پاسخ به مهم‌ترین پرسش‌ها درباره واکسن کرونا
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از شرق، عدم اطلاع‌رسانی و آموزش به مردم توسط دولت، تنوع واکسن‌های کووید، ظهور گونه‌های جدید ویروس کرونا {و ابهام درباره تأثیرگذاری واکسن‌ها بر آنها} و عدم انسجام طرح‌های محلی و دولتی و... موجب سردرگمی در میان مردم آمریکا شده است به گونه‌ای که برخی درباره واکسیناسیون هنوز تردیدهایی دارند. در این راستا مجله
Scientific American از ناماندجه بومپاس، استاد داروسازی مدرسه پزشکی جانز هاپکینز مدیسین در بالتیمور و اشلی لاورِن سنت‌جان، از ایمونولوژیست‌های مدرسه پزشکی Duke-NUS Medical School در سنگاپور، خواست تا به برخی از بزرگ‌ترین پرسش‌ها درباره واکسن‌های کوویدی که درحال‌حاضر در دسترس است، پاسخ گویند.
آیا حتما باید واکسن زد؟
بله! اگر در حال حاضر برای گرفتن واکسن واجد شرایط هستید، بروید و واکسن بزنید. ما برای ساختن ایمنی جمعی و کُندکردن گسترش بیماری واقعا نیاز داریم که افراد هرچه بیشتری واکسینه شوند. واکسن مهم‌ترین شانس ما برای خارج‌شدن از این پاندمی است. اگر شما هنوز ابهامات و تردیدهایی دارید، باید با یک متخصص پزشکی مشورت کنید.
اگر قبلا به کرونا مبتلا شده‌اید هنوز هم باید واکسن بزنید؟
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) معتقد است بلافاصله پس از بهبودی از کووید می‌توان واکسن زد. باید علائم‌تان برطرف شده باشد و از قرنطینه خلاص شده باشید تا کووید را به فرد دیگری منتقل نکنید. البته احتمالا شما می‌توانید مدت بیشتری صبر کنید؛ چون در بدن‌تان برخی واکنش‌های سیستم ایمنی ایجاد شده است. در صورت داشتن هر سؤال و ابهامی می‌توانید با پزشک متخصص خود مشورت کنید [البته برخی از متخصصان مانند مشاور پزشکی ارشد کاخ سفید، آنتونی فائوچی، معتقدند افرادی که به کووید مبتلا شده‌اند، باید 90 روز برای تزریق واکسن صبر کنند اما اکثر متخصصان چنین اعتقادی ندارند].
معنای «درصد تأثیرگذاری واکسن» چیست؟ اینکه فلان واکسن «95 درصد تأثیرگذار است» یا واکسن دیگری «66 درصد تأثیرگذار است» در حقیقت چه معنایی دارد؟
تأثیرگذاری (efficacy) واکسن، واژه‌ای است که اصولا مربوط به زمان آزمایش‌های بالینی واکسن (قبل از تأیید و ارائه به بازارهای جهانی) است؛ منظور از این آزمایش‌ها، آزمایشات بالینی چهارگانه‌ای (clinical trials) است که هر واکسن برای اخذ تأییدیه از مراکز ذی‌صلاح ملزم به انجام آن است؛ به بیان دیگر تأثیرگذاری (efficacy) بر نحوه عملکرد واکسن در یک جامعه آماری‌ـ‌آزمایشگاهی خاص دلالت دارد. این در حالی است که اثربخشی (effectiveness) عملکرد واکسن را در دنیای واقعی (جامعه آماری بسیار گسترده از افراد واکسینه‌شده) توصیف می‌کند. یکی از اشتباهات رایج این است که مثلا اگر گفته شود واکسنی 95 درصد مؤثر است، این حرف را به این معنی تعبیر کنید که حتی اگر واکسینه شوید پنج درصد امکان بیمارشدن‌تان هست. این اصلا صحیح نیست. این 95 درصد «تأثیرگذاری» بر اساس آزمایشات بالینی محاسبه می‌شود. در این آزمایش‌ها به یک گروه کنترل دارونما تزریق می‌شود (در حقیقت واکسنی دریافت نمی‌کنند) و به گروهی دیگر واکسن تزریق می‌شود، در پایان آزمایش به تعداد افرادی که به کووید مبتلا شده‌اند و علائم دارند، نگاه می‌کنند تا به نرخ پایه ابتلا برسند. مثلا واکسن فایزر در آزمایشات بالینی 95 درصد تأثیرگذاری داشته است. این عدد این‌گونه به دست آمده است: 162 نفر در گروه کنترل (که به جای واکسن، دارونما دریافت کرده بودند) و هشت نفر در گروه واکسینه‌شده به کووید مبتلا شده و علائم کرونا را بروز داده‌اند؛ یعنی جمعا 170 مورد ابتلا وجود داشته است. هشت مورد ابتلای [گروه واکسینه‌شده] تقریبا پنج درصد از 170 است [به بیان دیگر، نرخ پایه ابتلا پنج درصد بوده، یعنی واکسن بر پنج درصد از آزمایش‌شوندگان مؤثر نبوده اما بر 95 درصد مؤثر بوده است]. تأثیرگذاری یک واکسن اساسا این‌طور محاسبه می‌شود.
