توافق مهم ایران و اروپا درباره برجام ؟

ایران و اتحادیه اروپا اعلام کردند که مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای 2015 پس از بیش از سه ماه توقف، «در روزهای آینده» از سر گرفته خواهد شد.

بر اساس گزارش فایننشال‌تایمز، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز شنبه در نشست خبری مشترک با جوزپ بورل، دیپلمات ارشد اروپایی که به ایران سفر کرده است، گفت: آماده از سرگیری مذاکرات هستیم. «آنچه برای جمهوری اسلامی اهمیت دارد، بهره مندی کامل از منافع اقتصادی توافقی است که در سال 2015 به دست آوردیم. . . [وگرنه] برای ایران قابل قبول نخواهد بود».

بورل گفت که «روزهای آینده [به معنای واقعی کلمه] به معنای روزهای آینده است. یعنی سریع، بلافاصله».

مذاکرات با میانجیگری اتحادیه اروپا بین بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین - و به طور غیرمستقیم با ایالات متحده - در ماه مارس پس از یک سال مذاکرات سخت متوقف شد.

طبق این توافق - که رسماً به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شناخته می‌شود - ایران فعالیت‌های غنی‌سازی خود را در ازای لغو بسیاری از تحریم‌ها از سوی آمریکا محدود کرد. اما در سال 2018، دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، از توافق خارج شد و سخت ترین تحریم ها را علیه تهران اعمال کرد. این امر باعث شد ایران در سال 2019 غنی سازی اورانیوم را از سر بگیرد و اکنون به سطحی نزدیک به درجه تسلیحات رسیده است.

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، مایل به احیای این توافق است، اما نامگذاری سپاه پاسداران ایران در فهرست [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی (FTO) توسط ترامپ به عنوان یک مانع بزرگ تلقی می شود. 

این نهاد علاوه بر اینکه قدرتمندترین سازمان امنیتی و نظامی ایران است، یک شبکه تجاری و اقتصادی را نیز اداره می کند. ایران نگران است که نامگذاری فوق، این کشور را از مزایای اقتصادی این توافق محروم کند و بر حذف آن اصرار دارد. تحلیلگران هشدار می‌دهند که شاید بایدن نتواند این کار را انجام دهد زیرا احتمالاً شرایط سیاسی داخلی را بیش از پیش پیچیده می‌کند.

هدف ۲گانه سفر بورل

بورل گفت: «تصمیماتی وجود دارد که باید در تهران و واشنگتن اتخاذ شود. اما امروز توافق کردیم که این سفر منجر به از سرگیری مذاکرات [غیرمستقیم] ایران و آمریکا با وساطت تیم من در تلاش برای حل آخرین مسائل باقی مانده شود.»

وی هدف از سفر خود را «شکستن دینامیک تشدید تنش موجود و شکستن بن بست مذاکرات» عنوان کرد و افزود: «ارائه یک حرکت جدید برای در مسیر قرار دادن برجام از اهمیت بالایی برخوردار است.» امیرعبداللهیان نیز ابراز امیدواری کرد که آمریکا رویکردی "واقع بینانه، عادلانه" داشته و "مسئول و متعهد" باشد.

حامل پیام آمریکا؟

انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در وین را هماهنگ می کند، بورل را در تهران همراهی می کند. او قبل از رفتن به تهران، تصویری از ضیافت شام با رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران در بروکسل را در توییتر منتشر کرد. این تصویر توسط تحلیلگران به عنوان نشانه‌ای از اینکه بورل حامل پیامی از ایالات متحده است در نظر گرفته شده است.

جهان تغییر کرده است

سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه روز پنجشنبه به تهران سفر کرد و گفت کشورش به دنبال احیای همان برجام است، نه بیشتر و نه کمتر. دیپلمات های غربی در تهران بر این باورند که مسکو با درخواست از روسیه که باید از احیای توافق هسته ای از نظر اقتصادی منتفع شود، نقش مهمی در مانع تراشی در مذاکرات ایفا کرد. ایران خرابکاری مسکو در هر گونه توافق را رد می کند.

بورل گفت که از فوریه زمانی که روسیه به اوکراین حمله کرد، جهان تغییر کرده است. او گفت: «اگر توافقی داشته باشیم که بتواند منافع اقتصادی کامل توافق را برای ایران تضمین کند و در عین حال نگرانی‌های جامعه بین‌المللی درباره عدم اشاعه، امنیت جهانی و ثبات منطقه را برطرف کند، جهان مکان بسیار امن‌تری خواهد بود».

