تجارت زیرزمینی ایران در زمان تحریم ها

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از  انتخاب ؛  در ادامه این مطلب آمده است: روز دوشنبه، آمریکا سومین دسته از تحریم‌های خود را علیه شرکت‌هایی اعمال کرد که فروش نفت و محصولات پتروشیمی ایران را تسهیل می‌کنند. ایالات متحده قبلاً شبکه‌ای از شرکت‌های پوسته مستقر در خلیج فارس را هدف قرار داده بود که به ایران برای دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کنند. تحریم جدید یک شرکت دیگر مستقر در امارات و چندین شرکت دیگر آسیای شرقی را به این لیست اضافه می‌کند.

در پس گسترش تحریم‌ها و چشم انداز تیره توافق هسته ای، سینا عضدی، تحلیلگر ایران در شورای آتلانتیک به میدل ایست آی می‌گوید: «در این مرحله بین تحریم‌ها و گسترش برنامه هسته‌ای مسابقه است. آمریکا برای تحریم‌های بیشتر و ایرانی‌ها برای اهرم‌های بیشتر در ایجاد توانمندی‌های هسته‌ای، رقابت خواهند کرد».

شانزده ماه از آغاز مذاکرات احیای برجام می‌گذرد. آخرین مذاکرات غیرمستقیم بین آمریکا و ایران که در دوحه قطر برگزار شد، به موفقیتی منجر نشد. در حالی که هر دو طرف از توصیف بن بست فعلی به عنوان یک فروپاشی آشکار خودداری کردند، هفته گذشته مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که فضا برای "مصالحه‌های مهم تمام شده" و اتحادیه اروپا به باور خودش بهترین توافق ممکن را پیشنهاد کرد.

اقدام دولت بایدن برای تشدید تحریم‌ها در حالی صورت می‌گیرد که با انتقاد مخالفان توافق هسته‌ای به دلیل انجام ندادن فشار کافی بر ایران مواجه شده است و منتقدان به عنوان نمونه به فروش نفت به چین، بزرگترین بازار ایران اشاره می‌کنند. از زمان روی کار آمدن بایدن، فروش نفت ایران به چین افزایش یافته و در ژوئن به بیش از ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است که بسیار بالاتر از رقم ثبت شده در سال ۲۰۱۷ قبل از اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا بر صادرات پس از تصمیم دولت ترامپ برای خروج یکجانبه از توافق هسته‌ای است.

صنم وکیل، معاون مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا چتم هاوس، گفت: «دولت بایدن سیگنال می‌دهد که بازوی اجرای تحریم‌ها در حال بازگشت است و وضعیت موجودی که در این دوره به جمهوری اسلامی اعطا کرده اند بی نهایت نخواهد بود».

واسطه‌ها

ایران با تحریم‌ها غریبه نیست. این کشور "کمپین فشار حداکثری" دولت ترامپ را تحمل کرد. حتی روسیه برای مقابله با تحریم‌های غرب به دلیل تهاجم به اوکراین به ایران روی آورده است. تحریم‌هایی که روز دوشنبه رونمایی شد، شرکت‌های هنگ‌کنگ و امارات متحده عربی را تحت تأثیر قرار داده و منعکس‌کننده آن چیزی است که راشل زیمبا، کارشناس تحریم‌ها در مرکز امنیت جدید آمریکا، اهمیت فزاینده واسطه‌ها و دلالان غیرشفاف برای تجارت نفت ایران می‌نامد.

علیرغم تلاش کشور‌هایی مانند روسیه، ایران و چین برای تنوع بخشیدن به ارز‌های مبادلات اقتصادی، دلار آمریکا همچنان پشتوانه بخش بزرگی از تجارت جهانی است. تحریم‌های ایالات متحده سنگین است، زیرا می‌توانند شرکت‌ها را از سیستم مالی جهان محروم کنند، علاوه بر آن دارایی‌های موجود در ایالات متحده را مسدود کنند.

