کدام سامانه ایرانی قاتل پهپاد آمریکایی بود؟

خودکفایی دفاعی ایران؛ قدرتی که حیرت کارشناسان جهانی را به همراه داشت

خودکفایی و ایجاد قدرت درون زا با طراحی و ساخت انواع تجهیزات نظامی بومی در سال‌های اخیر به قدری سرعت یافته که حیرت بسیاری از ناظران بین المللی را به همراه داشته و باعث شده توان نظامی کشورمان هر سال بیش از سال‌های گذشته رشد کند. همه این‌ها موید این مطلب است که تجهیزات نظامی بومی لازمه تامین اقتدار درون‌زا هستند. البته نیروهای مسلح کشورمان حوزه‌های مختلفی دارند که پدافند هوایی از دیدگاه فرمانده کل قوا اولویت اول کشور است.

پدافند هوایی از جمله موضوعاتی است که دائما مورد تاکید رهبر معظم انقلاب بوده و به دلیل اشتراک این حوزه میان ارگان‌های نظامی (ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و بسیج) از حساسیت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کشف، رصد، پایش، درگیری و انهدام اهداف هوایی به ویژه پهپادها و حتی نشاندن و سالم گرفتن آن‌ها از جمله قابلیت‌های نرم و سخت پدافند هوایی است که نمونه‌های متفاوتی از آن را طی سال‌های اخیر شاهد بودیم.

همکاری مشترک ارتش و سپاه در قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص)

ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به عنوان ید واحده از ایران اسلامی حراست می‌کنند، چندین سال است که همکاری پدافندی را در قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) آغاز کرده‌اند و تا کنون نیز با موفقیت ادامه داده‌اند. حاصل این همکاری‌ها نیز امنیت بسیار بالای آسمان ایران اسلامی در قالب شبکه یکپارچه پدافندی هوایی کشور است. شبکه‌ای که با دارا بودن لایحه‌های مختلف و متعدد امنیت بسیار بالایی را برای کشورمان فراهم کرده است. یکی از آخرین موفقیت‌های این شبکه را می‌توان شکار پهپاد متجاوز گلوبال هاوک آمریکایی دانست که توسط یکی از سامانه‌های بومی پدافندی کشورمان با نام سوم خرداد انجام شد.  

کدام سامانه ایرانی قاتل کرکس آمریکایی بود؟

صبح ۲۱ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۳ بود که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی و فرمانده کل قوا با حضور در ستاد فرماندهی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مدت دو ساعت از نمایشگاه دستاوردهای این نیرو بازدید کردند. در حضور ایشان از سامانه پدافندی سوم خرداد که بدست متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده است، رونمایی شد. این سامانه پدافندی‌اش طراحی و ساخت آن یک سال و نیم طول کشیده است.

انواع موشک‌ها و برد سامانه سوم خرداد

این سامانه همان طور که توسط کارشناس هوافضای سپاه توضیح داده شد، دارای برد ۵۰ کیلومتری است که می‌تواند با رادارهای پیشرفته خود به طور همزمان ۴ هدف را کشف، شناسایی و با رهگیری آن‌ها ۸ موشک «طائر- ۲ ب» را به سوی آن‌ها شلیک کند. سوم خرداد مزیت‌های فراوانی دارد که یکی از آن‌ها قابلیت شبکه شدن چند دستگاه از این سامانه در قالب یک گردان است. در ساختار هر گردان از سامانه سوم خرداد ۳۶ فروند از انواع موشک‌های «طائر- ۲ ب»   یا صیاد - ۲ به صورت آماده قرار دارند و می‌توانند در صورت وجود تهدید آن‌ها را به سوی اهداف کشف و شناسایی شده شلیک کند.

سوم خرداد چگونه اهداف خود را کشف و شناسایی می‌کند؟

یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر سامانه راداری بهره مندی از رادارهای قدرتمند به عنوان چشم‌های آن سامانه است. سامانه سوم خرداد از یک رادار هشدار اولیه به نام بشیر استفاده می‌کند که توان رصد و پایش بسیار سریع در فضای اطراف خود را دارد و می‌تواند در کسری از ثانیه جهش فرکانسی بین ۵۰۰ تا برخی موارد ۱۰۰۰ فرکانس را داشته باشد. البته یکی دیگر از مزیت‌های آن، مقاومت در برابر جنگال دشمن است. البته در سال‌های اخیر نیز سوم خرداد به سامانه الکترواپتیکی مجهز شده تا توانایی فعالیت در محیط‌های جنگ الکترونیک را نیز پیداکرده تا در کنار استفاده از یک رادار آرایه فازی از این طریق پرنده‌های رادارگریز هم توسط آن کشف و رهگیری شوند. 

جست‌وجوگر اپتیکی در قسمت پشت رادار سوم خرداد قرار گرفته و به‌وسیله دو بازوی نگهدارنده که در طرفین آن تعبیه شده است نگه‌داشته می‌شود و به‌هنگامی که موشک‌های سامانه به‌شکل جمع‌شونده قرار می‌گیرند این دو بازوی جست‌وجوگر الکترواپتیکی را به درون بدنه انتقال می‌دهند و در صورت نیاز دوباره آن را به بیرون و شرایط آماده به کار منتقل می‌کنند.