قطر، میزبان مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا؟

لارا روزن، خبرنگار آمریکایی که مذاکرات هسته‌ای را رصد می‌کند، در حساب کاربری ساب‌ستک خود -دیپلماتیک- گزارش داد: جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در 25 ژوئن در تهران گفت: علیرغم حسن نیت ایران و ایالات متحده، "من هنوز نمی دانم که آیا هر دو قادر به غلبه بر اختلافات سیاسی خود خواهند بود."

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز شنبه در سفر دو روزه خود به ایران گفت: ایالات متحده و ایران به زودی در یک کشور خلیج فارس گفتگوهای غیرمستقیمی که توسط اتحادیه اروپا تسهیل می شود خواهند داشت.

بورل در کنفرانس مطبوعاتی عصر شنبه در تهران گفت: «آمریکا و ایران - نه مستقیم - با تسهیل من و تیم من به عنوان هماهنگ کننده، گفتگوهایی به میزبانی یک کشور خلیج فارس خواهند داشت. 

یک دیپلمات اروپایی گفت که مذاکرات غیرمستقیم احتمالاً در قطر برگزار خواهد شد. ادعایی که رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی نیز آن را تایید کرده است.

بورل، یک اسپانیایی که به عنوان مقام ارشد سیاست خارجی اروپا خدمت می کند، در نشست خبری مشترک دیگری با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، اوایل روز شنبه گفت: «تصمیماتی باید در تهران و واشنگتن گرفته شود. اما ما توافق کردیم که این سفر با از سرگیری مذاکرات بین ایران و آمریکا با تسهیل تیم من در تلاش برای حل آخرین مسائل باقی مانده دنبال شود.»

امیرعبداللهیان روز شنبه در نشست خبری با بورل گفت: «ما آمادگی داریم در روزهای آینده مذاکرات را از سر بگیریم. آنچه برای ایران مهم است دریافت کامل منافع اقتصادی توافق 2015 است».

گفت‌وگوها درباره احیای توافق هسته‌ای ایران، از ماه مارس، زمانی که پیش‌نویس توافق اساسا تدوین شده بود، متوقف شد. اما نهایی کردن آن ابتدا به دلیل مخالفت های نامربوط روسیه که حل شد به تاخیر افتاد و سپس به دلیل ناتوانی واشنگتن و تهران در یافتن مصالحه در مورد درخواست ایران برای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست سیاه وزارت خارجه آمریکا در برزخ قرار گرفت.

حل اختلاف ایران و آمریکا پیش از ادامه مذاکرات وین

علیرغم توافق برای از سرگیری گفتگوها برای غلبه بر بن بست طولانی مدت، دیپلمات ها و کارشناسان نسبت به افزایش امیدها هشدار دادند. علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران مدعی شد: ایران همچنان به دنبال امتیازات غیرواقعی از آمریکا است.

واعظ گفت: «حتی اگر مذاکرات از سر گرفته شود و صرف نظر از فرمت و محل برگزاری، مذاکرات موفقی نخواهد بود مگر اینکه ایران از درخواست‌های غیرواقعی برای لغو تحریم‌ها علیه شرکت‌های وابسته به سپاه و تضمین عدم خروج رئیس‌جمهور بعدی آمریکا از توافق، دست بردارد».

انتظار می رود این فرمت شامل معاون دبیرکل اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده مذاکرات ایران انریکه مورا - که بورل را در سفر به ایران همراهی می کرد - و تیمش در یک هتل باشد، تیم ایالات متحده به رهبری راب مالی نماینده ایالات متحده در یک هتل دیگر، و تیم ایرانی به رهبری علی باقری کنی معاون سیاسی وزیر امور خارجه در هتل سوم، درحالیکه تیم اتحادیه اروپا در حال رفت و آمد بین آنها.

به گفته بورل، اگر بتوان بر اختلافات آمریکا و ایران غلبه کرد، آنگاه همه طرف ها می توانند برای گفتگوهای نهایی به وین بازگردند.

بورل در دومین کنفرانس مطبوعاتی خود در روز شنبه گفت: «من از حسن نیت طرف ایرانی قدردانی می کنم. از طرف آمریکایی نیز اراده خوبی وجود دارد... اما من هنوز نمی دانم که آیا هر دو طرف می‌توانند بر اختلافات سیاسی خود غلبه کنند یا خیر».