بن بست جدید در مذاکرات احیای برجام/ شایعات تایید نشده درباره تحریم های سپاه پاسداران

کوروش احمدی دیپلمات پیشین ایران در وین در گفت و گو با «قرن نو» بر این باور است که حداقل در این دور از مذاکرات نتیجه‌ای حاصل نشده است. اما روشن نیست که مذاکرات در این قالب ادامه خواهد یافت یا خیر.

به گفته این دیپلمات پیشین، اگر بنای طرفین بر توافق باشد، قاعدتا این فرصت مناسب ترین فرصت است. چرا که ممکن بود و هست که با توجه به برخی زمینه ها و تحولات و دورنماها فرصت دیگری برای چنین گردهمایی بین دو طرف اصلی برجام به راحتی فراهم نشود.

او می گوید باید امیدوار باشیم که اگر در این دور توافقی حاصل نشد، طرفین برای برگزاری دور بعدی در اسرع  وقت توافق کنند. به گفته این تحلیلگر، شایعات تایید نشده‌ای وجود دارد که حکایت از عدم اصرار ایران بر خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریستی دارد. این شایعه اگر درست باشد، با اظهارات چند هفته قبل آقای امیرعبدالهیان مبنی بر آمادگی سپاه برای از خودگذشتگی هماهنگی دارد.

در ادامه مشروح گفت و گوی کوروش احمدی دیپلمات پیشین ایران در وین با قرن نو آمده است؛

********

• آقای احمدی! گزارش‌هایی حاکی از عدم پیشرفت و حتی شکست در مذاکرات قطر منتشر شده، ارزیابی جنابعالی از مذاکرات در دور جدید چیست؟

از مجموع شواهد و قراین پیداست که هیچ پیشرفتی در جریان این دور از مذاکرات حاصل نشده است. گزارش وب سایت اکسیوس که تاکنون مبنای اصلی اخبار منتشره در این مورد بوده است، از قول یک مقام آمریکایی که نامش ذکر نشده، تلاش کرده ایران را مقصر معرفی کند.

این مقام آمریکایی مدعی شده که ایران عجله ای برای توافق نشان نمی‌داد و موضوعات قدیمی فیصله یافته و موضوعات جدید غیرمرتبط به برجام را مطرح کرده است. در مقابل انریکه مورا از اینکه "هنوز پیشرفت مورد نظر حاصل نشده" سخن گفته است.

سخن مورا و اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ایران مبنی بر اینکه در ارتباط با دور بعدی مذاکرات، باقری و مورا در تماس خواهند بود، این بحث را مطرح می‌کند که شاید قراری برای ادامه مذاکرات مطرح بوده باشد. با این حال روشن است که حداقل از این دور از مذاکرات نتیجه ای حاصل نشده است. اما روشن نیست که مذاکرات در این قالب ادامه خواهد یافت یا خیر.

امید چندانی به توافق ایران و آمریکا بر سر برجام وجود نداشت

• در ارتباط با توافقی که مبنای شکل گیری مذاکرات در قطر بود، چه می توان گفت؟ آیا این توافق می تواند حداقل برای آینده راه گشا باشد؟ 

توافقی که در جریان سفر بورل به تهران حاصل شد، یک توافق شکلی بود و ربطی به محتوای اختلافات بین ایران و آمریکا ندارد. اما این توافق شکلی پیش شرط و لازمه ادامه کار بود و به طرفین امکان داد تا با حضور در یک شهر و دو هتل متفاوت یا دو اتاق متفاوت از یک هتل و از طریق یک واسطه وارد بحث در ارتباط با موضوعات محتوایی بشوند.

سفر انریکه مورا در اواسط می گذشته به تهران و متعاقبا به واشنگتن و به رغم تاکید بورل بر شکسته شدن بن‌بست در آن زمان، حاصلی در پی نداشت و بعد مسافت نیز مانع مهمی بود. این توافق لجستیک لازم برای مذاکرات را فراهم کرد و اگر روزی بنای طرفین بر توافق باشد، مقتضی موجود و مانع مفقود خواهد بود.

اما واقعیت از ابتدا این بود که امید چندانی به توافق وجود نداشت؛ هر چند که من معتقد بودم که باید به اصطلاح محتاطانه خوشبین و مشوق باشیم. به عبارت دیگر، اگر بنای طرفین بر توافق باشد، قاعدتا این فرصت مناسب ترین فرصت است. چرا که ممکن بود و هست که با توجه به برخی زمینه ها و تحولات و دورنماها فرصت دیگری برای چنین گردهمایی بین دو طرف اصلی برجام به راحتی فراهم نشود.

باید توافق شود تا ایران باید سریعتر به بازار نفت بازگردد

خاموشی شماری از دوربین های آژانس در تهران فاکتور مهمی است که آژانس آنرا از نظر خلاء اطلاعاتی که از این طریق ایجاد می شود مهم دانسته است. دیگر اینکه مسئله انرژی برای اروپا در پرتو برنامه تحریم نفت و گاز روسیه توسط غرب یا قطع نفت و گاز به روی غرب توسط روسیه و در پیش بودن زمستان و نیز در پیش بودن نشست شورای حکام آژانس در اوائل سپتامبر (حدود دو ماه دیگر) مهم است.

