آمریکا درحال آزمایش ابزارهای فشار خود بر تهران است؟

بازگشت به برجام در راه پر سنگلاخی افتاده است. بیش از سه ماه و نیم است که تهران میز مذاکرات را در وین ترک کرده و هنوز زمان دقیقی برای بازگشتن به گفتگوها با ۴+۱ تعیین نشده است. از آن سو به نظر می رسد که طرف امریکایی هم درمورد پیشنهاداتی که در مورد "پلن بی" از سوی رژیم صهیونیستی داده، فکر می کند. در این میان به نظر می رسد بازگشت به گفتگوها از یک سو و روندی که دو طرف باید برای احیای برجام طی کنند از سوی دیگر ابهامات فراوان و پیچیدگی بی شماری پیدا کرده است. با این حال همه طرف ها هنوز بر ضرورت گفتگو و رسیدن به یک نتیجه اصرار می ورزند. 

گفتگو با اروپایی ها کنسل شد

اوایل هفته ایران اعلام کرد که مذاکرات مرتبط با احیای برجام «از روز پنج‌شنبه [۲۹ مهر] در بروکسل آغاز خواهد شد.» این در حالی بود که چنین اتفاقی پیش از این پیش بینی نشده بود و وین تنها شهر میزبان مذاکرات اخیر بود که در آن ایران در یک سو با ۴+۱ به گفتگو می نشست و از سوی دیگر ایالات متحده با این گروه از کشورها رایزنی می کرد. دولت حسن روحانی در حالی کارش را به پایان برد که گفته می شد بخش عمده ای از مشکلات در گفتگوهای وین حل شده است اما مخالفت های داخلی مانع از رسیدن به یک توافق با طرف مقابل بوده است. اما تصمیم تازه برای ادامه گفتگوها در بروکسل که به معنای شروعی تازه، این بار تنها با چند کشور اروپایی و بدون حضور انگلیس و امریکا بود که از سوی ناظران به عنوان نادیده گرفتن دستاوردهای وین شناخته شد. 

پیش از اعلام خبر سفر هیات ایرانی به بروکسل برای اواخر ماه، انریکه مورا در تهران با علی باقری کنی به گفتگو پرداخت. اما این سفر نتوانست دولت را به بازگشت مستقیم بر سر میز مذاکرات متقاعد کند.حسین امیرعبداللهیان گفته بود که پیش‌شرط مذاکرات برای احیای برجام، «حسن نیت و اقدام جدی آمریکا قبل از مذاکره» است و تهران مذاکره را از «زمان خروج ترامپ از برجام دنبال می‌کند و نه موارد دیگر». از این گفته دو استنباط وجود داشت. نخست اینکه رویکرد ایران در مورد ازادسازی ده میلیارد دلار از پولهای بلوکه شده کشور، که البته از سوی غرب با آن مخالفت شد، جدی بوده و دوم اینکه دولت سیزدهم به احتمال بسیار قصد بی اعتنایی به دستاوردهای اخیر دولت دوازدهم در وین را دارد و می خواهد خودش برای مذاکرات تازه ریل گذاری کند.

با همه اینها ماجرای گفتگوهای بروکسل در دو روز گذشته منتفی شد. طبق اعلام ایران قرار بود که روز پنجشنبه این گفتگوها اجرایی شوند ولی  سخنگوی کمیسیون اتحادیه اروپا اعلام کرد پنجشنبه و در بروکسل بین اتحادیه اروپا و ایران گفت‌وگویی در کار نخواهد بود. نابیلا ماسرالی افزود: «در این مرحله نمی‌توانیم تأیید کنیم که چه زمانی چنین جلسه‌ای برگزار می‌شود و آیا اصلا برگزار می‌شود یا نه». این در حالی بود که برخی این گفتگوها را در ادامه همان مذاکرات وین می دیدند. اما مخالفت ایالات متحده با آن و بی میلی اروپایی ها اوضاع را به خانه اول برگرداند. حتی ن ماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین که به نمایندگی از کشورش در مذاکرات احیای برجام نیز حضور داشت، تأکید کرده بود که نشست بروکسل اصلا نمی‌تواند جایگزین یا ادامه‌دهنده گفت‌وگوهای وین باشد.

