چگونه صنعت خودروسازی روسیه متحول شد

صنعت خودروسازی روسیه در اواخر قرن نوزدهم ظهور کرد، زمانی که در سال ۱۸۹۶میلادی مخترعین فریسی (Frese) و یاکولیو (Yakovlev) اولین ماشین داخلی را با یک موتور احتراق داخلی ساختند و ارائه دادند. پس از آن، تعدادی از شرکت های خصوصی اتومبیل سازی در این کشور ظاهر شدند، اما تا سال ۱۹۱۲ فقط دو شرکت  امور حمل و نقل روسی «بالتیک» و کارخانه «پوزیرف» سرپاماندند.

 توسعه فعال تر صنعت خودرو از زمان اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد، اما تولید انبوه موتور خودور به لطف ساخت کارخانه اتومبیل سازی وولژسکو(Volzhsky - X) در سال ۱۹۶۰ بود.

اگرچه در سال های اخیر شرکت های خودرو سازی در روسیه و برند های معتبر آن در مقایسه با مارک های غربی و آمریکایی خیلی معروف نیستند، اما هنوز نماینده مهمی در صنعت خودرو جهانی هستند.

اهمیت آن ها در دوران کمونیسم، که در آن ماشین های تولیدی روسیه به تمام کشورهای اتحاد جماهیر شوروی صادر می شد، بسیار زیاد بود. . این درحالی است که روسیه در سال ۲۰۱۰ پانزدهمین تولیدکننده بزرگ خودرو در جهان بود.

روسیه امروزه تصمیم دارد جابگاه شایسته ای در بازار جهانی خودرو بدست آورد. برای انجام این کار، صنعت خودروسازی داخلی این کشور با حمایت قاطع ولادیمیر پوتین قصد دارد به سرعت از تأخیر موجود در پشت قدرت های برجسته اتومبیلرانی جهان عبور کند.

روسه درصدد دنبال کردن روند جهانی در بازار خودرو است به طور مثال، روسیه در تولید اتومبیل های برقی و خودران کار خود را آغاز کرده است. خودروهای برقی ساخت روسیه بخصوص اتوبوس های برقی عمومی امروز در شهر مسکو دیده می شود.

شرکت خودروسازی روسی «آوتوواز»  از قدیم در جهان به نام «خانه لادا» مشهور بوده است و با نام واز (ولژسکی آوتومبیلینی زاود) نیز شناخته می‌شود، اما شهرت آن در صنعت خودروسازی جهان، به‌دلیل مالکیت مارک لادا است.
این شرکت در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی با همکاری شرکت فیات تأسیس شد. در حال حاضر ۲۵ درصد از سهام این شرکت متعلق به شرکت فرانسوی رنو است.

شرکت آوتوواز بیش از یک میلیون خودرو در سال تولید می‌کند، از جمله این تولیدات می‌توان به خودروی لادا کالینا، لادا ۱۱۰ و خودروی بیابانی نیوا اشاره کرد. مدل وی‌ای‌زد-۲۱۰۱، از روی مدل فیات ۱۲۴ طراحی و تولید شده ‌است.

کارخانه واز با بیش از ۱۴۹ کیلومتر خط تولید، یکی از بزرگترین کارخانه‌های خودروسازی جهان است. این شرکت همچنین در اینکه بیشترین قطعات محصولاتش بومی هستند، منحصربه‌فرد است.

لادا از همان ابتدا عضو گروه فیات بود و اکنون عضوی از اتحاد رنو – نیسان است. در حال حاضر مدل های جدیدتری (کالینا، پریورا و گرانتا) در حال تولید هستند و محبوبیت بیشتری در بین خریداران روسی پیدا می کنند.

صنعت خودرو روسیه در حال آماده سازی  

دولت روسیه استراتژی توسعه صنعت خودرو این کشور را تا سال ۲۰۲۵ را تصویب کرد که تأکید می کند در این مدت، خودروسازان داخلی باید ۸۰ تا ۹۰ درصد تقاضای داخلی خودروها را تأمین کنند.

در سالهای اخیر کاهش واردات خودرو به روسیه نیز مشاهده شده است، اما تا سال ۲۰۲۵ برنامه ریزی شده است که تعداد خودروهای وارداتی از خارج به ۱۳.۳ درصد کاهش یابد.

برای انجام این کار، توسعه صنعت اتومبیل سازی داخلی، ایجاد مدل های جدید از اتومبیل های سواری و تلاش برای بهبود ویژگی های کیفی آنها، برای مطابقت با استانداردهای بین المللی کیفیت ضروری اعلام شد.

دولت همچنین به شرکت های خودروزسازی دستور داده است که در ساخت و معرفی نوآوری و فناوری های جدید در ساخت خودروها دریغ نکنند.

براساس این دستورالعمل شرکت های خودروسازی برای وارد شدن در بازارهای جهانی مکلف شدند نسبت به ساخت خودروهای برقی و همچنین وسایل نقلیه گازسوز اقدام کنند.

