.62 بوده است. طبق آمارها علی‌رغم اینکه این نرخ برای چندین هفته در کانال 23.5 درصد حرکت می‌کرده، در سه هفته گذشته جهش شدیدی تجربه کرده و به سقف کریدور تعریف شده بانک مرکزی نزدیک شده است.
تغییر سیاست پولی بانک مرکزی؟
بازار باز یکی از ابزار سیاست پولی است که از طریق نرخ بهره به اقتصاد انتقال می‌یابد. اگر بخشی از تقاضای نقدینگی بانک‌ها در بازار باز پاسخ داده شود، فشار تقاضا در بازار بین‌بانکی کاهش می‌یابد و نوسانات نرخ بهره نیز کنترل می‌شود.
برخی عنوان می‌کنند دلیل افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، به محدودیت میزان اوراق بهادار بانک‌ها مربوط می‌شود. برای اینکه بانک‌ها بتوانند در بازار باز از بانک‌مرکزی منابع استقراض کنند، باید اوراق بهادار خود را نزد بانک‌ها امانت بگذارند و به ازای ارزش آن اوراق، بانک مرکزی منابع مالی به بانک‌ها تخصیص می‌دهد. اینکه چه میزانی از اوراق بهادار بانک‌ها توسط بانک مرکزی پذیرش شود، به سیاست‌ها و محدودیت‌های بانک مرکزی و بانک‌ها ارتباط دارد. تا چند هفته گذشته نرخ پذیرش سفارش بانک‌ها در بانک مرکزی در نرخ 100 درصد قرار داشت. به عبارت دیگر بانک مرکزی به هر میزان تقاضای نقدینگی در بازار باز پاسخ می‌داده است. این درحالیست که در سه هفته گذشته علی‌رغم اینکه ارزش سفارش‌های ارسال شده توسط بانک‌ها در بازار باز با ماه‌های قبل تفاوت خاصی نداشته است، اکنون نرخ پذیرش اوراق از سوی بانک مرکزی کاهش یافته و حتی به 77 درصد نیز رسیده است.
با توجه به‌اینکه ارزش سفارش‌های ارسال شده بانک‌ها تفاوت زیادی نکرده و همچنان در مبالغ بیش از 100 همت قرار دارد، بنابراین مسئله کاهش تزریق پول در بازار باز احتمالا به مسئله‌ای غیر از کمبود اوراق بهادار بانک‌ها مربوط باشد.
برخی عقیده دارند میزان اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی نیز اخیرا زیاد شده است و به همین دلیل بانک مرکزی اقدام به تنبیه برخی بانک‌هایی کرده که اضافه برداشت داشته‌اند اما با توجه به اینکه آمار اضافه برداشت بانک‌ها منتشر نمی‌شود، نمی‌توان صحت این مسئله را بررسی کرد. با این حال آن چه از روند این آمار برداشت می شود کمبود منابع در بازار بین بانکی است که احتمالا در هفته‌های اخیر صعودی‌تر شده است.
