بحران آب در ایران چه اندازه هولناک شده؟

 ملیحه زرین پور؛ کارشناس مسائل اجتماعی در این باره نوشت: پایان پاییز با کم بارشی و آغاز زمستان با هوایی سرد و خشک خبرهای خوشی در راه ندارد و حاکی از کم آبی و خشکسالی تابستان آینده دارد؛ تا جایی که از هم اکنون مسئولان به فکر برنامه‌ریزی برای مقابله با خشکسالی و تأمین آب مورد نیاز مردم افتاده اند. به گفته مسئولان و طبق برآوردهای انجام شده، ۷۰ درصد دشت‌های کشور در محدوده بحرانی قرار دارد و معاون راهبری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور اعلام کرد، بارش‌های خوب پاییزی که پیش تر پیش بینی شده بود، محقق نشده است.

ایران وارد چهارمین سال خشکسالی شده و از آغاز سال جاری تاکنون تنها ۳۶ میلی‌متر بارندگی داشته است. ادامه این روند وضعیت آبی کشور را بغرنج تر می کند.

نابودی دشت ها و منابع آبی زیرزمینی در کشورمان با وجود اقلیم خشک و برخی بی مبالاتی ها در مصرف آب در حوزه خانگی، صنعت و کشاورزی کشور را به ابربحران جدی آب مواجه کرده است

بحران آبی

بارندگی در سال های اخیر کمتر شده، تا حدی که میانگین بارش‌های بلندمدت کشور ۲.۶۳ میلی‌متر و اختلاف بارش میان سال جاری با میانگین حدود ۲.۴۲ درصد است. این همان وضعیتی است که کارشناسان هواشناسی و زیست بوم کشور از آن به «فاجعه» یاد می کنند؛ بحرانی که اگر به همین روال پیش برود، نه تنها سبب خشکی آب های روان کشور همچون رودخانه ها و نهرها می شود، بلکه دشت ها و منابع زیرزمینی را نیز به نابودی می کشاند و اکوسیستم ها و حیات گیاهی و جانوری را با خطر جدی مواجه خواهد کرد.

نابودی دشت ها و منابع آبی زیرزمینی در کشورمان با وجود اقلیم خشک و برخی بی مبالاتی ها در مصرف آب در حوزه خانگی، صنعت و کشاورزی کشور را به ابربحران جدی آب مواجه کرده است؛ ابربحرانی که سال هاست کارشناسان مختلف بروزش را هشدار داده بودند، اما مردم و مسئولان وقت توجهی به آن نداشتند. روند بحران آب چنان پیش رفته که دریاچه ها، رودها و نهرها از باتلاق گاوخونی گرفته تا دریاچه ارومیه را به خشکی کشانده است و امروز باید بگوییم «آب نداریم»!

راهکارهای موقتی

هر چند سال هاست در کنار هشدارهای بی آبی، کم آبی و خشکسالی برخی کارشناسان راهکارهایی برای بازچرخانی آب و بهره گیری از امکانات اقلیمی مانند نمک زدایی از آب دریا یا انتقال آب دریا به دیگر نقاط کمتر برخوردار کشور مطرح کرده اند و تا مراحلی اقداماتی انجام و نتیجه ای کسب شد، اما به حدی نبوده است که در زمان کم بارشی و خشکسالی پاسخگوی نیاز آبی کشور باشد.

طبق داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، تا ۱۰ دی بارش در ۲۹ استان کشور نسبت به دوره بلندمدت منفی بوده است. در مجموع میزان بارش‌ها در کشور از ابتدای سال آبی جاری تا دهم دی سال جاری نسبت به دوره بلندمدت ۴۴.۸ درصد کاهش یافته است.

خشکی سراسری زمین

نکته حائز اهمیت دیگر در خشکی های پی در پی و کم آبی و کم بارشی هایی که امروز دچار آن شده ایم، این است که وضعیت موجود تنها مختص ایران نیست؛ اما کشورمان را به دلیل اقلیم خشک بیشتر درگیر کرده است، چه اینکه شاهد بارش های مناسبی در کشورهای همسایه هستیم و همین موضوع گمانه زنی هایی را به وجود آورده است که بیشترشان تحلیل هایی بدون منطق و مستند هستند.

طبق گزارش‌های جهانی، سال ۲۰۲۳ میلادی یکی از خشک ‌ترین سال‌های تاریخ جهان بود؛ چه اینکه طبق آمارها، گرما و خشکی زمین در ۲۰۰ سال اخیر بی سابقه بوده است. گرمای زمین بیشتر شده و در برخی مناطق یک تا 1.5 درجه افزایش یافته و حتی یخچال های طبیعی را با مشکل مواجه کرده است. حتی در برخی مناطق همچون عربستان بارش برف دوامی ندارد و برف ها به سرعت آب می شوند و جذب زمین نمی شوند تا منابع زیرزمینی غنی شوند؛ پدیده ناخوشایندی که محققان از آن به «جهان گرمایی» و گرم شدن زمین یاد می کنند.

طبق گزارش‌های جهانی، سال ۲۰۲۳ میلادی یکی از خشک ‌ترین سال‌های تاریخ جهان بود؛ چه اینکه طبق آمارها، گرما و خشکی زمین در ۲۰۰ سال اخیر بی سابقه بوده است

چشم انتظار راهکارهای عملیاتی

گرمای سراسری در ایران نمود بیشتری داشته است، زیرا بی مبالاتی در مصرف به ویژه در حوزه کشاورزی، صنعت و برداشت های بی رویه از آبخوان ها، دریاچه ها، رودها و منابع زیرزمینی در کنار محقق نشدن بارش های پاییزی، کشور را دچار چالش جدی کرده است.

حال با وجود وضعیت بحرانی خالی شدن بیش از ۷۰ درصد سدهای کشور و کم بارشی هایی که شاهدیم، باید منتظر ماند و عملکرد مدیران و مسئولان این حوزه را برای ارائه راهکارهای عملیاتی کوتاه مدت به نظاره نشست. امید می رود با همت مسئولان و عنایت الهی بتوان راهکارهایی برای تأمین آب به ویژه در تابستان آینده در نظر گرفت.