ترامپ به دنبال چیست؛ از«پلازا» تا «مار-آ-لاگو»
عبارت «توافق مار-آ-لاگو» اولین بار در در ژوئن ۲۰۲۴ توسط زولتان پوزار، استراتژیست سابق اعتباری سوئیس و متخصص بازارهای پولی آمریکا به کار گرفته شد. این ایده بر این فرض استوار است که آمریکا می‌تواند در ازای تداوم حمایت امنیتی خود از کشورها، آن‌ها را به پذیرش کاهش ارزش دلار و نرخ‌های بهره پایین‌تر بر سرمایه‌گذاری‌هایشان در اوراق خزانه‌داری آمریکا وادار سازد. این عبارت به «توافق پلازا» در سال ۱۹۸۵ اشاره دارد که در آن فرانسه، ژاپن، آلمان غربی و بریتانیا در هتل پلازای نیویورک با درخواست آمریکا برای مداخله در بازار ارز جهت کاهش ارزش دلار آمریکا به توافق رسیدند. بنابراین جایگزینی هتل پلازا در نیویورک (که ترامپ بین سالهای ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۵ مالک آن بود) با کلوپ مار-آ-لاگو در پالم بیچ فلوریدا که متعلق به ترامپ است به‌عنوان محل یک توافق احتمالی جدید همخوانی نمادین دارد.
بنیان‌های اصلی این طرح در مقاله‌ای نسبتاً طولانی (چهل صفحه‌ای) که حدود یک هفته پس از پیروزی ترامپ توسط استفان میران با عنوان «راهنمای کاربر برای بازسازی ساختار تجارت جهانی» منتشر شد، قابل ردگیری است. استفان میران در دولت فعلی آمریکا رئیس شورای مشاوران اقتصادی ترامپ و مشاور اصلی او در مسائل اقتصادی، از جمله مالی، ارزی و تجارت بین‌الملل است. جزئیات، اهداف، ابزارها و انتقادات مرتبط با این طرح در ادامه مورد بررسی قرار گرفته است.
اهداف اصلی
- تضعیف ارزش دلار: افزایش رقابت‌پذیری صادرات آمریکا با کاهش ارزش دلار، مشابه توافق Plaza در سال ۱۹۸۵ که منجر به کاهش ارزش دلار در برابر ین ژاپن و دیگر ارزها شد (این توافق یکی از مهم‌ترین متهمین بروز بحران در اقتصاد ژاپن از ابتدای دهه 90 است).
- کاهش کسری تجاری: با ارزانتر شدن کالاهای آمریکایی برای خریداران خارجی و گرانتر شدن واردات، کاهش کسری تجاری حدوداً یک تریلیون دلاری آمریکا در دسترس خواهد بود.
- تجدید ساختار بدهی‌های ملی: یکی از اهداف اصلی این ایده تبدیل اوراق قرضه کوتاه‌مدت خزانه‌داری آمریکا به اوراق بلندمدت ۱۰۰ ساله (Century Bonds) برای کاهش فشار بازپرداخت بدهی و کاهش هزینه‌های بهره ایالات متحده است..
- احیای صنایع تولیدی: بازگرداندن مشاغل تولیدی به آمریکا، به‌ویژه در بخش‌های استراتژیک مانند نیمه‌رساناها، انرژی‌های پاک و فناوری دفاعی از دیگر اهداف اجرای این ایده است.
ابزارهای پیشنهادی
- تعرفه‌های تجاری: استفاده از تعرفه‌های تجاری به عنوان اهرم فشار برای وادار کردن کشورها به پذیرش سیاست‌های ارزی و تجاری آمریکا.
- تبدیل اوراق بدهی: الزام کشورهای خارجی دارنده اوراق خزانه‌داری آمریکا با سررسیدهای مختلفبه تبدیل اوراق خود به اوراق ۱۰۰ ساله بدون کوپن (بدون پرداخت بهره دوره‌ای) با هدف کاهش هزینه‌های کوتاه‌مدت آمریکا.
- ادغام امنیت و اقتصاد: استفاده از تضمین‌های امنیتی (مانند حمایت نظامی) به عنوان ابزار مذاکره برای دریافت امتیازات اقتصادی از متحدان.
- صندوق ثروت ملی: ایجاد صندوقی برای جمع‌آوری ارزهای خارجی (مانند یورو، ین و یوان) و مداخله در بازارهای مالی برای تضعیف دلار.
انتقادات و چالش‌ها
- ریسک تورم: تضعیف دلار ممکن است هزینه واردات را افزایش داده و تورم را افزایش دهد. وضع تعرفه‌ها نیز این وضعیت را تشدید خواهد کرد.
- تضعیف جایگاه دلار: کاهش نقدشوندگی اوراق خزانه‌داری و بی‌ثباتی سیاست‌های آمریکا ممکن است اعتماد به دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی را کاهش دهد.
- عدم همراهی سایر کشورها: کشورهایی مانند چین و ژاپن که حجم بالایی از اوراق آمریکا را در اختیار دارند، احتمالاً با تبدیل اجباری اوراق مخالفت کنند. احتمال عدم همکاری اروپا به دلیل وابستگی به زنجیره‌های عرضه جهانی نیز دور از ذهن نیست.
- به خطر افتادن جایگاه دلار: تلاش برای تضعیف دلار در حالی که حفظ جایگاه آن به عنوان ارز جهانی برای آمریکا از همیتی حیایتی برخودار است، عملی متناقض‌نما به شمار می‌رود.
- احتمال اثربخشی محدود: حتی با موفقیت طرح، بازگشت مشاغل تولیدی به دلیل اتوماسیون و تغییر الگوهای مصرف ممکن است محل تردید است.
پیامدهای احتمالی
- نوسانات بازار: کاهش ارزش دلار و تجدید ساختار بدهی‌ها می‌تواند باعث نوسانات شدید در بازارهای ارز، طلا و بیتکوین شود.
- تغییرات ژئوپلیتیک: کاهش وابستگی متحدان به دلار و امنیت آمریکا ممکن است منجر به شکل‌گیری نظام‌های مالی جایگزین (مانند یوان دیجیتال چین) شود.
- واکنش فدرال رزرو: سیاست‌های تورم‌زای ناشی از اجرای این طرح ممکن است فدرال رزرو را مجبور به افزایش نرخ بهره (یا ناتوانی از کاهش نرخ بهره جهت بهبود اشتغال) کند که ریسک رکود در اقتصاد را افزایش می‌دهد.
- افزایش قیمت جهانی طلا: در صورت اجرای ایده مار-ا-لاگو، قیمت طلا احتمالاً تحت تأثیر عواملی همچون کاهش ارزش دلار، رشد تورم جهانی، بی‌ثباتی در بازارهای مالی و تغییر الگوهای ذخیره ارزی کشورها با رشدی قابل توجه مواجه شود.
- اثر بر اقتصاد چین: هرچند توافق مار-آ-لاگو به‌طور مستقیم نامی از چین نمی‌برد، اما ماهیت آن—به‌ویژه تلاش برای تضعیف دلار و بازسازی بدهی‌های آمریکا—می‌تواند تأثیرات غیرمستقیمی بر چین مشابه توافق پلازا بر ژاپن داشته باشد. با این حال چین نسبت به ژاپن دهه ۱۹۸۰، توانایی بیشتری برای مقابله با چنین فشارهایی دارد. در نهایت، موفقیت این توافق به واکنش چین، همکاری متحدان آمریکا و تحولات نظام مالی جهانی بستگی دارد.