به نظر می رسد که هرچند برخی از ناظران رفتار ایران را خریدن وقت برای بازنگشتن به میز مذاکرات یا داشتن برگی برنده در دست می دانند اما طرف مقابل هم در زمینه پیچیده کردن وضعیت کم کاری نمی کند.

رابرت مالی در منطقه به دنبال چیست؟

همزمان با اما و اگرها در زمینه بازگشت ایران به مذاکرات، لحن طرف امریکایی تغییرات چشم گیری کرده است. پیش از این آنها بارها در مورد ضرورت بازگشت ایران به گفتگوهای وین سخن گفته بودند و برخی از دیپلمات ها که با رسانه های امریکایی  ارتباطاتی داشتند مدعی برداشته شدن برخی از تحریم های مرتبط با برجام بودند. با این حال آنها هم صدا با همتایان اروپاییشان مدام بر اهمیت سرعت بخشیدن به تصمیم گیری از سوی تهران تاکید می کرده اند. اما در هفته های اخیر بحث بر سر اینکه ایران ممکن است به سلاح هسته ای دست یابد یا فعالیت های هسته ای خود را به طرز چشم گیری شدت ببخشد، بالا گرفته است. امری که ابتدا از سوی رژیم صهیونیستی بار دیگر مطرح شد و حالا به نظر می آید که مقامات امریکایی دنباله آن را گرفته اند.

رابرت مالی که تنها در یک هفته اخیر بارها اتهاماتی علیه ایران در زمینه هسته ای مطرح کرده است حالا در سفری به خاورمیانه قصد دارد تا با عربستان و امارات در خصوص فعالیت های هسته ای کشورمان به گفتگو بنشیند. او اخیرا مدعی شده بود که جهان باید خود را برای مقابله با ایران هسته ای اماده کند و همچنین گفته بود که غرب باید خودش را برای گزینه هایی به غیر از دیپلماسی در مورد ایران اماده کند. لحنی که از رابرت مالی به عنوان یک اشنای دیرین به دیپلماسی و خاورمیانه و مساله هسته ای بعید به نظر می رسید. 

به نظر می رسد که ایالات متحده در حال ازمایش ابزارهای فشار خود بر روی تهران است تا بتواند مذاکره کنندگان را پای میز مذاکره بنشاند. از سوی دیگر دیدگاه دولت تازه ایران که مایل به از سرگیری مذاکراتی جداگانه از گفتگوهای وین است، طرف مقابل را نگران کرده است. آنها با تکرار مداوم بر اینکه پنجره دیپلماسی در حال بسته شدن و زمان در حال به پایان رسیدن است سعی دارند تا دیپلماسی را به مسیری برگردانند که سه ماه و نیم پیش از دست رفته است.

کارشناسان فضای کنونی را با دوران پیش از تصویب برجام مقایسه می کنند با این تفاوت که ایران با اندوختن تجربه بیشتر درصدد تثبیت حق و حقوق خود در توافق هسته ای و اجرایی شدن آن است و عجله ای برای دستیابی به توافق سریع و غیرعملیاتی ندارد. مساله ای که طرف های غربی نیز به خوبی به آن واقف هستند. در همین راستا روزنامه وال استریت ژورنال می نویسد دولت بایدن در پی شکست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، به دنبال محدودکردن سیاست تحریمی واشنگتن است. از همین رو مقام‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا به اطلاع وال استریت پورنال رسانده‌اند که دولت بایدن در نظر دارد تا استفاده از تحریم‌های مالی و اقتصادی را محدود کند تا تاثیر تاکتیکی که آمریکا در چند وقت اخیر به آن اتکا کرده بود را تقویت کند و گفته می شود که ارائه معافیت‌های بشردوستانه به ایران، افغانستان و ونزوئلا در اولویت قرار گرفته است؛ سیگنالی که در صورت تداوم می تواند منجر به گام های مثبت و تدریجی بین طرفین به منظور احیای توافق برجام و بهره مندی ایران از مزایای آن شود.