سوم خرداد با تجهیز به سامانه‌های الکترواپتیکی این قابلیت را به‌دست آورده است که به‌صورت پسیو نیز اهداف خود را کشف و رهگیری کند، این بدان معناست که این سیستم بدون آنکه امواج الکترومغناطیسی از خود منتشر کند می‌تواند اهداف را شناسایی کند و بعد روی آن‌ها قفل تصویری انجام دهد. این قابلیت یعنی دشمن بدون آنکه مطلع باشد مورد رصد، پایش و حتی اصابت قرار می‌گیرد. پسیو بودن همچنین موجب می‌شود اخلال روی این سامانه‌ها تقریباً غیرممکن شود.

گردان‌های سامانه «سوم خرداد» چگونه عمل می‌کنند؟

هنگامی که به ساختار هر کدام از گردان‌های سامانه موشکی سوم خرداد نگاه می‌کنیم این مورد را متوجه می‌شویم که ساختار هر گردان از چهار آتشبار، یک رادار هشدار اولیه به‌نام بشیر و یک پست فرماندهی تشکیل می‌شود. هر آتشبار از سامانه موشکی سوم خرداد، از ۲ پرتاب‌گر ۳ موشکی متحرک تشکیل شده که روی خودروی یکی از پرتاب‌گرها، رادار ردگیری نصب شده است؛ به این معنا که هر آتش‌بار می‌تواند به‌طور مستقل با هدف درگیر شود. نحوه شلیک از سامانه موشکی سوم خرداد هم بدین شکل است که این سامانه می‌تواند از موشک‌های اصلی (سه موشک اول) و یا ذخیره خود (سه موشکی که روی خودروی دوم نصب است) برای زدن هدف استفاده کند. این یعنی، هر سامانه موشکی سوم خرداد، ۶ موشک دارد، نه سه موشک.

باید اشاره کرد در این سامانه پرتاب‌گر اصلی با پرتاب‌گر ذخیره یا کمکی مرتبط است و شلیک‌کننده می‌تواند تصمیم بگیرد که با کدام پرتاب‌گر، هدف را مورد اصابت قرار دهد.  سامانه موشکی سوم خرداد در آنِ واحد می‌تواند با چهار هدف درگیر شود، معنایش این است که هر آتش‌بار یا سامانه می‌تواند چهار موشک در آنِ واحد به سوی چهار هدف مختلف شلیک کند؛ یعنی سه موشک از آتش‌بار اصلی و یک موشک از آتش‌بار ذخیره و یا کمکی.

سامانه سوم خرداد یک سامانه و در واقع یک بسته کامل پدافند موشکی است. چرا که تمام امور مربوط به رصد، رهگیری و دستور به انهدام، از روی همین سامانه انجام می‌شود. البته موشک‌های آن نیز از قابلیت شلیک کن و فراموش کن (FIRE & FOREGET) بهره می‌برند که این سامانه را به یک سامانه زهرآگین برای دشمنان تبدیل کرده است.

شکار کرکس آمریکایی با سوم خرداد ایرانی

۳۰ خردادماه سال ۱۳۹۸ بود که خبری با این عنوان در رسانه‌ها منتشر شد که یک فروند پهپاد آمریکایی با نام گلوبال هاوک پس از ورود به حریم هوایی کشورمان در حوالی منطقه کوه مبارک بندرعباس از سوی پدافند نیروی هوافضای سپاه شناسایی و پس از ادامه مسیر در حریم آسمان ایران سرنگون شد. این پهپاد متجاوز آمریکایی در حالیکه پس از انجام ماموریت خود در حال بازگشت به پایگاه خود بود بدون توجه به اخطارهای چندباره پدافند هوایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در حالیکه وارد فضای سرزمینی کشورمان شده بود، توسط سامانه پدافندی سوم خرداد کشف، شناسایی و به سرعت منهدم شد.

البته مقامات دفاعی کشورمان اعلام کردند که تمام سیستم‌های ارتباطی و مخابراتی این پهپاد متجاوز در هنگام عبور از مناطق سرزمینی جمهوری اسلامی ایران خاموش بوده‌اند.

سامانه دریایی سوم خرداد این بار از نوع دریاپایه

مهم‌ترین مزیت تجهیزات و تسلیحات بومی و ساخت صنایع داخلی کشورمان این است که دانش طراحی و ساخت آن‌ها به طور کامل بومی است و به همین دلیل هم قابلیت سازگار کردن آن ها با تهدیدات پیرامونی کشورمان وجود دارد. درباره این سامانه هم باید گفت که پس از اینکه سامانه سوم خرداد زمین‌پایه موفقیت خود را با شکار پهپاد متجاوز آمریکایی نشان داد، محققان به سوی ساخت نمونه دریاپایه آن برای مقابله با تهدیدات دریایی در خلیج فارس رفتند. 

۲۹ خردادماه ۱۳۹۹ و همزمان با نخستین سالگرد انهدام پهپاد گلوبال هاوک، تصاویر نمونه دریاپایه سامانه سوم خرداد در حالیکه بر روی شناور شهید سیاوشی نیروی دریای سپاه مستقر بود به نمایش درآمد. این سامانه می‌تواند در حین حرکت و دریانوردی شناور مذکور در آب‌های خلیج فارس موفق می‌شود به سمت هدف خود شلیک و آن را مورد اصابت قرار دهد.

موشک طائر-۲ که موشک اصلی سامانه پدافندی سوم خرداد است نیز در نیروی هوافضای سپاه توسعه یافته و به صورت انبوه تولید شده است. علاوه بر طائر-۲، سامانه سوم خرداد قابلیت شلیک موشک‌های صیاد-۲سی با برد ۷۵ کیلومتر را هم دارد.