اگر واکسن بزنید و بعد مبتلا شوید، آیا واکسن تفاوتی ایجاد خواهد کرد؟ آیا مانع از ابتلای شدید یا مرگ خواهد شد؟
بله! آنچه در مورد اکثر واکسن‌های کنونی مشاهده کرده‌ایم، این است: در بین افراد واکسینه‌شده‌ای که بعدا مبتلا شده‌اند، شاهد کاهش شدت علائم بوده‌ایم و تقریبا هیچ موردی از بستری‌شدن در بیمارستان یا مرگ ندیده‌ایم. در چندین مورد از آزمایش‌هایی که تاکنون روی واکسن‌ها انجام شده شاهد کاهش ابتلای شدید در افراد واکسینه‌شده بوده‌ایم. با معدودی استثنا، نظیر احتمالا واکسن آسترازِنِکا در آفریقای جنوبی، به نظر می‌رسد حتی در صورت ابتلای مجدد فرد واکسینه‌شده، کرونای او به احتمال قوی بدون علامت خواهد بود و اگر هم علامت‌دار باشد، به احتمال زیاد شدت آن بسیار کمتر خواهد بود.
آیا واکسن‌ها از ما در برابر گونه‌های جدید ویروس کرونا، از جمله آنهایی که نخستین‌بار در بریتانیا، آفریقای جنوبی و برزیل شناسایی شده‌اند، حفاظت خواهند کرد؟
داده‌های موجود حاکی از آن است که اکثر واکسن‌ها حتی در برابر گونه‌های جدید هم نوعی حفاظت فراهم می‌کنند. هرچند از برخی داده‌های آزمایشات بالینی و مطالعات روی خنثی‌شدن پادتن‌های انسان می‌توانیم ببینیم واکسن‌هایی که علیه گونه‌های اصلی ویروس طراحی شده‌اند ممکن است کاملا به همان اندازه علیه برخی گونه‌های جدید مؤثر نباشند، خصوصا علیه جهش‌های دیده‌شده در گونه B.1.351 که هم‌اکنون در آفریقای جنوبی در حال گردش است. در بسیاری از گونه‌های جدید، شاخک پروتئینی که ویروس از آن برای عفونی‌کردن سلول‌ها استفاده می‌کند، تغییر کرده است، پس آنچه بدن فرد واکسینه‌شده حالا تجربه می‌کند کمی متفاوت است. بنابراین به‌طورکلی همه واکسن‌های مُجاز و تأییدشده، مؤثرند. بهترین راه برای پیشگیری از ظهور گونه‌های جدید واکسینه‌شدن شمار زیادی از مردم است.
تفاوت واکسن‌های mRNA و واکسن‌های ویروسی )ویروس‌های ناقل واکسن(چیست؟
یک واکسن mRNA (نظیر واکسن‌هایی که فایزر و مادرنا ساخته‌اند) دستورالعمل‌های ژنتیکی‌ای برای ساختن پروتئین‌های ویروسی به شکل RNA تک‌رشته‌ای فراهم می‌کند؛ این RNAها که در روکشی از چربی قرار دارند، وارد سلول‌های‌تان می‌شوند، در این روش هیچ ویروسی به شما تزریق نمی‌شود. این روش مزایای جالبی دارد؛ چون فقط حاوی آن اجزایی از ویروس است که شما می‌خواهید سیستم ایمنی شناسایی‌شان کند و این سلول‌های شما را در وضعیتی قرار می‌دهد که گویی به شکلی طبیعی به ویروس مبتلا شده است و پروتئین‌های ویروسی در سلول‌ها در حال ساخته‌شدن هستند؛ اینجا اتفاقی می‌افتد که به طرز چشمگیری جالب و کارآمد است: بدن همان نوع واکنش ایمنی‌ای را که هنگام ابتلای طبیعی رخ می‌دهد، از خود بروز می‌دهد. نقطه‌ضعفی که این روش دارد این است که mRNA برای آنکه پایدار بماند باید در دمای خیلی سرد نگهداری شود [البته فایزر این مشکل را حل کرده است].
