کشف یک راز تورمی در میانه تابستان

به گزارش اقتصادنیوز، تغییرات شاخص قیمت مصرف کننده در دهک های مختلف جامعه در میانه تابستان از سوی مرکز آمار منتشر شد و در آن دو نکته بسیار مهم به ثبت رسید.

دراین میان مهمترین اتفاق در ماه مرداد آن بود که افزایش تورم خوراکی ها سبب ارتقا رتبه دهک اول و دوم به درجات بالای تورمی شده و به بالاترین حد خود در 12 ماه اخیر رسیده است. این گزارش با اشاره به روند تورمی دهکی به دو نکته پاسخ می دهد: تورم در کدام بخش به فقرا و ثروتمندان یک اندازه فشار وارد می کند و نکته دیگر اینکه چرا فاصله تورمی دهکی در برخی ماهها بالا و در برخی ماهها پایین است؟ راز این نوسان در چیست؟

نکته اول: افزایش رتبه دهک های ابتدایی در چیدمان تورم

بررسی تورم نقطه به نقطه دهک های درآمدی در 12 ماه اخیر نشان می دهد از مرداد سال گذشته تا بهمن ماه 99 چیدمان تورم نقطه به نقطه به مدت هفت ماه بر اساس همان ترتیب دهک ها بوده است. به آن معنا که دهک اول کمترین تورم نقطه به نقطه و دهک دهم بیشترین تورم را به ثبت رساند.

از اسفند به بعد به مرور دهک اول از رکورد کمترین تورم نقطه ای میان دهک ها فاصله گرفته و پله پله رتبه خود را ارتقا داد. در میان سایر دهک ها نیز ترتیب تورمی بهم ریخت.

در نهایت سال جاری جایگاه دهک های ابتدایی به مرور افزایش پیدا کرده و در نهایت در میانه تابستان به بالاترین سطح خود در 12 ماه اخیر نائل آمدند. 

این در حالی است که دهک های نهم و دهم همواره در کل این مدت بیشترین تورم را داشته و هر ماه در صدر جدول رده بندی افزایش قیمت قرار گرفته است.

اکنون در مرداد 1400رتبه تورم دهک اول و دوم در بالاترین میزان خود پس از دهک های نهم و دهم جای گرفته است. اما ریشه این افزایش در تورم کم درآمدها در چیست؟

علت نکته اول: شتاب بالاتر تورم خوراکی ها نسبت به غیر خوراکی ها

از یکسو در بررسی ضریب اهمیت تورم های دهکی مشاهده می شود در کم درآمد ها تورم خوراکی ها برابر با 43.3 درصد و در پردرآمدها این نسبت معادل با 17.2 درصد ثبت شده است.

به عبارت دیگر بالاتر رفتن طبقات درآمدی همراه با کاهش سهم خوراکی ها از سبد مصرفی خانوارها است.

از سوی دیگر روند تورم خوراکی ها و غیر خوراکی ها در این مدت نشان می دهد تورم بخش خوراکی درکل کشور شتاب بالاتری داشته و از 22.1 درصد در مرداد 99 با 35.3 واحددرصد افزایش به 57.4 درصد در مرداد 1400 ارتقا پیدا کرده است.

این در حالی است که تورم غیر خوراکی در 12 ماه پیش برابر  27.6 درصد به ثبت رسیده که با شتابی آهسته تر در مقایسه با تورم خوراکی ها درنهایت به 39.6 درصد رسیده است.

با توجه به سبد مصرفی دهک ها در ماه های گذشته نتیجه می شود آنهایی که مصرف خوراکی ها در سبد مصرفی شان از سهم بالاتری برخوردار بوده بیشتر از دیگران رشد قیمت را تجربه کرده اند. یعنی همان دهک های اول و دوم.

نکته دوم:روند اختلاف بیشترین وکمترین تورم در ماه های اخیر

با توجه به آمار منتشر شده از تورم تجربه شده دهک ها مشاهده می‌شود هر ماه دهکی کمترین تورم و دهک دیگری بیشترین تورم را در میان سایرین دارد. اختلاف این دو رقم می تواند فاصله افزایش قیمت در طبقات درآمدی مختلف را نشان دهد.(همانطور که در قبل اشاره شد همواره بیشترین تورم را در میان دهک ها، دهمین دهک داشته اما رکورد کمترین دهک میان سایرین جابجا می شده است.)

این اختلاف در مرداد 99 برابر با 5.4 درصد بوده و سپس در دی ماه 99 به بالاترین میزان خود در یک سال گذشته رسید. این رقم معادل با 9.5 واحد درصد بود. یعنی در این ماه بیشترین تورم و کمترین تورم 9.5 واحد درصد از یکدیگر فاصله داشته اند.

اما پس از آن با شروع سال جدید متغیر محاسبه شده روندی نزولی داشته و در نهایت در مرداد امسال به همان سطح ابتدایی خود در 12 ماه قبل تنزل پیدا کرد.

علت این تغییر چه بود؟

پشت پرده تورم خوراکی و غیر خوراکی در اختلاف میان دهکها

بررسی های آماری نشان می‌دهد رابطه معناداری بین اختلاف تورم بیشترین و کمترین دهک با مجموع تفاضل و میانگین تورم گروه های اصلی وجود دارد.

به عبارت دیگر ردپای ترکیب خطی ای از تورم خوراکی ها و غیرخوراکی ها در کاهش و افزایش این اختلاف به چشم می خورد.

طبق بررسی های آماری مشاهده می شود زمانی که یک واحد افزایش در تورم غیر خوراکی ها رخ می دهد اختلاف میان دهک ها به میزان بیشتری افزایش می یابد. این در حالی است که افزایش تورم خوراکی ها این اختلاف را کاهش می دهد. طبق رابطه ها قدرت افزایشی که از جهت تورم غیرخوراکی وجود دارد حداقل سه برابر نیروی کاهشی تورم خوراکی ها در اختلاف بیشینه و کمینه دهک هاست.

بااین حساب می توان اکنون به نکته مهمی اشاره کرد.در ماه مرداد افزایش پر قدرت تورم خوراکی ها بیشتر از نیروی کاهشی تورم غیر خوراکی بوده که این امر موجب شده تا فاصله تورمی میان دهک ها کاهش پیدا کند. 

به عبارت دیگراکنون  این کاهش فاصله درنتیجه افزایش پر قدرت تورم خوراکی ها به معنای آن است که تورم دهک های پایین تر شتاب بالاتری داشته و خود را به دهک های بالایی رسانده اند. بنابراین اکنون تقریبا تمام دهک ها افزایش قیمت بالایی را تجربه می کنند و در این تجربه فاصله چندانی با یکدیگر ندارند.