راههایی برای ترک اعتیاد به پلاستیک

همه‌ پلاستیک‌ها زیانبار نیستند، اما دنیای ما احتمالاً می‌توانست با مقدار بسیار کم‌تری پلاستیک سر و کار داشته باشد. نگاهی به این ایده‌های بزرگ ـ از آشغال‌گیرهای چشم‌عروسکی گرفته تا جایگزین‌های استیروفوم ساخته شده از قارچ ـ بیندازید و همین حالا در راه یادگیری چند گام کوچک قدم بگذارید.

پیش از مطالعه‌ی بخش اول، نگاهی اجمالی بیندازید و ببینید در چند تا از اشیای موجود در اطراف‌تان یا روی خودتان، پلاستیک به کار رفته است؟
احتمالاً خیلی زیاد، همه‌جا همین‌طور است. در کمال تعجب، وجود پلاستیک را مدیون مسابقه‌ای هستیم که یک کمپانی بیلیارد برگزار کرد. در ۱۸۶۳، مخترع آمریکایی، جان وِسلی هایات۳ برای بردن یک جایزه‌ی ده هزار دلاری، جایگزینی برای ساخت توپ‌های بیلیارد که از عاج‌های گران و کمیاب فیل‌ها ساخته می‌شد، طراحی کرد. او پس از سال‌ها آزمایش، از سلولز موجود در پنبه، ماده‌ای انعطاف‌پذیر و در عین حال سخت تولید کرد. این پلاستیک اولیه را «سلولوئید» نامید و در یک جزوه‌ی چاپی درباره‌ی قابلیت‌های آن که جهان را تغییر می‌دهد، چنین نوشت: «دیگر لازم نیست به دنبال موادی که هر روز کمیاب‌تر می‌شوند، دنیا را غارت کنیم.»
پلاستیک‌ها واقعاً دنیا را تغییر دادند. با اینکه در ابتدا، در نقش جانشینان دوستدار محیط زیست پا به عرصه گذاشتند، اما سِیلی از مشکلات را برای ما و زمین ایجاد کردند.
پلاستیک‌های امروزی کاملاً مصنوعی‌اند و از پالایش نفت به وجود آمده‌اند. به‌خاطر ساختار شیمیایی پیچیده‌شان، تجزیه نمی‌شوند و بازیافت‌شان چالش‌برانگیز است. گزارش تکان‌دهنده‌ی جدیدی نشان می‌دهد که تنها نُه درصد پلاستیک‌های ساخته شده از سال ۱۹۵۰ تا کنون، تجزیه شده‌اند. سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون تُن پلاستیک در سراسر جهان تولید می‌شود که نفَس زمین‌های دفن زباله‌ی ما را می‌گیرد، چرخه‌های عظیم شناوری در اقیانوس‌های‌مان گرد می‌آورد و مواد شیمیایی را وارد غذای ما می‌کند.
افراد بسیاری در سراسر دنیا، از دانشمندان و مهندسان گرفته تا کارآفرینان و طرفداران محیط زیست، از زوایای گوناگون به راه‌حل مشکل پلاستیک فکر می‌کنند. در ادامه، تعداد انگشت‌شماری از این ایده‌های تأمل‌برانگیز برای مصرف، دور ریختن و ساخت مسئولانه‌تر پلاستیک را با هم مرور می‌کنیم:

۱- کمک کنید پلاستیک‌ها به اقیانوس‌ها نرسند

پلاستیک‌ها شناور می‌مانند. زباله‌های پلاستیکی وقتی به‌صورت تصادفی پخش‌وپلا می‌شوند، به سمت فاضلاب‌ها و راه‌آب‌ها روان می‌شوند و از آنجا به دریا می‌رسند. پیش‌بینی اضطراری سازمان ملل این است که تا سال ۲۰۵۰، تعداد پلاستیک‌ها در اقیانوس‌ها بیش از تعداد ماهی‌ها باشد. به گفته‌ی سیلویا اِرل، زیست‌شناس دریایی، طرفدار محیط زیست اقیانوس‌ها و برنده‌ی جایزه‌ی تد (عنوان سخنرانی او در تد تاک: آرزوی من، محافظت از اقیانوس‌های‌مان): «آن‌ها سیستم گردش خون این سیاره را مسموم می‌کنند.»
پاک‌سازی زباله‌دان‌های شناور در اقیانوس‌های جهان، کاری پایان‌ناپذیر است. بنابراین، اِرل و تیمش در سازمان غیرانتفاعی محافظت از اقیانوس، یعنی Mission Blue، تمرکزشان را روی این گذاشته‌اند که پلاستیک‌ها را پیش از رسیدن به اقیانوس متوقف کنند. برای همین است که آن‌ها عاشق «آقای چرخ زباله»4 (نام رسمی آن، زباله‌گیر خودران چرخابی است) هستند، دستگاهی با قیافه‌ای دوستانه و چشمان عروسکی که با انرژی خورشیدی و آبی کار می‌کند و سرتاسر لنگرگاه بالتیمور سُر می‌خورد و زباله‌های شناور را هورت می‌کِشد.

آقای چرخ زباله، از سال ۲۰۱۴، نیم میلیون قوطی استیروفومی، ۳۰۰ هزار کیسه و ۴۰۰ هزار بطری پلاستیکی جمع کرده است.

این دستگاه که ساخته‌ی جان کِلِت است، از چنگال‌های چرخانی درست شده که پلاستیک‌ها و دیگر اشیای شناور را توسط یک تسمه نقاله به یک زباله‌دانی منتقل می‌کند. از سال ۲۰۱۴، آقای چرخ زباله نیم میلیون قوطی استیروفومی، ۳۰۰ هزار کیسه و ۴۰۰ هزار بطری پلاستیکی جمع کرده است. در دسامبر ۲۰۱۶، یک زباله‌گیر دیگر به نام پروفسور چرخ زباله، به لنگرگاه بالتیمور اضافه شد و نمونه‌های دیگری هم در هانولولو، میلواکی، آتلانتا، ریو دو ژانریو و پاناماسیتی مشغول به کار هستند.
Mission Blue همچنین تأکید فراوانی بر پروژه‌ی Seabin دارد که برای بندرها، سواحل و سطح آب‌های آرام، زباله‌گیرهای شناور [به شکل سطل زباله‌های دریایی] می‌سازد و می‌فروشد. پمپ داخلی موجود در محفظه‌ی [این سطل زباله‌ها]، بدون گیر انداختن موجودات ساحلی، پلاستیک‌ها را می‌مکد. در تست‌های آزمایشی، در بنادر اروپایی، معلوم شد هر سطل زباله‌ی دریایی سالانه نیم میلیون تُن آشغال جمع می‌کند. اما تلاش برای پاک‌سازی نیازی به فناوری‌های آنچنانی ندارد.
تیم Mission Blue همچنین طرفدار پر و پا قرص جنگجویان رودخانه‌ی مانیل در فیلیپین هستند؛ گروهی از مردم که در انشعابات رودخانه‌ی پاسیگ که بسیار آلوده شده بود، گشتزنی می‌کنند. آن‌ها زباله‌های منطقه را تمیز می‌کنند و سایر ساکنان را تشویق می‌کنند تا از آبراهه‌ها مراقبت کنند. جنگجویان رودخانه که زمانی داوطلب بودند، اکنون کارکنانی آموزش‌دیده هستند که حقوق می‌گیرند و برای اهالی منطقه‌ی خود کارآفرینی می‌کنند.

۲- استفاده از محصولات پلاستیکی کوچک را کنار بگذارید

فقط جنگجویان رودخانه و هیولاهای چشم‌عروسکی نیستند که می‌توانند آب‌های آزاد را از آسیب پلاستیک‌ها در امان بدارند، بلکه ما نیز می‌توانیم در این میان نقش داشته باشیم. هنوز تعداد بسیار زیادی بطری‌های آب دور ریخته می‌شوند ـ آمریکایی‌ها به‌تنهایی در هر ساعت ۲.۵ میلیون بطری دور می‌ریزند ـ پس، از بطری‌های چند بار مصرف استفاده کنید. هنگام خرید از سبدهای خودتان استفاده کنید و به این ترتیب، از مصرف کیسه‌های خرید پلاستیکی فروشگاه‌ها که نفَس موجودات دریایی را می‌گیرند، اجتناب کنید.
Mission Blue تغییرات کوچک دیگری را هم پیشنهاد می‌دهد. از چارلستون در کارولینای جنوبی الهام بگیرید که «چالش تابستان بدون نی پلاستیکی»5 را راه انداخت. (نی پلاستیکی برای ماهی‌ها و لاک‌پشت‌ها شبیه غذاست و در دستگاه گوارش‌شان گیر می‌کند.) در این حین، کمپین Topless4Oceans# هم برای حذف درپوش پلاستیکی لیوان‌‌های قهوه و نوشابه‌ها به راه افتاده است.

