آیا معامله ترکیه _طالبان در راه است؟

روز یکشنبه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، به تفصیل در مورد تحولات افغانستان اظهار نظر کرد.

او در مورد چند و چون تصمیم گیری ترکیه برای همکاری با طالبان گفت:«چند و چون تشکیل دولت و شیوه حکمرانی طالبان را رصد و بررسی خواهیم کرد».

این سخن اردوغان، به این معنی است که سرنوشت افغانستان برای ترکیه مهم است و دستگاه دیپلماسی این کشور، به دنبال توسعه روابط با طالبان است. اما برخی از تحلیلگران ترکیه معتقدند که مساله فراتر از اینهاست و اگر دولت اردوغان، در آینده ای نزدیک، حکومت طالبان را به رسمیت بشناسد، نباید مایه تعجب شود.

رجب طیب اردوغان در بازگشت از سفر بوسنی، به خبرنگاران گفته است: «برخلاف ادعای دونالد ترامپ، آمریکا نه تنها به حیات داعش پایان نداد، بلکه به طور جدی در برابر این گروه نجنگید. اکنون چیزی به نام داعش خراسان پیش روی ماست. بیایید این مبارزه را با آنها ادامه دهیم. ما حاضریم همراه آنها گام برداریم».

نیاز طالبان به ترکیه

بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی ترکیه، بر این باورند که در این مقطع، طالبان به کمک و حمایت ترکیه و کشورهای دیگر نیازمند است و بسیار طبیعی است که طالبان به دنبال بازی با کارت های محدودی باشد که در اختیار دارد.

آنان معتقدند که طالبان قصد دارد با سپردن فرودگاه کابل به ترکیه،  امتیاز مهمی از آنکارا بگیرد و با این اقدام، رضایت اولیه ترکیه برای به رسمیت شناساندن دولت طالبان تامین شود.

یکی از سران طالبان به نام عزیزالله دین محمد به روزنامه ینی شفق ترکیه گفته است:«اصرار ما برای خروج همه نظامیان، به خاطر ضدیت ما با ناتو است. ما علاقه ای به حضور ناتو در کشورمان نداریم. بنابراین حرفی که زدیم، ارتباط مستقیمی به ترکیه ندارد. انشاالله حکومت خود را تاسیس می کنیم، رابطه مستقل با ترکیه برقرار می کنیم و در آن صورت در چهارچوب همکاری ها، آمدن نظامیان ترکیه به افغانستان، خالی از اشکال خواهد بود».

دست در دست قطر تا کابل

روزنامه قرار از روزنامه های محافظه کار منتقد اردوغان و نزدیک به طیف گل، باباجان و داود اوغلو، تیتر و عکس صفحه نخست خود را به این موضوع اختصاص داده و چنین تیتری به کار برده است: «دست در دست قطر تا کابل».

بر اساس گزارش تفصیلی روزنامه قرار، اردوغان  با این حرف، سیگنال مهمی ارسال کرد:«طالبان، به ما پیشنهاد داده که کنترل فرودگاه را در دست بگیریم. اما هنوز تصمیمی نگرفته ایم».

وی در ادامه به مذاکره ای اشاره کرده که در آن، دیپلمات های و چهره های امنیتی ترکیه به مدت سه و نیم ساعت، مقابل سران طالبان نشسته و با آنها مذاکره کرده اند.

توافق اولیه بر مبنای چنین فرمولی است: ترکیه و قطر فرودگاه را اداره خواهند کرد و یک شرکت امنیتی خصوصی (و نه ارتش ترکیه) از منطقه محافظت می کند. یعنی در یک توافق متقابل، آنکارا طالبان را به رسمیت می شناسد و یک کنسرسیوم مشترک ترکیه و قطر فرودگاه کرزای کابل را اداره خواهند کرد. این روند پس از پایان تخلیه ها، رسمی می شود. دیدار همزمان خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه و مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه با همتایان قطری خود نیز این ادعا را تقویت کرد.