با توجه به اینکه تقاضای داخلی برای خودروهای داخلی در روسیه به طور سنتی سالانه زیاد و رو به رشد است با این وجود محصولات روسیه حضور نسبتاً ضعیف در بازار جهانی خودرو دارند.

روسیه هنوز نمی تواند با ایالات متحده، آلمان، فرانسه، ژاپن و دیگر کشورهای پیشرو در بازار جهانی خودرو رقابت کند. اما شرکت های روسی مصمم شده اند این تاخیر را  با افزایش صادرات خودروهای روسی برطرف کنند.

براساس دستور کرملین خودروهای ساخت روسیه نه تنها باید کیفیت تجهیزات خودرا ارتقا دهند، بلکه آنها را با جدیدترین تجهیزات و مدرن ترین حالت ممکن ارائه دهند.

بر همین اساس قرار است صادرات خودروهای روسی به خارج که تا سال گذشته حدود ۹۰ هزار دستگاه در سال بود در سال ۲۰۲۵ به ۲۶۰ هزار دستگاه برسد.

اگر چه به گفته کارشناسان راهبرد توسعه صنعت خودرو داخلی روسیه تا حدودی بلندپروازانه به نظر می رسد، اما از طرف دیگر، طی چند سال گذشته، صنعت خودروسازی روسیه موفقیت عظیم کیفی را به دست آورده است.  

علاوه بر این، دستیابی به افزایش تقاضا برای خودروهای داخلی نه تنها به دلیل افزایش کیفیت آنها، بلکه همچنین از طریق استراتژی های بازاریابی، حمایت های دولتی و مشوق های مخصوص خریدار برای خرید خودروی روسی امکان پذیر خواهد شد.

ورود قاطع پوتین برای حمایت از صنعت داخلی خودرو

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه که خود یکی از علاقه مندان بزرگ اتومبیل سواری است مطمئن است، صنعت خودرو باید به یکی از بخشهای اصلی در بهبود اقتصاد روسیه تبدیل شود.

پوتین سه ماه پیش در جلسه ای در مورد وضعیت صنعت خودرو داخلی گفت: "من متقاعد شده ام که صنعت خودرو می تواند به یکی از بخش های اصلی حمایت از احیای اقتصاد شود.

رئیس جمهوری روسیه چند سال پیشتر زمانی که صنعت خودروی این کشور با بحران مواجه بود برای اولین بار تولیدکنندگان بزرگ خودرو روسیه از جمله «دریپاسکا»، «مورداشوف»، شوتسوف و  ولادیمیر کادانیکوف رئیس هیئت مدیره لادا را فراخواند و خواستار رفع فوری مشکلات و توسعه صنعت خودروسازی در این کشور شد.

پوتین در آن نشست قول داد بازار خودروهای داخلی را در برابر اتومبیل های دست دوم خارجی محافظت کند به شرطی که کارخانه های تولید خودرو در روسیه خودروهای با کیفیت و قابل رقابت تولید کنند.

اما لابی واردکنندگان خودروهای خارجی دست دوم پای مخالفت پیش گذاشت و جلوی تولید داخلی را گرفت. کم کم بازار تسلیم خودروهای خارجی دست دوم شد.

پوتین مجبور به مداخله شد. رئیس جمهوری روسیه گفت: «(دولت) شجاعت لازم را برای پیگیری سیاست حمایت از تولیدکننده ملی، به ویژه در صنعت خودرو ندارد.» و به دنبال این اظهارات پوتین، ۱۰ روز بعد بود که دولت اعلام کرد که دستورالعمل توسعه صنعت خودرو امضا شده است.  کاسیانوف نخست وزیر وقت شخصاً این سند را امضا و برای اجرا ابلاغ کرد. بر اساس آن سرانجام ورود خودروهای خارجی با بالای هفت سال ساخت ممنوع شد.

سیاست موفقیت جلب شرکت های خودروساری خارجی

بالا بردن وظایف شرکت های خودروسازی داخلی آسان بود ، اما بهبود کیفیت محصولات در صنعت خودرو روسیه در عمل بسیار دشوارتر. واضح بود که کارخانه های اتومبیل سازی روسیه به تنهایی نمی توانند به صنعت خودرو جهانی برسند. پس احساس شد که شرکت های خودروساز جهان هم به کمک بیایند و به دنبال آن اولین متقاضیان خارجی ظاهر شدند. فورد با کارخانه اتومبیل سازی در روسیه، رنو با شرکت مسکو و شرکت جی ام (GM) هم با لادا سرمایه گذاری مشترک ایجاد کردند.

