وضعیت گسل های تورمی در 1400

به گزارش اقتصادنیوز بررسی ها نشان می دهد رشد پایه پولی در 4 ماه نخست امسال با 4 ماه نخست سال 99 اختلاف فاحشی دارد، به بیان دیگر رشد پایه پولی از فروردین ماه تا تیر ماه امسال در قیاس با سال گذشته بسیار بالاتر بوده است. این رخداد در مورد رشد حجم پول نیز تکرار شده است با این تفاوت که رشد حجم پول در 4 ماه نخست سال گذشته بسیار بالاتر بوده است. در مورد متغیر نقدینگی نیز بایستی گفت که رشد در سال 1400 در مقایسه با سال 99 تغییر محسوسی نکرده است.

 از آنجایی که این متغیر ها متغیر های تورم ساز بوده و پیشنگری برای تورم محسوب می شوند، از مقایسه رشد متغیر های پولی در 4 ماه نخست سال جاری و سال گذشته می توان متوجه شد که تورمی که در ادامه 1400 رخ می دهد تا چه اندازه با تورم 99 شباهت خواهد داشت. در این گزارش به بررسی دقیق تر رشد متغیر ها تورم ساز در 1400 و 99 پرداخته شده است.

افزایش بالغ بر 12 درصدی پایه پولی

حجم پایه پولی در ابتدای سال 1400 حدود 458 هزار میلیارد تومان بوده است، این رقم در پایان ماه چهارم سال 1400 به 517.5 هزار میلیارد تومان رسیده است. بنابر این پایه پولی در چهار ماه نخست سال 1400، 12.8 درصد رشد داشته است. این در حالیست که رشد 4 ماهه نخست در سال 99 تنها 2.8 درصد بوده است.

رشد ماهانه پایه پولی از ابتدای سال تا کنون دائما در حال نوسان بوده و حرکتی سینوسی داشته است، به بیان ساده تر روند رشد ماهانه از ابتدای سال تا کنون یک ماه صعودی و برای ماه بعدی نزولی بوده است. رشد ماهانه این متغیر پولی در اردیبهشت ماه جاری حدود 6 درصد برآورد شده است، این درصد رشد ماهانه برای پایه پولی از ابتدای سال 99 تا کنون بی سابقه بوده است.

چرایی تفاوت رشد 4 ماهه سال 99 و 1400

دولت در ابتدای سال گذشته تصمیم گرفت تا کسری بودجه خود را از طریق انتشار اوراق قرضه تأمین کند. بانک مرکزی به عنوان سیاست گذار پولی نقش کارگزار فروش اوراق را بر عهده دارد که در نتیجه پول های گرفته شده از بانک ها و نهادهای نزد همین نهاد خواهد بود تا دولت(خزانه داری) آن را دریافت کند. دولت در آن مقطع زمانی برای مدتی پول خود را از بانک مرکزی دریافت نکرد که در نتیجه سپرده های دولت دولت نزد بانک مرکزی افزایش یافت که این عمل باعث کاهش خالص بدهی های دولت به بانک مرکزی می شود.

از آنجایی که یکی از اجزای تشکیل دهنده پایه پولی بدهی دولت به بانک مرکزی، کاهش بدهی های دولت در آن برهه زمانی باعث کاهش در پایه پولی شد، به بیان دیگر علت پایین بودن رشد 4 ماهه نخست سال 99 برای پایه پولی کاهش شدید(منفی 5.3 درصد) این متغیر در تیر ماه همان سال است. برای اثبات این مدعا می توان رشد 3 ماهه نخست سال 99 اشاره کرد، رشد پایه پولی در این بازه زمانی 8.6 درصد بوده است. که با رشد 9.2 درصدی پایه پولی در سه ماهه نخست سال 1400 تفاوت چندانی ندارد.

رشد نقدینگی در 1400

حجم کل نقدینگی از 3 هزار و 476 هزار میلیارد تومان در پایان سال 99 به 3 هزار و 820 هزار میلیارد تومان در پایان تیر ماه 1400 رسیده است، بر این اساس رشد 4 ماهه این متغیر تورم ساز در سال جاری 9.9 درصد برآورد می شود. افزایش نقدینگی از ابتدای سال تا پایان تیر ماه در امسال نسبت به سال گذشته کمی بهبود یافته است، به طوری که رشد نقدینگی در بازه زمانی مشابه در سال99، 10.8 درصد بوده است.

چنانچه رشد 0.4 درصدی نقدینگی در فروردین ماه را کنار بگذاریم، میانگین رشد ماهانه این متغیر پولی در محدوده 3 درصد قرار دارد. به بیان دیگر رشد ماهانه نقدینگی در اردیبهشت، خرداد و تیر ماه جاری صعودی یا نزولی نبوده و روند مستقیمی داشته است. پایین بودن رشد ماهانه در فروردین ماه در تمامی سال گذشته نیز مسبوق به سابقه بوده است و علت این رخداد را می توان تعطیلات نوروز دانست.