دیدار آنها با شیخ محمد بن عبدالرحمن بن قاسم آل ثانی معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر و خالد بن محمد العطیه وزیر دفاع قطر در راستای این توافق بوده اما قرار نیست جزئیات کامل، به زودی منتشر شود.

گفته می شود، قرار نیست در بخش دفاعی امنیتی فرودگاه، افسران و سربازان ارتش ترکیه حضور داشته باشند اما اگر شرکت امنیتی مزبور، بخواهد نیروهای خود را از بین افسران و نیروهای پلیس بازنشسته انتخاب کند، منعی وجود نخواهد داشت.

مخالفین اردوغان نظرشان چیست؟

مخالفان حزب حاکم ترکیه نسبت به تمایل مجدد دولت، برای ورود به افغانستان، واکنش نشان دادند. حزب جمهوری خلق اعلام کرده که نباید به خاطر پول، ترکیه را در باتلاق فرو برید.

اردوغان توپراک از سران حزب جمهوری خلق گفته است:«پیداست که از قطر و امارات، پول هایی به ترکیه خواهد رسید. اما به خاطر پول این کشورها، ما را در باتلاق افغانستان فرو نبرید. ورود به کابل به نفع کشور نیست».

همچنین اوتکو چاتکی اوزر از نمایندگان پارلمان ترکیه گفته است: «ترکیه نباید در مورد شناسایی طالبان، عجولانه و شتاب زده رفتار کند. به جای این که بخواهید اولین کشوری باشید که طالبان را به رسمیت می شناسید، باید خود را با کشورهای دیگرمنطقه و جهان، هماهنگ کنید. اول ببینید کشورهای دیگر چه نگاهی دارند. عجولانه اقدام نکنید».

طالبان چه می گوید؟

ذبیح ‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، به زبان فارسی در مصاحبه با خبرگزاری رسمی آناتولی ترکیه گفته است:« طالبان در تأمین امنیت موفق است و می ‌تواند از فعالیت گروه ‌هایی مثل داعش جلوگیری کند. در موقعیتی هستیم که اطلاعات دقیق و کاملی جمع آوری کرده و از آنها در مبارزه با گروه‌‌ها استفاده خواهیم کرد، ما به کمک هیچ کشوری نیاز نداریم».

ذبیح ‌الله مجاهد در مورد ترکیه نیز گفته است: «تمایل به برقراری روابط اقتصادی با ترکیه داریم. مثل گذشته، در زمینه آموزش نیز به حمایت ترکیه نیاز داریم. می‌ خواهیم روابط بسیار خوبی با ترکیه داشته باشیم، مردم ترکیه و دولت آن دوستان ما هستند. دلایل زیادی برای ادامه دوستی ما وجود دارد. طالبان نیروهای ویژه ‌ای برای تامین امنیت فرودگاه کابل دارد و تامین امنیت فرودگاه همزمان با تامین امنیت تمام افغانستان و کابل کار دشواری نخواهد بود. با ترکیه گفتگو کردیم، به آنها اطمینان دادیم که هیچ مشکل امنیتی وجود نخواهد داشت. پس از تسلط کامل بر فرودگاه، نیازهای آن را شناسایی می ‌کنیم. در صورت لزوم، تامین این نیازها را از ترکیه یا کشور دیگری درخواست می ‌کنیم».

محتوای حرف های سخنگوی طالبان، نشان دهنده این است که این گروه تمایل دارد با ترکیه همکاری کند اما مساله حاکمیت را موضوع مهمی می داند و نمی خواهد اراده و اختیار نظامی را به کسی بسپارد.

اما در عین حال، بر اساس رویکردی عملگرایانه، به دنبال کسب حمایت ترکیه است و به همین دلیل کاوِر و پوششی به نام تاسیس شرکت امنیتی  - دفاعی بخش خصوصی، در این مقطع، به عنوان راهکاری مطرح شده که می تواند رضایت طرفین را تامین کند. اما با توجه به پیچیدگی های صحنه تنش و تنازع در افغانستان، ادامه مسیر برای ترکیه روشن نیست و بخشی از راه، مه آلود و نامعلوم است.