شطرنج روحانی-رئیسی در مناظره‌های انتخاباتی؛ غایبانی که حاضرند!/ تحلیل محتوای اظهارات 6 نامزد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳+ جدول

به گزارش اقتصادنیوز، بررسی مناظره اول و سوم میان مسعود پزشکیان، مصطفی پورمحمدی، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و محمدباقر قالیباف در تلویزیون حکایت از آن دارد که اگرچه سید ابراهیم رئیسی دیگر در قید حیات نیست و حسن روحانی نیز در مسند قدرت، اما این دو نام ازجمله کلیدواژه های پرکاربرد نامزدها در این دو مناظره بوده است؛ موضوعی که گاه صدای خود نامزدها را در  آورده و به موضوع جدال میان آنها بدل شده است؛  بررسی فراوانی نام این دو و ارجاعات به دولت های آنها در مناظره اول و سوم نشان می دهد که کدام نامزد بیش از همه به دفاع یا انتقاد از کدام دولت پرداخته است. همچنین تحلیل محتوای این اظهارات دست برخی نامزدها را که تلاش دارند خود را مستقل از دولت ها نشان دهند، رو می کند.

بررسی اقتصادنیوز نشان می‌دهد در این مناظره در مجموع، نامزدها 64 بار با آوردن نام دو رئیس جمهوری یا دولت های آنان درباره عملکرد آنها اظهار نظر کردند؛ یا بر آنها تاختند یا آنان را در مناظرات نمایندگی کرده اند. با این حال این بررسی نشان می دهد که شدت این رویکرد در مناظره اول بیش از مناظره سوم بوده و به نظر می رسد تاکید بر عملکرد مثبت یا منفی هر یک از این دو رئیس جمهوری، رفته رفته کمرنگ شده و نامزدها در مناظره سوم، فرصت را به نفع دفاع از خود و نقد رقیب غنیمت شمردند. به عبارتی آنچنان که در جدول زیر مشاهده می کنید، استفاده از کلید واژه شهید رئیسی از 18 بار در مناظره اول به 6 بار در مناظره سوم تقلیل یافته و همچنین فراوانی کاربرد کلیدواژه دولت شهید رئیسی از 11 بار در مناظره اول به 6 بار در مناظره سوم کاهش یافت.

همچنین اشاره به نام حسن روحانی از 2 بار در مناظره اول به 1 بار در مناظره سوم کاهش یافت. همچنین روند اشاره تلویحی نامزدها به دولت روحانی نیز کاهشی بود. با این حال بررسی اقتصادنیوز به روش تحلیل محتوا نشان می دهد که اگرچه استناد نامزدها به کلیدواژه های «شهید رئیسی» و «حسن روحانی» و همچنین «دولت شهید رئیسی» از مناظره اول به سوم کاهشی شد اما «دولت روحانی» کلید واژه ای است که خلاف این مسیر شنا کرده و در مناظره سوم بیش از مناظره اول در اظهارات نامزدها آمده است.

قاضی زاده هاشمی؛ عقب نشینی از موضع دفاع؟

در جریان دو مناظره یاد شده، قاضی زاده هاشمی بیش از سایر نامزدها، پای دو دولت رئیسی و روحانی را به میان آورده؛ به عبارتی می توان گفت او بیشترین ارجاع در خصوص مباحث را به دولت های گذشته داشته است. قاضی زاده هاشمی در مناظره اول 11 بار نام «شهید رئیسی»، و 8 بار «دولت شهید رئیسی» را به میان آورد و بررسی اقتصادنیوز نشان می دهد که این نامزد، در تمام اشاراتش به این دو با رویکرد تحسین و تقدیر به اقدامات دولت سیزدهم و رئیس جمهوری فقید اشاره کرد. 

او در جریان مناظره اول 4 بار اشاره تلویحی به «دولت روحانی» داشت؛ البته با ادبیاتی تند و کنایه آمیز. به عنوان مثال در خصوص رشد اقتصادی گفته بود: «کشور یک دهه بارشداقتصادی منفی مواجه بوده است». یا در جای دیگر، با انتقاد از سیاست های حسن روحانی در قبال سهام عدالت گفت: «سهام عدالت به حیاط خلوت سیاسیون تبدیل شده بود.» اما انتقادهای او در مناظره اول به همین جا محدود نبود. قاضی زاده هاشمی مقصر مرگ جان باختگان کرونا را به گردن دولت روحانی انداخت و گفت: «آقایون منتظر بودند تا واکسن آسترازنکا و فایزر به داد مردم کشور برسد.» او حتی در جایی دیگر از سخنانش دولت روحانی را با عنوان «دولت ژنرال ها» خطاب کرد.