«بهترین» واکسن کدام است؟
واکسن‌ها با طراحی‌های مختلفی ساخته می‌شوند و هر طراحی ویژگی‌های منحصربفردی خواهد داشت، در نتیجه چیزی به نام «بهترین» واکسن وجود ندارد، ولی ممکن است برخی واکسن‌ها برای گروه معینی از افراد بهتر باشند. هم واکسن‌های mRNA و هم واکسن‌های ناقل ویروس دستوراتی به سلول‌های شما می‌دهند تا تکه‌هایی از پروتئین شاخک ویروس کرونا را بسازند تا دفعه بعد که بدن‌تان با آن پروتئین‌ها [به‌طور واقعی، یعنی ابتلا به ویروس] مواجه می‌شود بتواند واکنش مناسب را در سیستم ایمنی ایجاد کند. میزان تأثیرگذاری {یک واکسن} از مطالعات بالینی مختلفی به دست می‌آید که در شرایط متفاوتی انجام می‌شوند؛ در نتیجه، به جای مقایسه این اعداد، نتیجه‌ای که باید گرفت این است: واکسن‌های مجاز عموما مؤثر واقع می‌شوند و قطعا تأثیرگذارند.
آیا واکسن به جلوگیری از انتقال ویروس از فرد واکسینه‌شده به دیگران کمک خواهد کرد؟
ما امیدواریم که این‌طور باشد، ولی هنوز کاملا نمی‌دانیم. واکسن‌ها دو هدف اساسی دارند؛ حفاظت از افراد و متوقف‌کردن گسترش ویروس. بر اساس آنچه از ویروس‌ها می‌دانیم و نیز از برخی داده‌های اخیر، دلایلی برای امیدواری داریم، ولی هنوز با اطمینان نمی‌دانیم آیا واکسیناسیون‌ها از انتقال بیماری خواهند کاست یا نه. به همین خاطر است که ادامه‌دادن به فاصله‌گذاری اجتماعی، زدن ماسک و پیروی از سایر دستورالعمل‌ها برای پیشگیری از بیماری مهم است، حتی اگر واکسینه شده باشید.
اثربخشی واکسن به مرور زمان «به تدریج» کم خواهد شد؟
این اتفاق ممکن است رخ دهد. واکسن‌ها اغلب به دوزهای یادآوری نیاز دارند تا بهترین سطح حفاظت را ارائه کنند. برخی واکسن‌ها می‌توانند از فرد واکسینه‌شده تا آخر عمر حفاظت کنند در حالی که سایر واکسن‌ها هر چند سال یک بار به یک دوز یادآوری احتیاج دارند. رصدکردن واکنش‌های سیستم ایمنی افراد واکسینه‌شده در خلال زمان اهمیت خواهد داشت تا بدانیم آیا به دوزهای یادآوری نیاز خواهد بود یا نه. در مورد اکثر واکسن‌های کووید موجود، برای تأثیرگذاری کامل‌شان، باید دو دوز از آنها را تزریق کرد. CDC اخیرا فاصله پیشنهادی بین دو دوز را به دلیل کمبود واکسن افزایش داده است؛ هرچند برخی متخصصان به این تصمیم انتقاد کرده‌اند.
عوارض جانبی تزریق واکسن چیست؟ آیا این عوارض طبیعی هستند؟
اثرات جانبی واکسن‌های کووید همان عوارضی هستند که در سایر واکسن‌ها نیز دیده می‌شوند؛ خستگی، سردرد، تب (خصوصا پس از دومین دوز) و نیز درد شدید در محل تزریق که می‌تواند موجب تورم یا داغی محل تزریق شود. همه این علائم نشانه‌های واکنش سیستم ایمنی است. این واکنش‌ها بسیار طبیعی است و اغلب هم دال بر این است که سیستم ایمنی دارد برای شناسایی واکسن و به‌خاطرسپردن ویروس جدید برای دفعه بعد، سخت تلاش می‌کند.
چطور می‌توان مطمئن بود که از یک واکسن استاندارد استفاده می‌کنید؟
همیشه مهم است که واکسن را تحت نظارت یک تیم پزشکی و درمانی مجرب تزریق کنیم. همچنین واکسن باید از مؤسسات رسمی و مورد تأیید وزارت بهداشت و درمان تهیه شده باشد. تهیه واکسن از مجاری غیررسمی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. شما می‌توانید نگرانی‌هایتان را با پزشک‌تان بررسی کنید و راهنمایی‌های لازم را از پزشکان متخصص دریافت کنید.
