تحولات بازار صکوک در مالزی

بازار داخلی صکوک مالزی همچنان به عنوان بستری مهم و جذاب برای نهادهای دولتی و خصوصی این کشور به منظور تامین منابع مالی بلندمدت به شمار می‌رود. در نیم سال نخست ۲۰۲۰، حجم کل صکوک منتشر شده دولتی و خصوصی مالزی به ۱۱۴.۰۷ میلیارد رینگیت رسید که ۶۱.۰۶ درصد از کل انتشارهای اوراق بدهی این کشور را در بر می‌گرفت و در مقایسه با ۱۳۶.۹۵ میلیارد رینگیت دوره مشابه در سال ۲۰۱۹ به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا اندکی کاهش داشت. حجم کل صکوک در حال معامله در مقایسه با ۹۱۸.۴۶ میلیارد رینگیت نیم سال نخست ۲۰۱۹ به ۹۷۷.۴۶ میلیارد رینگیت یا ۶۲.۶۹ درصد از کل اوراق بدهی منتشر شده این کشور رسید.

با توجه به اینکه در کشور مالزی هم اوراق قرضه و هم اوراق مالی اسلامی (صکوک) منتشر و معامله می‌شوند، اما آمارها حاکی از آن است که ناشرین مالزیایی بیشتر تمایل به تامین مالی از طریق انتشار صکوک داشته‌اند؛ به‌طوری که در شش ماهه اول سال میلادی گذشته ۷۲.۲۳ درصد از اوراق بدهی منتشره توسط شرکت‌های خصوصی مالزیایی در قالب صکوک بوده و سهم صکوک در حال معامله در بازار بدهی این کشور طی این دوره ۷۹.۹۲ درصد بوده است.

در پایان سال ۲۰۲۰ حجم صکوک و اوراق قرضه در حال معامله شرکت‌های خصوصی مالزی به ترتیب به ۵۹۳.۴۳ و ۱۳۸.۹۶ میلیارد رینگیت رسید که نشانگر سهم ۸۱.۰۳ درصدی اوراق مالی اسلامی از اوراق بدهی در حال معامله بخش خصوصی این کشور است.

در سال ۲۰۲۰ حجم کل صکوک و اوراق قرضه منتشر شده توسط بخش خصوصی مالزی به ترتیب برابر با ۷۶.۹۷ و ۲۷.۶ میلیارد رینگیت بود. تا پایان نوامبر ۲۰۲۰ مجموع کل صکوک در حال معامله بخش خصوصی و دولتی مالزی به ۱۰۱۵.۴۷ میلیارد رینگیت (۶۳.۱۶ درصد از کل اوراق بدهی در حال معامله) رسید و این درحالی بود که حجم کل صکوک منتشره توسط بخش خصوصی و دولتی این کشور در سال ۲۰۲۰ برابر با ۲۱۱.۵۵ میلیارد رینگیت بود.

بازار صکوک مالزی انواع متنوعی از ابزارهای مالی اسلامی را در قالب عقدهای گوناگون نظیر مرابحه، مضاربه، مشارکت، وکالت، اجاره و یا ترکیبی از آنها در اختیار ناشرین بخش دولتی و خصوصی قرار می‌دهد. ساختارهای صکوک توسط فعالیت‌های اقتصادی واقعی پشتیبانی می‌شوند و از قابلیت جذب طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران اعم از مسلمان و غیر مسلمان و همچنین سرمایه‌گذاران خارجی برخوردار هستند. تعداد فزاینده‌ای از ناشرین از جمله شرکت‌های خارجی نیز از ظرفیت بازار سرمایه اسلامی مالزی جهت انتشار اوراق تجاری کوتاه‌مدت به منظور تامین نیازهای مالی جاری خود استفاده می‌کنند.

کمیسیون اوراق بهادار مالزی در راستای تقویت تامین مالی در حوزه  SRI، چارچوب صکوک سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر (Sustainable and Responsible Investment Sukuk)  خود را که نخستین بار در سال ۲۰۱۴ معرفی شده بود، مورد بازنگری قرار داد. در چارچوب اصلاح شده، به منظور ایجاد تنوع و نوآوری بیشتر در حوزه سرمایه‌گذاری‌های پایدار، دامنه پروژه‌های واجد شرایط صکوک SRI افزایش یافته است.