پمپ داخلی موجود در محفظه‌ی سطل زباله‌های پروژه‌ی Seabin، بدون گیر انداختن موجودات ساحلی، پلاستیک‌ها را می‌مکد.

حتی می‌توان به کارهای کوچک‌‌تر از این هم فکر کرد. فقط در آمریکا روزانه ۸۰۰ تریلیون میکروذرات پلاستیکی ناشی از شوینده‌های صورت و بدن، خمیردندان، ضدعفونی‌کننده‌‌ها و دیگر محصولات خانگی شسته می‌شود. این ذرات آنقدر ریز هستند که از صافی دستگاه‌های تصفیه‌‌کننده‌‌ی آب هم رَد شده و وارد دریا می‌شوند، جایی که موجودات دریایی آن‌ها را می‌بلعند (بله، اگر غذای دریایی می‌خورید، در نهایت شما هم همان میکروذرات را نوش جان می‌کنید).
در سال ۲۰۱۵، قانون آمریکا استفاده از میکروذرات پلاستیکی در «شوینده‌های بهداشتی» را ممنوع کرد. اما همچنان در بسیاری از محصولات دیگر وجود دارد. «میکروذرات را شکست دهیم»۶ بخشی از یک کمپین بین‌المللی علیه محتویات میکروپلاستیکی در محصولات آرایشی است که شامل فهرستی از لایه‌بردار‌ها، پاک‌کننده‌ها و خمیردندان‌هاست که در آن‌ها از میکروذرات پلاستیکی خبری نیست. بیش از بیست کشور در این فهرست وجود دارند.
و اما در خانه، مطالعات نشان می‌دهند که میزان حیرت‌انگیزی میکروبافت‌های پلاستیکی از طریق لباس‎‌های پلی‌استری و نایلونی به اقیانوس‌ها راه می‌یابند. در حقیقت، به دنبال انتشار مطالعه‌ای در مجله‌ی نیچر که کشف کرده در ۲۵ درصد ماهی‌هایی که به فروش می‌رسند، میکروبافت‌های پلاستیکی وجود دارد، یک نگرانی جدی در مورد سلامتی برای انسان‌ها ایجاد شده است.
در کنار انتخاب بافت‌های طبیعی، می‌توانید لباس‌های مصنوعی‌تان را تا جای ممکن دیر به دیر بشویید و موقع شستن پلی‌استرها، آن‌ها را در مقدار زیادی آب سرد بگذارید تا میزان بافت‌های آزادشده به حداقل برسد. همچنین، می‌توانید از کیسه‌های شست‌وشوی گاپی‌فرند۷ استفاده کنید که میکروبافت‌ها را گیر می‌اندازد و نمی‌گذارد از ماشین لباسشویی شما بیرون بروند.