اما بسیاری از شرکت‌های درگیر در فروش نفت ایران، تماس محدودی با آمریکا دارند. زیمبا می‌گوید: «تحریم‌های گسترده بسیاری از تجارت را به زیرزمین و به نهاد‌های کوچک‌تر سوق داده است. بر اساس اعلام وزارت خزانه‌داری، شرکت بازرگانی صنعت پتروشیمی خلیج فارس ایران (PGPICC) روز دوشنبه با شرکت‌های تحریم‌شده از جمله یک شرکت اماراتی موسوم به تجهیزات و قطعات ماشین آلات کاکتوس تعامل کرد.

PGPICC یکی از بزرگترین کارگزاران پتروشیمی ایران و زیرمجموعه شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس است که نیمی از کل صادرات پتروشیمی ایران را به خود اختصاص داده است. اما آن شرکت اماراتی تنها چند میلیون دلار گردش مالی ماهانه را برای PGPICC تسهیل کرد که بخش کوچکی از درآمد آن است.

زیمبا گفت: «[جدیدترین تحریم‌ها]احتمالاً هزینه‌های بخشی از صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی ایران را بیشتر می‌کند، اما بعید است که بخش عمده‌ای از این جریان را از بین ببرد. تحریم‌ها تجارت انرژی ایران را تقسیم‌بندی کرده، به این معنی که هر یک از بازیگران سهم کمتری از حجم معاملات را بر عهده می‌گیرند».

تحریم‌ها در حال شکستن

تهران نه تنها به شرکت‌های حامی تجارت نفت خود تنوع بخشیده بلکه روابط اقتصادی با کشور‌های منطقه را عمیق‌تر کرده است. در مارس ۲۰۲۲، امارات متحده عربی، متحد کلیدی ایالات متحده، از چین به عنوان بزرگترین صادرکننده به تهران، پیشی گرفت. در همین حال، قطر و ایران متعهد شده اند که تجارت رو به رشد خود را در سال آینده به یک میلیارد دلار افزایش دهند.

وکیل می‌گوید: امارات از قدرت اقتصادی و نقش خود در زنجیره تامین برای کمک به ایرانی‌ها و در نتیجه محافظت از خود در برابر فشار ایران استفاده می‌کند. با کمرنگ شدن امید‌ها برای توافق هسته‌ای، کشور‌های منطقه مانند امارات که با ایران تجارت می‌کردند، احتمالاً خود را بیشتر تحت نظارت آمریکا قرار می‌دهند که به دنبال فشار بر اقتصاد ایران است.

تاثیر لایه دوم اجرای سخت‌گیرانه‌تر تحریم‌های آمریکا بر همسایگان و شرکای تجاری ایران خواهد بود که شکستن تحریم‌های ایران را ممکن و از آن حمایت کرده‌اند. دولت بایدن تلاش می‌کند بین اجرای قوی‌تر تحریم‌های ایران و اقدامات علیه روسیه توازن ایجاد کرده و نگرانی‌ها در مورد قیمت‌های جهانی انرژی متعادل کند و البته امید‌ها برای بازگشت به توافق هسته‌ای را زنده نگه دارد.

از قضا، روسیه ممکن است بیشتر از واشنگتن به تجارت نفت ایران آسیب وارد کند. مسکو که از بازار‌های سنتی خود در اروپا خارج شده، به خریداران آسیایی تخفیف‌های زیادی برای نفت خام خود ارائه می‌دهد که ایران را مجبور می‌کند قیمت‌های خود را بیش از پیش کاهش دهد. تمایل هند و چین برای خرید نفت ارزان روسیه علیرغم تحریم‌های غرب نیز چالشی برای ایالات متحده و تلاش آن برای اعمال تدابیر جدید و هدف قرار دادن فروش نفت ایران است.

ایالات متحده ممکن است فشار بیشتری بر امارات برای محدودیت این تجارت وارد کند، اما موضوع چین متفاوت است. عضدی از شورای آتلانتیک، می‌گوید: «چین خیلی بیشتر می‌تواند آمریکا را در قبال ایران تضعیف کند».