هدف از راه اندازی نقشه راه سرمایه‌گذاری‌های پایدار و مسئولیت‌پذیر برای بازار سرمایه مالزی در سال ۲۰۱۹، ایجاد اکوسیستم تسهیل‌کننده این نوع سرمایه‌گذاری‌ها و ترسیم نقش بازار سرمایه مالزی در پیشبرد اهداف توسعه پایدار این کشور بود. به‌طوری که تا دسامبر ۲۰۲۰ در مجموع ۵.۴ میلیارد رینگیت صکوک SRI تحت چارچوب سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر در مالزی منتشر شده که ۵۸ درصد (۳.۱ میلیارد رینگیت) آن تحت استانداردهای آسه‌آن نیز به رسمیت شناخته شده‌ است.

کمیسیون اوراق بهادار مالزی به منظور ایجاد رونق بیشتر در حوزه سرمایه‌گذاری‌ها و تامین مالی‌های پایدار و تشویق ناشرین به این موضوع، طرح اهدای کمک‌های مالی بلاعوض دولتی به صکوک سرمایه‌گذاری پایدار که در سال ۲۰۱۸ به منظور تسهیل این نوع سرمایه‌گذاری‌ها و کمک به توسعه کشور مالزی تصویب شده بود و فقط شامل صکوک سبز می‌شد را در ژانویه ۲۰۲۱ توسعه و تغییر نام داد؛ به‌طوری که این طرح تحت عنوان "اهدای کمک‌های مالی بلاعوض دولتی به صکوک و اوراق قرضه سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر" در حال حاضر در بر گیرنده تمام اوراق مالی اسلامی منتشره تحت چارچوب صکوک SRI یا اوراق قرضه منتشره تحت استانداردهای اوراق قرضه سبز، اجتماعی و پایدار آسه‌آن است.

این مصوبه در بودجه سال ۲۰۲۱ مالزی منعکس شده و بر اساس آن، درآمدهای ناشرینی که صکوک یا اوراق قرضه تحت استاندارهای سبز، اجتماعی و پایدار مالزی منتشر می‌کنند و کمک های مالی بلاعوض دولتی به صکوک و اوراق قرضه سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر را دریافت می‌کنند، تا سال ۲۰۲۵ معاف از مالیات است.

همچنین، تخفیف مالیاتی موجود در خصوص هزینه‌های صکوک SRI مورد تایید کمیسیون اوراق بهادار مالزی تا سال ۲۰۲۳ تمدید شده‌است. ناشرین واجد شرایط طرح اهدای کمک‌های مالی بلاعوض دولتی به صکوک و اوراق قرضه SRI  می‌توانند از این طرح، برای پرداخت حداکثر ۹۰ درصد از هزینه‌های مرتبط با صکوک SRI خود تا سقف ۳۰۰ هزار رینگیت مالزی برای هر بار انتشار اوراق SRI منتفع شوند.

یکی دیگر از اقدامات نوآورانه مالزی در سال ۲۰۲۰، انتشار اولین صکوک دیجیتال در راستای بهبود اقتصادی و کاهش آثار بیماری همه‌گیر کرونا در این کشور بود. این اوراق در سپتامبر ۲۰۲۰ توسط دولت مالزی با حجم ۶۶۶ میلیون رینگیت برای سرمایه‌گذاران خرد و شرکت‌های خصوصی عرضه شد. فرایند خرید آن کاملاً از طریق شبکه اینترنت بانک و موبایل بانک این کشور صورت پذیرفت و با استقبال سرمایه‌گذاران با ثبت سفارش چند برابری نسبت به اوراق عرضه شده روبه‌رو شد.

این اوراق با شعار "همبستگی ملی" تحت عقد مرابحه، ۲ ساله با نرخ سالیانه ۲ درصد، غیر قابل معامله و انتقال به غیر منتشر شد و نکته حائز اهمیت آن، گنجاندن گزینه هبه مبلغ اصل اوراق بطور کامل یا بخشی از آن در سررسید در بخش خرید آنلاین بود که متقاضیان می‌توانستند در صورت تمایل به هنگام ثبت سفارش، آن را فعال نمایند و دولت مالزی برای آن دسته از خریداران اوراق که این گزینه را فعال نمودند مشوق‌های مالیاتی ویژه‌ای در نظر گرفت.