رشد 8 درصدی پول در 4 ماهه نخست 1400

حجم پول در پایان سال 99 حدود 690 هزار میلیارد تومان بوده است، این رقم در انتهای تیر ماه امسال به 750 هزار میلیارد تومان رسیده است. رشد کل حجم اسکناس، مسکوکات و حساب های جاری در 4 ماه نخست سال 1400، 8.5 درصد برآورد می شود. این در حالیست که در سال گذشته در همین بازه زمانی رشد حجم پول 30.1 درصد بوده است. رشد بالای حجم پول در 4 ماه نخست سال گذشته به دلیل رشد بالای این متغیر در تیر 99 بوده است. علت رشد بالغ بر 10 درصدی پول تنها در یک ماه، بازدهی بالای بورس و خارج شده پول ها از حساب ها بلند مدت بانکی به نیت سرمایه گذاری در بورس بوده است.

رشد ماهانه حجم پول در فروردین ماه 1400 منفی 4 درصد به ثبت رسیده است که این رشد ماهانه به یکباره با جهش 9 درصدی به 5 درصد در اردیبهشت ماه رسید. از اردیبهشت تا تیر ماه رشد ماهانه حجم پول در مدار نزولی قرار گرفته است که از این حیث با رشد ماهانه در بازه زمانی مشابه در سال قبل تفاوت دارد.

حجم پول و انتظارات تورمی

شبه پول و حجم پول دو رکن تشکیل دهنده نقدینگی هستند، شبه پول به دلیل اینکه در حساب های بلند مدت بانکی قرار دارد نسبت به حجم پول قدرت نقد شوندگی کمتری دارد. زمانی که رشد حجم پول بالا می روند اینگونه تلقی می شود که انتظارات مردم از تورم در آینده بالا رفته است. زمانی که مردم احساس کنند تورم در آینده بالا خواهد بود، جذابیت نرخ سود سپرده های بانکی برایشان پایین می آید و از همین رو پول های خود را از حساب های بلند مدت بانکی خارج کرده تا بتوانند با سرمایه گذاری آن در بازار های دیگر از کاهش ارزش پول خود جلوگیری کنند. به عنوان مثال در آذر ماه 99 که انتخاب شدن بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قطعی شد، با کاهش انتظارات تورمی در جامعه ایران رشد ماهانه حجم پول در آذر به نزدیکی صفر درصد رسید.

انتظارات تورمی آرام گرفته است؟

با توجه به اینکه رشد 4 ماه نخست حجم پول در سال جاری(8.5 درصد) تفاوت زیادی با رشد حجم پول در بازه زمانی مشابه سال 99(30.1 درصد) دارد، آیا انتظارات تورمی بهبود یافته است؟

رشد حجم پول در 7 ماه نخست سال 99 بسیار بالا بود تا جایی که رشد نقطه به نقطه این متغیر پولی در مهر همان سال با 88 درصد رسید. افزایش بازدهی نجومی بورس در تابستان و همچنین افزایش تورم انتظاری ناشی از گمانه زنی ها بر انتخاب شدن ترامپ در انتخابات آمریکا ار دلایل خارج شده پول از حساب های بلند مدت بانکی و افزایش حجم پول در بازه مذکور بوده است. چنانچه بخواهیم بر اساس آمار انتظارات تورمی در چهار ماه نخست امسال با مهر 99 مقایسه کنیم، بایستی گفت انتظارات تورمی تعدیل و کاهش یافته است.

 اما اگر بنا باشد با ماه ها پایانی سال 99 مقایسه کنیم بایستی گفت انتظارات در 1400 تغییر محسوسی نکرده است.  این نکته بنا به آمار های منتشر شده تا پایان تیر 1400 گفته شده است و ممکن است در ماه ها آتی با توجه به مسائل بین المللی و داخلی روند انتظارات تغییر کند.

افزایش رشد شبه پول در 1400

رشد 4 ماه نخست امسال برای شبه پول 10.2 درصد به ثبت رسیده است، رشد شبه پول در بازه زمانی مشابه در سال گذشته 6.8 درصد برآورد شده است. بررسی ها نشان می دهد رشد ماهانه این متغیر پولی در 4 ماه نخست سال 1400 روندی صعودی داشته است، به گونه ای که از رشد ماهانه 1.6 درصدی در فروردین ماه به 3 درصد در تیر رسیده است. حجم کل سپرده های بلند مدت بانکی در پایان اولین ماه از تابستان 1400 حدود 3 هزار و 70 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

کاهش خلق نقدینگی توسط بانک ها

ضریب فزاینده یا خلق نقدینگی توسط بانک از تقسیم حجم نقدینگی به حجم پایه پولی به دست می آید. ضریب فزاینده در پایان تیر ماه 1400 به رقم 7.383 رسیده است. به بیان ساده تر هر ریالی که توسط بانک مرکزی چاپ پول یا خلق اعتبار صورت می گیرد، به ازای آن 7.3 ریال خلق نقدینگی در نظام بانکی انجام می شود.

بررسی ها نشان می دهد خلق نقدینگی توسط بانک ها کاهش یافته است. به طوری که ضریب فزاینده از 7.681 در دی ماه 99 به 7.383 در تیر 1400 رسیده است. البته ضریب فزاینده در تیر و خرداد امسال نسبت به اردیبهشت ماه کمی افزایش یافته است. اما به طور کلی این ضریب در سال 1400 نسبت به سال 99 کاهش یافته است.