یک‌چهارم شهرهای ایران در معرض تنش آبی

وضعیت شاخص‌های کلان بخش آب طی گزارشی از مرکز پژوهش‌ها اعلام شده است. بر این اساس شاخص‌هایی مانند حجم بارش، تغییرات دمایی، وضعیت آبریزهای مشترک با کشورهای همسایه، ذخایر سدی و شدت خشکسالی در مناطق مختلف ایران طی سه ماهه دوم 1402 بررسی شده است. سپس در ادامه به سهم تولید برق آبی از کل تولید برق پرداخته شده و میزان تحقق اعتبارات مصوب در بودجه به این بخش نیز عنوان شده است.

افت بارش در تابستان 1402 و افزایش 1.1 درجه‌ای دما

داده‌های منتشر شده نشان می‌دهد میانگین بارش در تابستان سال جاری 8.6 میلی‌متر بوده است. مقایسه این حجم بارش با تابستان سال گذشته حاکی از افت 56 درصدی بارش در 1402 در مقایسه با سال گذشته هستند. همچنین میزان بارش رخ داده در سه ماهه دوم سال جاری حدود 22 درصد با میانگین بلندمدت تابستانه فاصله دارد و در سطح کمتری قرار گرفته است. 

این درحالیست که کل بارش ثبت شده در دوازده ماه منتهی به شهریور 1402 حدود 213 میلی‌متر بوده که نسبت به دوازده ماه منتهی به شهریور 1401 حدود 4 درصد افزایش یافته اما در مقایسه با روند بلندمدت خود با 14 درصد کاهش روبه‌رو بوده است. 

همچنین داده‌های منتشر شده حاکی از آن است که دمای هوا در تابستان 1402 حدود 1.1 درجه سانتی‌گراد نسبت به میانگین بلندمدت فصل تابستان بالاتر بوده و تابستان نسبتا گرم‌تری را پشت سر گذاشته‌ایم. 

خشکسالی شدید و بسیار شدید در برخی از مناطق مرکزی و جنوبی ایران

با توجه به شاخص‌های مهم هواشناسی، در مناطق وسیعی از استان‌های واقع در فلات مرکزی و جنوب کشور خشکسالی شدید و بسیار شدید حاکم بوده است. بر همین اساس مناطق جنوب خراسان رضوی، بخش‌هایی از خراسان جنوبی، قسمت اعظم سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس، یزد با خشکسالی بسیار شدید مواجه شده و استان‌های سمنان، قم، اصفهان، جنوب خوزستان و بوشهر خشکسالی شدیدی را تجربه کرده‌اند. 

بررسی شاخص‌های خشکسالی نشان می‌دهد در این مدت تنها در بخش‌هایی از استان گیلان، اردبیل، خراسان شمالی و خوزستان شرایط ترسالی حاکم بوده است. 

کم آبی آبریزهای مشترک ایران با افغانستان و عراق

در خصوص حوزه‌های آبریز مشترک و فرامرزی کشور، در سه ماهه تابستان اغلب مناطق شرقی و غربی کشور، بدون بارش و در برخی مناطق بارش کمتر از 5 میلی‌متر وقوع داشته است. تنها در شهریور ماه در بخشی از مناطق مرکزی و شمال شرقی بارش‌هایی رخ داده که اغلب کمتر از 10 میلی‌لیتر بوده است.

کاهش تعداد شهرهای در معرض تنش آبی در انتهای تابستان

اکوایران در این باره نوشت: بررسی حجم ذخایر سدها حاکی از آن است 22 میلیارد متر مکعب در انتهای شهریور سال جاری ذخایر آبی سدها بوده که در مقایسه با مقطع زمانی مشابه در سال قبل، 13 درصد بیشتر شده است.

همچنین مطالعات نشان می‌دهد حجم تولید آب شرب در سه ماهه سال جاری به 2.5 میلیارد متر مکعب رسیده و تعداد شهرهای در معرض تنش آبی به 278 شهر رسیده است. 

این درحالیست که تعداد شهرهای در تنش آبی در انتهای بهار 1402 حدود 476 شهر عنوان شده بود.

افزایش کل برق تولیدی کشور و کاهش سهم تولید برق آبی از آن

مطالعات نشان می‌دهد که تولید کل برق کشور در سه ماهه دوم سال جاری بیش از 124 هزار مگاوات ساعت بوده که نسبت به تولید 94 هزار مگاوات ساعتی سه ماهه اول سال جاری افزایش چشمگیری داشته است. 

در این میان بر اساس آمارها، هرچند میزان انرژی برق آبی تولید شده در تابستان از 7 هزار  و 500 مگاوات ساعت به 8 هزار و 300 مگاوات ساعت افزایش یافته است، اما به دلیل افزایش تولید انرژی برق از سایر روش‌ها، سهم تولید برق آبی از کل برق کشور کاهش یافته و از 8 درصد به 6.7 درصد رسیده است. 

عدم بهبود کسری تجمعی منابع زیرزمینی و تحقق 23 درصد از اعتبارات مصوب بودجه در بخش توسعه آبی

علاوه بر این موضوع، همچنان حداقل میزان کسری تجمعی منابع آب زیرزمینی 143 میلیارد متر مکعب تخمین زده شده که تقریبا معادل 6.5 برابر حجم کل ذخایر سدهای کشور است. 

در مقابل بررسی وضعیت اعتبارات تخصیص یافته در بودجه 1402 به بخش آبی کشور نشان می‌دهد در سه ماهه دوم سال جاری صرفا 23 درصد از مجموع اعتبارات مصوب معادل 6.7 همت پرداخت شده است.