۳- از تلاش‌ها برای تسهیل بازیافت پلاستیک حمایت کنید

بنا به دلایل بسیاری، پلاستیک‌های بازیافتی مشکل‌آفرین هستند. نخست، پلاستیک‌های مختلف از صمغ‌های متفاوتی درست می‌شوند ـ اگر دقت کرده باشید، آن‌ها غالباً با شماره‌هایی از ۱ تا ۷، داخل یک مثلث، علامت‌گذاری شده‌اند که نشان می‌دهد از چه چیزی ساخته شده‌اند. شهرهای بزرگ و کوچک به شرکت‌های بازیافت پول می‌دهند تا هر یک را جداگانه بازیافت کنند و چون بازیافت پلاستیک در هر شکل آن هزینه‌بر است، بسیاری از جوامع فقط دسته‌ی معدودی (معمولاً فقط ۱ و ۲) را بازیافت می‌کنند.
پیش از هر چیز، پلاستیک‌ها برای بازیافت شدن باید خوب شسته شده باشند؛ بله، آن ظرف ماست باید کاملاً تمیز باشد، وگرنه به زباله‌دانی می‌رود. به‌علاوه، به گفته‌ی آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA)، 27 درصد شهرداری‌ها در آمریکا امکان تفکیک زباله برای بازیافت را ندارند که همین امر، احتمال این‌ را که به خودمان زحمت شستن و جداسازی پلاستیک‌ها را بدهیم و آن‌ها را تا ایستگاه‌های بازیافت حمل کنیم، کم‌تر می‌کند. به دلیل همه‌ی این عوامل، فقط هفت درصد پلاستیک‌ها در آمریکا بازیافت می‌شوند. بقیه در زمین‌های دفن زباله مدفون می‌شوند یا برای سوزاندن به کشورهای دیگر برده می‌شوند که این کار آسیب‌های فیزیکی خطرناکی برای کارگران به همراه دارد.
مشکل مضاعف بازیافت این است که اعداد داخل مثلث‌های درج شده بر روی محصولات، این واقعیت را پنهان می‌کنند که هزاران نوع پلاستیک وجود دارد و یک محصول واحد ممکن است از انواع مختلف پلاستیک‌ها تشکیل شده باشد. فلزات را به خاطر خاصیت مغناطیسی‌شان، به‌راحتی می‌توان برای بازیافت جدا کرد، اما پلاستیک‌ها به آسانی قابل تفکیک نیستند.
مهندس مایک بیدل، ۲۰ سال زمان صرف ایجاد راه‌حلی برای این مشکل کرده است (عنوان سخنرانی بیدل در تد تاک: می‌توانیم پلاستیک را بازیافت کنیم). شرکت او، اِم بی اِی پلیمرز، که در کالیفرنیا مستقر است، از یک فرآیند بیست مرحله‌ای استفاده می‌کند که با کوهی از پلاستیک‌های مخلوط آغاز می‌شود، آن‌ها را به تکه‌های ریز خُرد می‌کند و سپس بر اساس نوع، درجه و رنگ تقسیم می‌کند تا از آن‌ها ساچمه‌های پلاستیکی با مواد اولیه‌ی یکسان بسازد که می‌توان با آن‌ها محصولات جدید تولید کرد.
زمانی‌که بیدل در تد تاک سخنرانی کرد، محصولش هنوز در حال آماده شدن بود؛ حالا شرکت‌هایی مثل نسپرسو و الکترولوکس به‌جای آنچه اصطلاحاً «پلاستیک بکر» نامیده می‌شود، برای برخی تولیدات‌شان از این محصول استفاده می‌کنند. ایده‌ی تفکیک آینده‌نگرانه‌ی دیگری هم هست؛ سال گذشته در بریتانیا، شرکت بازیافت پلاستیک نِکستِک، پلاستیک‌های «پریسم» را تولید کرد که بسته به نوع‌شان، زیر نور مادون قرمز به رنگ‌های فلورسنت صورتی، آبی، قرمز و زرد می‌درخشند و دسته‌بندی را تسهیل می‌کنند. در سال ۲۰۱۶، نکستک موفق به دریافت کمک هزینه از دولت بریتانیا، برای تولید این پلاستیک‌ها، به منظور استفاده در سطح گسترده شد.
جینت گارسیا، شیمیدان پلیمر، قابلیت فراوانی در ساخت پلاستیک‌هایی می‌بیند که برای بازیافت آسان طراحی شده‌اند (عنوان سخنرانی گارسیا در تد تاک: پلاستیکی فوق‌العاده قوی که به غبار تبدیل می‌شود). او در لابراتوارش در آی بی ام، بطری‌های آب دورریخته شده را شکسته و به پودر تبدیل کرد و با استفاده از یک ماده‌ی واکنش‌دهنده، پودر را به یک ترموسِت بدل ساخت که یک پلاستیک صنعتی محکم‌تر از استخوان است و می‌تواند در خودروها، هواپیماها و وسایل الکترونیکی به‌کار ‌رود.
گرچه ترموست‌ها معمولاً بازیافت‌پذیر نیستند، نسخه‌ی تولیدی گارسیا در اسید سولفوریک حل می‌شود. این اسید هم سپس می‌تواند به نوبه‌ی خود خنثی و تصفیه شود و پودر اولیه را برجا بگذارد. گارسیا می‌گوید: «فواید تولید معکوس مواد را تصور کنید. می‌توانید بی‌نهایت بار آن ‌را بازیافت کنید.» آی بی ام در پی گرفتن گواهینامه برای این فناوری یا تولید مشترک آن با یک شرکت دیگر است.

