خواب هسته ای پوتین برای اوکراین

سوال آخر مرتبط با مواضع غرب است، بدین معنا که آمریکا و متحدانش قرار است به مانورهای بی حاصل روسیه چگونه پاسخ دهند؟ نشریه آتلانتیک با انتشار یادداشتی در باب حمله روسیه به اوکراین و نتایج آن نوشته که پس از نخستین حمله روسیه به کی یف و سایر شهرهای بزرگ اوکراین، زمینه برای تشدید تنش ها هموار شده؛ تنش هایی که خود را قاب حملات توپخانه ای به دونباس، بسیج مردمی روسیه، الحاق غیر قانونی چهار منطقه اوکراین و برقرار حکومت نظامی در آنها، خرابکاری احتمالی در خطوط لوله نورد استریم و حمله های گسترده اخیر به زیرساخت های انرژی اوکراین نشان می دهند.

پوتین دامنه جنگ را گسترده تر می کند؟

روسیه با هدف به دست آوردن برگ برنده در میدان نبرد و در هم شکستن اراده اوکراینی ها، به تنش ها دامن می زند. با این همه، پوتین بدون شک به واسطه ناتوانی اش در دستیابی به اهداف جنگی کوچک خود و جلوگیری از شکست استراتژیک، دست به درگیری های بیشتر در مقیاس های گسترده تر خواهد زد. نادیده گرفتن تهدیدهای پوتین در این باب، از جمله هشدارهای ضمنی اش مبنی بر استفاده از سلاح های هسته ای، سیاست درستی نیست در عوض می بایست تدابیری برای بازدارندگی اتخاذ شود که هزینه های سنگینی به روسیه تحمیل گردد، آن هم به دلیل رفتار و سیاست های نادرست و هنجارشکنانه این بازیگر.

تحمیل هزینه ها به مسکو هم باید به گونه ای باشد که این کشور فرصتی برای تشدید تنش ها نیابد. با این حال هستند ناظرانی که می گویند وضعیت درگیری ها به فعل و انفعال های میدان جنگ مرتبط است. اوکراین از تسلیحات ارسالی آمریکا و متحدانش در ناتو برای حمله های متقابل و موفق به منطقه خارکف و بخش هایی از خرسون استفاده کرده و برخی از دستاوردهای روسیه در اواسط تابستان در دونباس را بازپس گرفته است.

امروز در شرایطی که نشانه های زیای از فروپاشی احتمالی نظامی روسیه عریان شده، نظامیان روس به مزایای طبیعی مواضع دفاعی متوسل شده اند. اما این انتهای داستان نیست چرا که مسکو قادر است با رهبری ژنرال سرگئی سوروویکین و نیروهای انسانی بیشتر به واسطه بسیج عمومی به سرعت پیشروی اوکراین را کند کرده و برای مدتی بن بست را حفظ کند.

گزینه های غیر هسته ای پوتین

 اگر نظامیان روس بتوانند خطوط نبرد را تثبیت کنند، بعید است پوتین به سلاح هسته ای تاکتیکی متوسل شود. در چنین شرایطی او احتمالا اهدافش را با تکیه بر جنگ فرسایشی، تلاش برای تحمیل آتش بس و تقسیم ناتو دنبال خواهد کرد. طبیعتا ایالات متحده و ناتو باید در واکنش به سیاست های پوتین، انتقال تسلیحات به اوکراین را ادامه داده و سامانه های موشکی توپخانه ای با قدرت تحرک بالا چون (HIMARS)، توپخانه دوربرد، پهپادهای تهاجمی، تانک های مدرن و خودروهای زرهی بیشتری را در اختیار اوکراین قرار دهد تا این کشور بتواند جغرافیاهای از دست رفته اش را بازپس بگیرد. علاوه بر این، غرب باید سامانه های دفاع هوایی و ضد پهپاد را برای رویارویی با حمله روسیه به شهرهای اوکراین تامین کنند.

روسیه خواهان رایزنی است

سوال این است که آیا مذاکرات می توانند از تشدید تنش ها جلوگیری کند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که امروز وضعیت میدان نبرد فضایی مناسب برای رایزنی نیست. روسیه انگیزه زیادی برای برقراری اتش بس دارد تا بدین طریق بتواند سرزمین هایی را که تصرف کرده و ممکن است به واسطه ضد حمله های اوکراینی از دست دهد را حفظ کند.

از زمان حمله به خارکف، اوکراین از منظر نظامی در حال پیشروی است؛ پس نیازی به رایزنی و دادن امتیاز به پوتین ندارد.با این همه واشنگتن توپ را در زمین اوکراین انداخته تا کی یف بتواند از اهرم مذاکره در شرایطی که مناسب می داند، به نفع خود بهره برداری کند. اگر اوکراین بتواند به سرعت مناطقی که در اختیار روس ها قرار دارد را  بدون تشدید تنش ها بازپس بگیرد، ممکن است نیازی به مذاکره نباشد. با این حال، در صورتی که مسکو بن بستی را در میدان نبرد تعریف کند، مذاکره به عنوان راه خروج از بن بست برجسته تر می شود.

حتی این احتمال بالا است که پوتین مذاکره را به کی یف تحمیل کند. در جریان بحران موشکی کوبا، جان اف کندی توانست با مانور  قدرت و دادن برگ انجیری به رهبر شوروی، در باب حذف موشک های اتحادیه از هم پاشیده در کوبا، مذاکره داشته باشد. پس اگر در باب جنگ اوکراین هم نیاز به مذاکره باشد ممکن است از این فرمول تبعیت شود. برای انجام مذاکره، کانال های ارتباطی بهتری با کرملین مورد نیاز است.