بعلاوه، بایدن سفر مهمی به خاورمیانه را ظرف دو هفته آینده در برنامه دارد و ظاهرا کاخ سفید ربط زیادی بین محتوای این سفر و نتیجه مذاکرات قطر قائل بود. از همه مهمتر برای ما این است که با توجه به کمبود نفت در بازار جهانی و بهای بالای آن اگر ایران در این مقطع زمانی به بازار نفت برگردد، بسیار راحت می تواند بازارهای از دست رفته را باز پس گیرد. در غیر این صورت کار بسیار دشوار خواهد بود. در چنین شرایطی باید امیدوار باشیم که اگر در این دور توافقی حاصل نشد، طرفین برای برگزاری دور بعدی در اسرع  وقت توافق کنند.

• منتقل کردن مذاکرات از وین به قطر به نظر برخی کارشناسان پالس مثبتی به مذاکرات بود اما در عمل...

در مورد انتقال مذاکرات به قطر، جای بحث بسیار باشد. قاعدتا این گونه مذاکرات باید در یک کشور کوچک بی طرف خارج از منطقه و غیردرگیر در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه ما انجام شود.  قطر این شرایط را ندارد و برغم اختلافات رو به کاهشی که با عربستان و امارات دارد، وجوه اشتراک قطر با آن کشورها بسیار بیشتر است و در بسیاری موارد نقطه مقابل ما قرار دارد، مثل مسئله سه جزیره و نام خلیج فارس.

محل مذاکرات تاثیری بر خروجی آن ندارد /آمریکا در قطر پایگاه نظامی دارد

اخیرا هم در خبرها بود که سران ارتش قطر و برخی از دیگر کشورهای عربی  در مصر نشستی با اسرائیل در مورد ایجاد اتحادی بر علیه برنامه موشکی و پهبادی ایران داشته اند. قطر محل استقرار فرماندهی مرکزی آمریکا نیز هست و آمریکا در آنجا یک پایگاه نظامی با 10 هزار سرباز دارد. در مورد اینکه آیا انتقال مذاکرات به قطر پالس مثبت خوبی است یا نه، به نظر می‌رسد محل مذاکرات تاثیری در نفس مذاکرات و خروجی آن ندارد.

ظاهرا مقامات ایرانی خواسته اند از این طریق امتیازی به قطر بدهند. این سیاست در زمان مذاکرات آقای جلیلی با 1-5 نیز معمول بود و به این دلیل مذکرات مطابق نظر ایران هر بار در یک جا انجام می شد.

البته برخی گفته اند که دور بودن روسیه و چین ممکن است، تاثیراتی داشته باشد. من چنین اعتقادی ندارم و فکر نمی کنم بعد مسافت خللی در کار کسی ایجاد کند. نمایندگان دیگر کشورها به راحتی می توانند در حاشیه مذاکرات قطر حضور به هم رسانند. 

شایعات تایید نشده درباره تحریم های سپاه پاسداران

• چقدر احتمال دارد دولت رییسی از یک سری سختگیری ها و پیشنهادات عقب نشینی کند در مقابل دولت جو بایدن چطور؟ 

شایعات تایید نشده ای وجود دارد که حکایت از عدم اصرار ایران بر خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریستی دارد. این شایعه اگر درست باشد، با اظهارات چند هفته قبل آقای امیرعبدالهیان مبنی بر آمادگی سپاه برای از خودگذشتگی هماهنگی دارد. شایعه رسانه ای دیگر حاکی از تاکید ایران بر لزوم معافیت قرارگاه خاتم الانبیا از شمول تحریم است.

در این مورد هم ممکن است آمریکا مدعی شود که به لحاظ حقوقی دستش بسته است. کنگره آمریکا طی قانون CISADA که توسط اوباما در ژوئیه 2010 امضا شد، سپاه و همه افراد و نهادهای مرتبط با آن را به بهانه حقوق بشر و تروریسم تحریم کرده بود. در 2015 نیز به این خاطر که تمرکز طرفین بر تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران بود، اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با سپاه از شمول تحریم معاف نشدند.

روشن نیست که آیا "تضمین حقوقی" عدم خروج مجدد آمریکا هنوز مد نظر طرف ایرانی هست یا خیر؛ اگر باشد کار همچنان دشوار خواهد بود. از طرفی، طی چند هفته اخیر مقامات ایرانی کرارا بر آنچه "انتفاع ایران" از روابط اقتصادی با جهان می نامند، تاکید کرده اند. این البته تاکید درستی است و همانطور که می دانیم، هدف کلی و عام برجام عادی سازی روابط ایران با جهان در ازای اعمال محدودیت های زمانبندی شده ای بر برنامه هسته ای ایران بود. از "تضمین حقوقی" برای عدم خروج آمریکا از برجام نیز همچنان صحبت می شود که بعید است عملی باشد. 

با این حال، "انتفاع ایران" یک عنوان خیلی کلی است و باید دید ذیل این عنوان کلی چه چیزی مد نظر مقامات ایرانی است. برخی صحبت از تضمین مشارکت برخی شرکت ها و بانک های بین المللی در اقتصاد ایران کرده اند و برخی دیگر از خواست ایران مبنی بر اقدام دولت های غربی برای تشویق شرکت های نفت و گاز مهم بین المللی به شرکت در پروژه پارس جنوبی گفته اند. همه اینها البته شایعه است و غیر موثق. اما سوال اصلی دراین حوزه این است که دولت ها تا چه حد می توانند شرکت ها و بانک ها به انجام کاری یا خودداری از انجام کاری ملزم کنند. به هر حال موضوعات بسیار سختی هنوز لاینحل مانده است.