۴- برای بسته‌بندی بهتر به طبیعت رجوع کنید

گروه دیگری از مبتکران در حال بازگشت به پلاستیک‌هایی هستند که مانند سلولوئیدِ وِسلی هایات در ۱۸۶۹، از گیاهان گرفته شده‌اند. در حال حاضر، وقتی وسیله‌ای بزرگ یا تکه‌ای مبلمان می‌خرید، اغلب آن‌ها پیچیده شده در کوهی از مواد بسته‌بندی استیروفومی به دست شما می‌رسند. آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده تخمین می‌زند که استیروفوم‌ها یک چهارم فضای زمین‌های دفن زباله در آمریکا را اشغال می‌کنند.
ایبن بایر که یک طراح صنعتی است، یک راه‌حل بالقوه دارد: بسته‌بندی محافظ ساخته شده از قارچ‌ها. ایده‌ای که همینجا، روی صحنه‌ی تد در 2010 از آن رونمایی شد. (عنوان سخنرانی او در تد تاک: آیا قارچ‌ها پلاستیک‌های جدید هستند؟) به گفته‌ی بایر، قارچ‌ها «سیستم بازیافت طبیعی» هستند که برگ‌های ریخته شده را به خاک سطحی تبدیل می‌کنند. مایکوفومِ او (MycoFoam) زباله‌های کشاورزی ـ معمولاً پوسته‌ی دانه‌ها ـ را می‌گیرد و آن‌ها را همراه با میسیلیوم (بخش گیاهی قارچ و دیگر قارچ‌سانان) در قالب‌ها قرار می‌دهد.
میسیلیوم مانند چسب عمل می‌کند و زباله را به پلیمری زیست‌تجزیه‌پذیر تبدیل می‌کند که می‌تواند ضد ضربه و عایق باشد. هفت سال پس از سخنرانی ایبن درباره‌ی مایکوفوم در تد، حالا در بسته‌بندی‌های شرکت دِل و مِرک از این محصول استفاده می‌شود و خط تولید آن چنان گسترش یافته که دیوارهای عایق و علائم شناور روی آب را هم در بر گرفته است.
بسته‌بندی‌های دیگری هم هستند که از مواد غذایی الهام گرفته‌اند. تیمی از طراحان ژاپنی ماده‌ای برای بسته‌بندی ساخته‌اند که از ماده‌ی ژلاتینی موجود در جلبک دریایی گرفته شده و می‌تواند برای محافظت از محصولات، حتی برای شکستنی‌هایی مانند شیشه، به کار رود.
دانشمندان در وزارت کشاورزی ایالات متحده، یک لایه‌ی زیست‌تجزیه‌پذیر با کازئینِ پروتئین شیر ساخته‌اند که می‌تواند برای بسته‌بندی مواد غذایی استفاده شود. گفته می‌شود که کارآیی آن برای نفوذناپذیری در برابر اکسیژن و در نتیجه جلوگیری از فساد مواد غذایی، ۵۰۰ برابر بهتر از پلاستیک است. این لایه را می‌توان به‌جای دور انداختن، خورد. تصور کنید، شاید کاغذ بسته‌بندی روزی تبدیل به بخشی از میان‌وعده‌ی پنیری شما شود!

1. Kate Torgovnick May
2. CHEER!: Inside the Secret World of College Cheerleaders
3. John Wesley Hyatt
4. Mr. Trash Wheel(The Waterwheel Powered Trash Interceptor)
5. Strawless Summer Challenge
6. Beat the Microbead
7. Guppy Friend Washing Bag