 لوید استین، وزیر دفاع آمریکا در تماس تلفنی اخیرش با سرگئی شویگو، همتای روسش، گامی مهم در این زمینه برداشت.با این حال ناظران بر این باورند که برای کاهش خطر تشدید تنش های ناخواسته به ارتباط مستقیم بیشتری نیاز است.

تهدیدی که باید جدی گرفت

 پوتین به شکلی ضمنی تهدید کرده که به سلاح هسته ای متوسل می شود؛ به گفته اش این تهدید بلوف نیست. با این همه روسیه مشخص نکرده که استانه تنش برایش تا چه میزان است. به باور تحلیلگران محرک های بالقوه برای تشدید تنش ها ممکن است پیروزی اوکراین در خرسون باشد یا حملات نظامی موفق اوکراین و حملات خرابکارانه در کریمه و فروپاشی یا فرار واحدهای نظامی روس؛ گزاره هایی که می توانند زمینه را برای فروپاشی رژیم پوتین در مسکو هموار کنند.

بسیاری از تحلیلگران هم براین باورند که اگر پوتین به سلاح هسته ای متوسل شود، از آن برای مانور بر فراز دریای سیاه یا یک حمله تاکتیکی محدود علیه نیروهای اوکراینی استفاده خواهد کرد؛ این حمله تاکتیکی ممکن است یک یا چند موضع را هدف قرار دهد تا بدین طریق بتواند کی یف را به تسلیم وادارد. تعداد کمی باور دارند که پوتین به یکی از اعضای ناتو حمله خواهد کرد، هرچند حمله به شهری واقع در غرب اوکراین را هم نمی توان رد کرد.

هزینه های عبور از خط قرمز 

 هدف پوتین آن است که افکار اروپایی در باب حمایت از اوکراین را تغییر داده تا آنها زلنسکی را وادار کنند تا شروط پوتین را بپذیرند. حملات غیر هسته ای خلاقانه تر، گزینه ای دور از ذهن نیست. به عنوان نمونه توسل به بمب کثیف(روسیه اخیرا اوکراین را به آماده سازی برای استفاده از آن در عملیات پرچم دروغین متهم کرد)، یک حمله سایبری گسترده، حمله ای محدود با گاز سمی علیه سربازان اوکراینی، تخریب یک سد بزرگ یا حملات بیشتر به نیروگاه های هسته ای اوکراین.

 بسیاری از تحلیلگران غربی بر این باورند که پوتین در باب استفاده از سلاح هسته ای بلوف می زند. براساس استدلال آنها، یک حمله تاکتیکی در مقیاس محدود ارزش نظامی ناچیزی دارد بالاخص آن که نیروهای اوکراینی پراکنده هستند، همزمان تششعات حاصل از این حمله بر نظامیان روس هم تاثیر منفی خواهد گذاشت، زنجیره فرماندهی پوتین را در هم شکسته و عبوری است از خطوط قرمز ترسیمی توسط چین و هند، دو بازیگری که پوتین برای نیل به اهداف دیپلماتیک و اقتصادی اش بدان ها نیاز دارد.

دکترین هولناک: از تشدید تنش تا تنش‌زدایی

در این میان گروهی دیگر می گویند پوتین به این گزینه متوسل می شود چرا که با توسل به این سلاح ناتو را برای پایان دادن به درگیری متعارف با لحاظ کردن شرایط روسیه وا می دارد. تشدید تا تنش زدایی، سال ها بخشی از دکترین روسیه بوده است. علاوه بر این به باور کسانی که هشدار پوتین را باور کردند، رهبر کرملین برای بقای فدراسیون روسیه به هر اهرمی متوسل خواهد شد.

داگلاس لندن، افسر پیشین آژانس اطلاعات مرکزی روسیه استدلال کرده که پوتین به عنوان یکی از اعضای پیشین ک گ ب در دوران جنگ سرد، اگر به این باور برسد که توسل به سلاح هسته ای تنها راه حفظ قدرتش است، این گزینه هولناک را انتخاب می کند. پس جدی گرفتن تهدید هسته ای به معنای عقب نشینی از حمایت اوکراین یا جلوگیری از ارسال سلاح به این کشور نیست، این به معنای ادامه محاسبه ها در باب تشدید بحران است.

گزینه‌های ناتو برای مقابله با کابوس هسته‌ای

در شرایط کنونی برقراری تعادل برای بادارندگی بسیار با اهمیت است. دولت بایدن به شکلی علنی به روسیه هشدار داده که عبور از آستانه هسته ای چه پیامدهای منفی را می تواند برای این کشور به دنبال داشته باشد؛ هشداری که می تواند جنبه بازدارندگی داشته باشد و پوتین را درگیر تردیدهایی جدی کند.

در صورت شکست سیاست بازدارندکی، ناتو گزینه های بسیاری برای پاسخ به یک حمله هسته ای در دست دارد؛ هرچند توسل به این گزینه ها به ماهیت حمله روسیه مرتبط است و می تواند عبارت باشد از محکومیت های دیپلماتیک به اتفاق آرا، حذف روسیه از سازمان های بین المللی، حذف کامل روسیه از سیستم مالی سوئیف، تحمیل تحریم های تجاری و مالی با حمایت چین و هند، استفاده از دارایی های توقیف شده روسیه برای بازسازی اوکراین، توافق در باب تاریخ عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا.

طبیعتا این گزینه ها روسیه را در شرایط دشوارتری قرار خواهد داد، ولی این احتمال را هم باید لحاظ کرد که متحدان اوکراین شاید تمایلی برای پاسخ به حملات روس ها نداشته باشند با این همه برای بازدارندگی، ناتو می بایست در سناریوهای خود ابهام ها را لحاظ کرده و خود را برای سناریوهای احتمالی آماده کند.