با این همه آنچنان که در جدول زیر مشخص است، رویکرد قاضی زاده هاشمی در جریان مناظره سوم کمی تغییر کرد؛ او مجموعا 4 بار در سخنانش از عملکرد دولت شهید رئیسی و شخص شهید رئیسی تقدیر کرد و یکبار هم به صورت تلویحی به اقدام دولت سیزدهم برای ورود زنان به استادیوم اشاره کرد. وی در جریان مناظره سوم نیز یک اشاره تلویحی به حسن روحانی داشت و گفت: «از منتقدان خودم شکایت نخواهم کرد و به آن‌ها انگ بی شناسنامه نخواهم زد.»

جهت‌گیری اظهارات قاضی زاده که در اوج گیری نقد دولت روحانی در مناظره سوم تاکید کرده بود که «دولت روحانی را کسی گردن نمی گیرد» نشان می دهد که او آمده تا در مناظرات، آنچنان که خود گفت نماینده دولت رئیسی باشد. هرچند نگفته بود که قرار است تقد دولت روحانی را در محور تلاش های انتخاباتی خود نیز قرار دهد. 

بر اساس گزارش اقتصادنیوز ، قاضی زاده هاشمی کسی است که برای بیشترین بار نام رئیسی را در جریان مناظرات به کار برده است؛ به نظر می رسد مهم ترین راهبرد قاضی زاده هاشمی در انتخابات این است که با دفاع از عملکرد دولت رئیسی بتواند جریان مناظرات را همسو با خود بکند. با این حال، اگرچه قاضی زاده هاشمی این اتهام را به زاکانی وارد کرده که تلاش می‌کند مقایسه‌ای میان دولت شهید رئیسی و دولت روحانی ایجاد کند اما نتیجه تحلیل محتوای اظهارات او و زاکانی موید آن است که این رویکرد در باره خودش صادق است. 

از سوی دیگر، قاضی زاده هاشمی در مناظره اول بیشترین اشاره را به روحانی و دولت او داشته و از تریبون مناظره از عملکرد نقد دولت روحانی استفاده کرده است . نکته مهم این است که به نظر می رسد قاضی زاده هاشمی در واقع ماموریت تاکتیکی مقایسه دولت روحانی و رئیسی را برعهده داشته و دارد.

علیرضا زاکانی؛ مناظره یا انتقام؟

در میان نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، علیرضا زاکانی دومین نامزدی است که در جریان مناظره اول 3 بار نام «شهید رئیسی» را با جهت‌گیری مثبت به کار برد. آنچنان که انتظار می رفت هم مناظره را به صحنه انتقاد از دولت روحانی تبدیل کرد؛ انتقاداتی که بیشتر از نقد لحن کنایه آمیز دارد.

زاکانی در مناظره سوم  همان تاکتیک مناظره نخست را حفظ کرد؛ یک بار با رویکرد مثبت به دولت رئیسی اشاره کرد و بار دیگر خطاب به پزشکیان گفت: اجازه نمی دهد حق شهید رئیسی پایمال شود. همچنین در جایی از سخنانش، عملکرد دولت روحانی در توسعه زیر ساخت ها را زیر سئوال برد و به همین نقطه اکتفا نکرد؛ در جریان مناظره  سوم کتابی را با عنوان «سالهای بنفش»  به پزشکیان معرفی کرد که درباره عملکرد دولت آقای روحانی است. او حتی با سیاه چاله خواندن دوران روحانی گفت: «اگر این را مردم مراجعه کنند، فاجعه اتفاق افتاده را می‌فهمند. از آن سیاه چاله که دوستان میخواهند ما را برگردانند به آن، پرهیز می‌دهد.»

