افت چند پله‌ای ایران در شاخص توسعه انسانی/ امید به زندگی آب رفت!

به گزارش اکو ایران، سالنامه‌ی سال 1401 آماری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر شد. در بخشی از این سالنامه به وضعیت جهانی شاخص توسعه‌ی انسانی پرداخته شده است. توسعه‌ی انسانی یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌ است که رفاه زندگی انسان‌ها و وضعیت اجتماعی آن‌ها را مد نظر قرار می‌دهد. 

وضعیت جهانی شاخص توسعه‌ی انسانی

 شاخص توسعه‌ی انسانی (HDI) توسعه‌یافتگی اقتصادی-اجتماعی ملت‌ها را بر اساس ابعاد کلیدی توسعه‌ی انسانی اندازه می‌گیرد. بررسی این شاخص می‌تواند مشخص کند که چگونه دو کشور با سطح درآمد ناخالص ملی برابر وضعیت اجتماعی–اقتصادی و رفاه متفاوتی دارند. 

توسعه انسانی به معنای آزادی بیشتر مردم برای زندگی کردنِ باارزش و در واقع به معنای توسعه‌ی توانایی‌های افراد و دادن فرصتی برای استفاده از آن‌ها است. شاخص توسعه‌ی انسانی پس از به وجود آمدن این آگاهی که رشد اقتصادی خود‌به‌خود به رفاه بیشتر زندگی انسان‌ها منجر نمی‌شود، به معیارهای توسعه‌ی اقتصادی اضافه شد. بنابراین این شاخص بر غنای زندگی انسان‌ها متمرکز است و نه صرفا غنای اقتصادی. 

 این شاخص از سه جزء تشکیل شده است که میانگین هندسی آن‌ها عدد شاخص کل را به دست می‌دهد. این سه جزء امید به زندگی، تحصیلات و استاندارد زندگی مناسب هستند.

امید به زندگی بُعد سلامت و بهداشت و درمان جامعه را می‌سنجد و برابر با تعداد سال‌هایی است که در بدو تولد یک فرد انتظار می‌رود که عمر کند. این شاخص با توجه به مکان جغرافیایی، جنسیت، نژاد متفاوت است و معمولا برای گروه‌های‌ جمعیتی مختلف به صورت جداگانه محاسبه می‌شود.

تحصیلات، وضعیت آموزش در جامعه را ارزیابی می‌کند و توسط دو متغیر بررسی می‌شود؛ اولین متغیر سال‌های مورد انتظار تحصیل بر اساس سن ورود به مدرسه است و دومین متغیر میانگین سال‌های تحصیل برای بزرگسالان 25 ساله و بیشتر است. استاندارد زندگی نیز توسط درآمد سرانه‌ی ناخالص ملی اندازه‌گیری می‌شود.

 آمار شاخص توسعه‌ی انسانی و اجزای آن هر ساله توسط برنامه توسعه‌ و پیشرفت سازمان ملل (UNDP) ارائه می‌شود. آخرین گزارش این شاخص مربوط به سال 2021 میلادی بوده که در سالنامه‌ی آماری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سال 1401 برای کشورهای مختلف آورده شده است.

 مطابق این آمار، سوئیس با عدد شاخص 0.962 بیشترین شاخص توسعه‌ی انسانی در جهان را داشته است و در صدر جدول این شاخص قرار گرفته است. امید به زندگی در این کشور 84 سال، سال‌های مورد انتظار تحصیل 16.5 سال و میانگین سال‌های تحصیل 13.9 سال بوده است. 

از سوی دیگر کمترین میزان شاخص توسعه‌ی انسانی در میان کشورهای جهان با عدد 0.385 مربوط به سودان جنوبی بوده است. مردم این کشور به طور میانگین 55 سال امید به زندگی داشته‌اند و انتظار می‌رفته که 5.5 سال را صرف آموزش کنند. میانگین سال‌های تحصیل نیز در این کشور 5.7 سال بوده است. 

بررسی اجزای شاخص توسعه‌ی انسانی در سال 2021 نیز نشان می‌دهد بیشترین میزان امید به زندگی در جهان برابر با 85.5 سال و مربوط به هنگ‌کنگ است. بنابراین می‌توان گفت مردم این کشور از بیشترین میزان امکانات بهداشت و درمان برخوردارند. همچنین در میان کشورهای جهان مردم آلمان با 14.1 سال بیشترین میانگین سال‌های تحصیل را دارند. بنابراین طبق این شاخص به آموزش در این کشور نسبت به کشورهای دیگر اهمیت بیشتری داده شده است.  

اختلاف حدود 30 ساله در امید به زندگی افراد میان کشورهای مختلف و اختلاف 8.4 ساله میان میانگین سال‌های تحصیلات در کشورهای مختلف نشان از اختلاف زیاد رفاه زندگی انسان‌ها در نقاط مختلف جهان دارد.

در این میان بررسی وضعیت ایران نشان می‌دهد که این کشور در سال 2021 در رتبه‌ی 76 ام جهان از حیث توسعه انسانی قرار گرفته است.

ایران: رتبه‌ی 76 جهان در شاخص توسعه‌ی انسانی

 نگاهی به مقادیر شاخص توسعه‌ی انسانی در سال 2021 حاکی از این است که در این سال، ایران با مقدار شاخص برابر با 0.774 در رتبه‌ی 76 جهان قرار گرفته است. این در حالی است که در سال 2019 کشور با رقم شاخص 0.783 در رتبه‌ی 70 قرار داشت و بنابراین ایران در این دو سال در رتبه‌ی شاخص توسعه‌ی انسانی 6 پله سقوط کرده است. همچنین امید به زندگی مردم ایران به طور میانگین در سال 2021 برابر با 73.9 سال بود. این مقدار نسبت به سال 2019 که برابر با 76.7 سال بود، 2.8 سال کم شده است.

 همچنین ایرانیان در سال 2021 به طور میانگین 10.6 سال را صرف تحصیل کرده‌اند، که این مقدار در سال 2019 برابر با 10.3 سال بوده است. بنابراین میانگین تحصیلات مردم ایران در این دو سال 0.3 سال افزایش یافته است.

 مقایسه‌ی وضعیت شاخص توسعه‌ی انسانی ایران با چند کشور مشابه، همسایه و مهم جهان نیز می‌تواند دیدگاه خوبی در این مورد وضعیت کشور به دست دهد. 

 آمار و ارقام نشان می‌دهند که ایران در رتبه‌بندی شاخص منابع انسانی در سال 2021 پایین‌تر از آلمان، ایالات متحده، عربستان سعودی و ترکیه و بالاتر از چین و عراق ایستاده است.

همچنین امید به زندگی مردم ایران نیز در سال 2021 از آلمان، چین، آمریکا، عربستان و ترکیه کمتر و از عراق و روسیه بیشتر بوده است. ایرانیان به طور میانگین نسبت به مردم ترکیه، عراق و چین سال‌های بیشتری را صرف آموزش کرده‌اند؛ با این وجود میانگین سال‌های تحصیل آن‌ها کمتر از مردم آلمان، آمریکا، روسیه و عربستان سعودی بوده است.