هشدار فرونشست زمین در شهرها

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا؛ «علی بیت اللهی» عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهر سازی با اشاره به اینکه فرونشست زمین یکی از مسائلی است که در اثر برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی اتفاق می‌افتدگفت: این وضعیت اگر تا پیش از این تنها منحصر به برخی از شهرها بود، اکنون در بسیاری از نقاط استان‌های کشور برای مثال تهران، سمنان، مشهد، همدان، خراسان، ورامین و... دیده می‌شود.

مطالعات سازمان زمین شناسی ایرن نشان می‌دهد که برخی نقاط اطراف تهران سالانه ۲۵ سانتی متر فرونشست دارد، اما این فرونشست در تمام نقاط تهران یکدست نیست. بر اساس همین مطالعات، فرونشست زمین در حاشیه جنوب غرب تهران در ۱۰ سال گذشته تقریبا دو تا سه برابر شده است.در همین راستا تصاویر ماهواره‌ای «موسسه تحقیقاتی اینتل لب» نیز از این پدیده با عنوان بمب ساعتی بی صدا یاد کرده و آن را تهدیدی برای ۱۳ میلیون نفر جمعیت ساکن در این مناطق دانسته است. با این حال شایان ذکر است  که این پدیده در صورت وقوع علاوه بر اینکه می‌تواند خطرات جانی و مالی به همراه داشته باشد،  در اثر وقوع پی در پی آن، ممکن است اثرات زیست محیطی و اجتماعی بسیاری نیز داشته باشد که همین امر ضرورت توجه به آن را دو چندان کرده است. نظر به اهمیت موضوع پژوهشگر ایرنا با علی بیت اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به گفت و گو نشست. مشروح این گفت و گو را در ذیل می خوانید: 

فرونشست زمین و اثرات آن بر زیست بوم

بیت اللهی پیرامون فرونشست زمین و تاثیرات آن گفت: فرونشست زمین برای نخستین بار در اطراف تهران در سال ۱۳۷۸ در محدوده تقاطع کمربندی آزادگان با بزرگراه آیت الله سعیدی در نقطه شاخص Bench Mark  سازمان نقشه برداری کشور ثبت و گزارش شد. از آن تاریخ به بعد پدیده فرونشست خصوصا در جنوب تهران هر چند سال یکبار به طور مستمر پایش و گزارش شده است. مسلم است که فرونشست زمین قبل از سال های دهه ۷۰ نیز در پهنه های جنوبی استان تهران در حال وقوع بوده و ادامه این روند مخرب تا زمان حاضر نیز در جریان است.

وی افزود: اندازه گیری‌هایی که از این فرونشست‌ها انجام شده است، نشان می دهد به طور متوسط نرخ فرونشست در جنوب غرب تهران ۲۵ سانتی متر در سال است. این در حالی است که در کشورهای اروپایی میزان فرونشست زمین بیش از ۴ میلیمتر، غیر عادی شمرده می شود. بنابراین مقایسه این اعداد نشان از وخامت اوضاع در کشورمان است.

این پژوهشگر مخاطرات زمین شناختی افزود: از مهمترین و اولیه ترین تاثیرات پدیده فرونشست، از بین رفتن زمین‌های زراعی، کم شدن و از بین رفتن سفره‌های آب زیر زمینی و تبدیل شدن دشت‌ها به کویر است. همچنین باید گفت این پدیده در تمام ۶۰۹ دشت ایران در حال رخ دادن است که نتیجه آن لم یزرع شدن زمین‌های کشاورزی و در نتیجه کاهش محصولات کشاورزی است.

بیت اللهی همچنین گفت: اثر این پدیده بر روی تاسیسات جنوب تهران، لوله های آب، گاز،  فاضلاب، ساختمان‌ها و مواردی از این قبیل موجب خمش، گسیختگی ترک خوردگی و تخریب المان‌ها است که واقعا زیانبار است.

علت پیدایش پدیده فرونشست زمین

بیت اللهی در خصوص دلایل پیدایش پدیده فرونشست زمین گفت: کم آب شدن سفره‌های آب زیرزمینی، گودبرداری‌های غیر اصولی و یا احداث سازه‌های غیر اصولی از مهمترین عوامل به وجود آمدن این فرونشست‌ها و فروریزش ها است. نمونه‌هایی از این فروریزش ها و فرونشست‌ها در خیابان پیامبر، مولوی در تهران، در فامنین، ورامین، سمنان، همدان، مشهد و برخی شهرهای دیگر مشاهده شده است.

وی افزود: به عنوان مثال همین پدیده در محدوده دشت ورامین که روزگاری عمده محصولات کشاورزی و صیفی جات مورد نیاز شهر تهران از آنجا تامین می‌شد، موجب شده که حتی آبیاری اراضی امکان ناپذیر باشد. زیرا شکاف هایی که در سطح زمین ایجاد می‌شود، موجب می‌شود آب زراعی به داخل آنها فرورفته و در درون شکاف ها جاری شود  در نتیجه آن طرف مزرعه در واقع در اثر جاری نشدن آب خشک شود.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات گفت: به این معنا می‌توان گفت که فرونشست پدیده‌ای است که حتی اثرات اجتماعی هم دارد و زندگی مردم واقتصاد آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این‌ها مردم احساس ایمنی نیز نمی‌کنند. زیرا احتمال این را می‌دهند که هر لحظه امکان دارد زیر ساختمان آنها فرونشست داشته باشد.

اثرات فرونشست زمین در سطح شهر

بیت اللهی همچنین به اثرات پدیده فروریزش و فرونشست زمین در سطح شهر اشاره کرد و گفت: واضح است که خطر بصورت فرو ریزش ساختمان، افتادن خودروها داخل گودال، ترک خوردگی ساختمان‌ها و از هم گسیختگی لوله‌های گاز، آب و فاضلاب رخ دهد. همچنین ممکن است در اثر گسیختگی لوله‌های گاز، آتش سوزی‌هایی اتفاق بیفتد که جان انسان‌ها را به خطر بیندازد. وقوع این حوادث نیز خود منجر به غیر قابل زیست شدن شهر برای مردم می شود.

احتمال وقوع فرونشست‌های پی در پی در آینده

بیت اللهی درباره احتمال وقوع فرونشست‌های مکرر در آینده گفت: با این روند خشکسالی و کم آبی که مشاهده می‌کنیم، این احتمال وجوددارد که در آینده شاهد تشدید این پدیده باشیم.  زیرا می‌دانیم وقوع این پدیده با سطح سفره‌های آب زیر زمینی در ارتباط است و با توجه به اینکه سال به سال از میزان آب‌های زیرزمینی کاسته می‌شود بنابراین می‌توان این پیش بینی را کرد که در آینده با شدت بیشتری شاهد وقوع این پدیده باشیم.