سعید جلیلی؛ تکاپو برای استقلال

با این همه، سعید جلیلی تلاش کرد کمتر از رفقای اصولگرایش که حالا در جایگاه رقیب او نشسته اند، خود را در قالب تعریف و تنقید از دولت ها جای دهد. او اگرچه در جریان مناظره اول 2 بار به کلیدواژه های مربوط به دولت رئیسی و عملکرد او اشاره کرد و 3 بار به صورت تلویحی به دولت روحانی تاخت! «گران شدن 200 درصدی قیمت بنزین»، «مشکلات بورس سال 99» و «بی برنامگی دولت قبل در حل مشکلات اقتصادی» مواردی بود که سعید جلیلی در جریان مناظره اول از آنها یاد کرد. او اما در جریان مناظره سوم درباره دولت روحانی موضع گیری جدی نداشت و تنها دو بار به دولت شهید رئیسی و شهید رئیسی اشاره کرد.

محمدباقر قالیباف تغییر فاز داد

بررسی اقتصادنیوز نشان می‌دهد که محمد باقر قالیباف راه مناظراتی اش را تغییر داد؛ در جریان این مناظرات از او دیدیم با آنچه در مناظرات سالهای گذشته شاهد بودیم متفاوت بوده و از یک رویکرد کاملا" محافظه کارانه حکایت دارد.

قالیباف در جریان مناظره اول  2 بار نام شهید رئیسی، و یک بار کلیدواژه دولت شهید رئیسی را ذکر کرد. یک‌بار هم  از عملکرد دولت روحانی انتقادکرد. قالیباف در مناظره سوم هم با همین رویکرد به مناظره ادامه داد اما از حجم دفاع از دولت رئیسی کاست؛ یک‌بار از عملکرد دولت سیزدهم در زمینه شبکه ملی اطلاعات دفاع کرد و در جای دیگر، از دولت روحانی به دلیل کوتاهی در پیشرفت محدود شبکه ملی اطلاعات انتقاد کرد.

به نظر می رسد او تلاش دارد خود و عملکردش را مستقل از دولت های پیشین تعریف کند؛ هرچند در انتخابات 1400 به نفع ابراهیم رئیسی کنار رفته بود و خود را نزدیک به او می خواند اما از فرصت مناظرات به نفع دوئل ساختگی میان دولت رئیسی روحانی بهره نبرد؛ راهی که به نظر می رسد جلیلی نیز آن را برگزیده و تلاش دارد مشی خود را مستقل از دفاع از دولت ها یا انتقاد معرفی کند.

مصطفی پورمحمدی؛ منتقد رئیسی و روحانی!

با این حال مصطفی پور محمدی در مناظره اول به هیچ کدام از دو دولت یادشده اشاره ای نداشت و در جایی از سخنانش گفت نقاط قوت داشتیم فراوان هم است با توجه به قوت‌های گذشته می توانیم ضعف هایمان را حل کنیم. 

اما مسیرش در جریان مناظره سوم تغییر کرد؛ 2 بار با جهت گیری مثبت از شهید رئیسی یاد کرد. البته در اشاره به دولت او با نگاهی انتقادی سخن گفت و عملکرد دولت سیزدهم در موضوع vpn  را مورد انتقاد قرار داد.

نکته قابل توجه این است که تنها کسی که برای یک‌بار در جریان مناظرات از دولت سیزدهم انتقاد کرده، مصطفی پورمحمدی است؛ سایر نامزدها در جریان مناظرات هیچ انتقادی نسبت به عملکرد دولت سیزدهم نداشتند. پور محمدی همچنین دوبار دولت روحانی را در مورد موضوع VPNو عدم توانایی در ایجاد یک پیام رسان قدرتمند مقصر دانست.

مسعود پزشکیان؛ فارغ از این دولت و آن دولت!

مسعود پزشکیان تنها نامزدی بود که در مناظرات بیشتر بر روی برنامه هایش متمرکز بود.

هرچند بارها تلاش شد که او در تله مناظره گرفتار شود اما هر بار هوشمندانه خود را از افتادن در این تنش ها رها کرد. مسعود پزشکیان در جریان مناظره اول دو بار کلیدواژه شهید رئیسی و دولت رئیسی را آورد و یک‌بار هم دولت روحانی را مورد خطاب قرار داد. در جریان مناظره سوم نیز یکبار با اشاره تلویحی به دولت رئیسی و نقد آن گفت «دولتی که به برجامش گیر می دهید،  همین دولت سیزدهم نتوانست آن را احیا کند.»

به این ترتیب او و پورمحمدی تها نامزدهایی بودند که به نقد دولت رئیسی پرداختند.