کوگوگین یکی از متخصصان و تحلیلگران صنعت خودروسازی روسیه می گوید: «ورود فورد یک نقطه عطف مهم بود- یکی از بزرگترین خودروسازانی که به اقتصاد ما اعتقاد داشت. برای ما، تولیدکنندگان اتومبیل، این نشانه ای نیز بود که شما می توانید نه تنها از نظر نام و ساختار مالکیت روسی باشید. روسی کسی است که در اینجا تولید می کند».

ادوارد چرکین، مدیر و رئیس تجارت اتومبیل(BCG CIS) هم خاطرنشان کرد: صنعت خودروهای سواری یکی از معدود صنایعی است که مقامات به طور عمدی کنترل سرمایه گذاران خارجی را در اختیار دارند، زیرا منابع و فن آوری های لازم برای توسعه مستقل این صنعت در دسترس نبود.

وی افزود: بعلاوه، صنعت خودرو با در نظر گرفتن وزن ناچیز در تولید ناخالص داخلی کشور، در آن زمان توسط مقامات جدی گرفته نشد.   

هجوم عظیم سرمایه های خارجی به صنعت خودروی روسیه با معرفی فرایندهای مونتاژ صنعتی آغاز شد. در ازای ساخت کارخانه های اتومبیل سازی و افزایش بومی سازی خودروهای تولیدی، مقامات عوارض صفر یا نزدیک به آنها را برای اجزای خودکار پیشنهاد دادند. همه خودروسازان بزرگ جهانی، به طور مستقل یا در اتحاد با خودروسازان داخلی، توافق نامه های مونتاژ صنعتی را منعقد کرده اند.

کوگوگین یادآوری کرد که در آن زمان بازار خودرو روسیه بسیار پویا در حال رشد بود. در سال ۲۰۰۷-۲۰۰۸. روسیه بعد از آلمان دومین بازار بزرگ اروپا بود. این صنعت معتقد بود که در آینده قابل پیش بینی فروش به ۳.۵ تا ۴ میلیون دستگاه در سال خواهد رسید و بازار روسیه به بزرگترین بازار اروپا تبدیل خواهد شد.  

فروش آنقدر سریع در حال رشد بود که عرضه نمی توانست تقاضا را برآورده کند. محبوب ترین اتومبیل ها مجبور بودند از چند ماه تا یک سال صبر کنند.

شرکت های آوتوواز (AvtoVAZ) و کاماز (Kamaz) سرمایه گذاران استراتژیک خارجی را به دست آوردند و علاوه بر تولید خودروهای سواری به تولید وسایل نقلیه تجاری سبک، کامیون ها و اتوبوس ها نیز تسلط یافتند. کوگوگین اظهار می دارد: «به نظر من نتیجه برای ۱۵ سال دیگر بسیار خوب است. اکنون ۸۵ درصد از اتومبیل های فروخته شده در کشور از تولیدات داخلی  است. که  این یک نتیجه عظیم است. این صنعت فاصله فنی را از بین برده است.» 

ایا خودروهای روسی به بازار ایران راه خواهند یافت؟

حضور روس‌ها در بازار خودروی ایران اگرچه هنوز از سوی مسوولان صنعتی و خودرویی ایران تایید نشده است، اما برخی مقامات روسی مذاکره در این خصوص را تایید کرده‌اند.

مدیر سیاستگذاری منطقه ای و بین المللی سازمان فناوری های پیشرفته روسیه «روستک» اعلام کرد که شرکت خودروسازی آوتوواز (لادا) با ایران برای عرضه و ساخت خودرو در این کشور در حال مذاکره است.

ویکتور کلادوف در حاشیه نمایشگاه بین المللی خودرو به خبرنگاران گفته بود آوتوواز در مصر خط مونتاژ خودرو دارد و با برخی کشورهای دیگر از جمله ایران برای همکاری مذاکره می کند.

مقام روس افزود: موضوع صادرات خودرو و مونتاژ خودرو در این کشور مطرح است.

مدیر سیاستگذاری منطقه ای و بین المللی سازمان فناوری های پیشرفته روسیه این را نیز گفت که صادرات خودروهای لادا (کارخانه آوتوواز) در سال ۲۰۱۸ با رشد ۵۷ درصدی به حدود ۳۸ هزار و ۵۰ دستگاه رسیده است.

پیشتر یان پتاچک معاون امور فروش و بازاریابی آوتوواز گفته بود که خودروهای ساخت این شرکت به ۳۴ کشور ازجمله ترکیه، تونس، شیلی و کوبا صادر شده است.

لادا وستا درسال گذشته پرفروش ترین خودرو شرکت آوتوواز بود که ۳۰ درصد فروش آن را به خود اختصاص داد و قبلا لادا ۴x۴ در مکان نخست فروش قرار داشت.

شرکت آوتوواز فروش خود را به بازار کشورهای همسود تمرکز کرده و قزاقستان، بلاروس و ازبکستان در سال ۲۰۱۸میلادی، ۲۶ هزار و ۳۰۵ دستگاه خودرو از این شرکت روسی خریداری کردند.