تحلیل نیویورک‌تایمز| الگوبرداری تندروهای مجلس ایران از مدل کره شمالی؟
به گزارش اقتصادنیوز؛ نیویورک‌تایمز در مقاله‌ای با عنوان «ایران به سوی افزایش غنی‌سازی و اخراج بازرسان هستهای می‌رود» به قلم فرناز فصیحی و دیوید سنجر نوشت:
ایران روز چهارشنبه با تصویب قانونی مبنی بر افزایش فوری غنی سازی اورانیوم، به نوعی به ترور دانشمند برجسته هسته ای خود پاسخ داد.
این اقدام همچنین مستلزم اخراج بازرسان بین‌المللی هستهای، در صورت عدم لغو تحریم‌های آمریکا تا اوایل فوریه است. امری که یک چالش مستقیم برای رئیس جمهور منتخب جو بایدن خواهد بود.
مشخص نبود که آیا این اقدام کل پاسخ ایران به ترور محسن فخری زاده -دانشمندی که آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل از وی به عنوان نیروی راهبردی برنامه هستهای ایران قلمداد می‌کردند- بود یا اقدامات بیشتری در نظر خواهند داشت. بهرحال مقامات ایرانی قول داده‌اند انتقام ترور منجر به شهادت وی را بگیرند.
تحریک ترامپ یا تعجیل بایدن؟
قانون جدید به آژانس انرژی اتمی ایران این تکلیف را می دهد که غنی سازی اورانیوم را تا سطح 20 درصد بلافاصله از سر بگیرند و برنامه هستهای ایران را به وضعیت حداکثری که قبل از توافق هسته ای 2015 با دولت اوباما برقرار بوده، برگردانند.
اورانیوم غنی شده در چنین سطحی به لحاظ تئوریک این توانایی را ایجاد می‌کند که [در صورت داشتن اهداف تسلیحاتی که ایران بارها خلاف آن را ثابت کرده] ظرف شش ماه ذخایر خود را به سطح تسلیحاتی تبدیل کند. با وجود این تأخیر زمانی، دستور شروع این روند ممکن است از سوی دولت ترامپ در روزهای پایانی حضورش در کاخ سفید یک اقدام تحریک‌آمیز تلقی شود.
همین سه هفته پیش بود که پس از دریافت خبر پیشرفت‌های ناچیز در میزان ذخایر هسته ای ایران، ترامپ از مشاوران خود درباره گزینه‌های نظامی برای ایجاد اخلال و ممانعت در برنامه هستهای ایران پرس‌وجو کرد. این بحث در حضور وزیر خارجه ضد ایرانی، مایک پمپئو، و رئیس ستاد مشترک ، ژنرال مارک میلی و سایر مقامات ارشد مطرح شد.
در طرح مصوب مجلس ایران همچنین مهلت دو ماهه برای لغو تحریم‌های نفتی و بانکی علیه ایران پیش‌بینی شده و در غیر اینصورت با منع دسترسی بازرسان آژانس، بحرانی بالقوه برای روزهای ابتدایی دولت بایدن ایجاد می‌شود. بازرسی های انجام شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی -ذیل سازمان ملل- اصلی‌ترین منبع عمومی اطلاعات مربوط به پیشرفت و چگونگی وضعیت برنامه هستهای ایران بوده است.
به نظر می رسد این زمان بندی عمداً برای تحت فشار قرار دادن بایدن برای بازگشت به برجام بلافاصله پس از روی کار آمدن وی، طراحی شده است. بایدن گفته است اگر ایران بار دیگر به محدودیت‌های مندرج در توافق سال 2015 عمل کند، مایل است دست‌کم به عنوان نقطه شروع به توافق بازگردد.
احیای تقابل تندروها و میانه‌روها در ایران
رئیس پارلمان ایران، محمد باقر قالیباف، گفته است که این اقدام به معنای ارسال پیامی به غرب پس از ترور [شهید فخری‌زاده] است، مبنی بر اینکه "بازی یک طرفه تمام شده است".
پارلمان ایران، تحت نفوذ محافظه کاران ، در ابتدا قانون را در جلسه پرتنش روز سه شنبه تصویب کرد که در آن نمایندگان به ترور آقای فخری زاده پرداختند. وی که یک فیزیکدان و یک مقام عالی رتبه در وزارت دفاع بود، روز جمعه در یک عملیات پیچیده، هدف [اقدام تروریستی] قرار گرفت، که جزئیات آن هنوز در دست بررسی است.
شماری از مقامات اطلاعاتی آمریکا گفته اند که اسرائیل مسئول حمله است ، اگرچه دولت اسرائیل سکوت اختیار کرده است.
قالیباف گفت: "دشمن جنایتکار احساس پشیمانی نخواهد کرد مگر اینکه واکنش تند نشان دهیم." قانون‌گذاران نیز وقتی که این لایحه را تصویب کردند، با مشت‌های گره کرده خود شعارهای "مرگ بر اسرائیل" و "مرگ بر آمریکا" سر دادند .
این قانون روز چهارشنبه توسط شورای نگهبان ایران تصویب شد.
حسن روحانی ، رئیس جمهوری که دولت وی توافق هستهای را در میانه اعتراض تندروهای ایران در سال 2015 نهایی کرد، با این قانون مخالفت کرده و آن را غیرسازنده خوانده است. وی روز چهارشنبه قبل از تصویب این مصوبه گفت: "دولت با این قانون موافق نیست و آن را برای دیپلماسی مضر می داند."
دولت وی اکنون موظف به اجرای این قانون است، اگرچه کارشناسان خارجی با اشاره به چالش های فنی، خاطرنشان می کنند که این قانون می‌تواند کندتر از انتظار اجرا شود. و افزایش تولید تا سطح مورد نیاز در این لایحه نیاز به بازنگری در عمق زیرساخت‌های هسته اصلی تأسیسات اتمی ایران در نطنز دارد.
اهرم فشار مذاکره یا تیشه به ریشه دیپلماسی؟
اورانیوم غنی شده تا خلوص 20 درصدی، یک اورانیوم سریع برای ساخت تسلیحات است که نیازمند خلوص تقریباً 90 درصدی است. اما نکته اینجاست که رسیدن از سطح فعلی -یعنی 4 یا 5 درصد غنی‌سازی- به سطح 20 درصدی، یک جهش به مراتب بلندتر از حرکت نهایی (از خلوص 20 به 90 درصدی) به سمت تولید سوخت هستهای در سطح لازم برای بمب است.
تهران می‌گوید که برنامه هستهای ایران صرفاً برای اهداف صلح‌آمیز است و نهادهای اطلاعاتی آمریکا نیز ارزیابی کردهاند که از سال 2003 به این سو هیچ نشانه‌‌ای که متناقض با این گفته‌ها باشد وجود نداشته است.
قانون جدید با اجبار به افزایش سطح تولید و غنی‌سازی، اساساً آخرین محدودیت‌های مذاکره شده در دوره باراک اوباما و تیم دیپلماتیک تحت هدایت جان کری را از بین می‌برد.
بر اساس این توافق نامه، که دولت ترامپ در سال 2018 آن را ترک کرد، ایران بیشتر ذخایر هستهای خود را به خارج از کشور -روسیه- منتقل کرد. این توافقنامه همچنین سطح غنی سازی را به کمتر از 4 درصد محدود کرد.
یک سال بعد از خروج ترامپ از توافق هسته ای، ایران به تدریج شروع به بازسازی ذخایر و افزایش سطح غنی سازی کرد. قانون جدید به وضوح به عنوان اهرم فشار برای از بین بردن تحریم های اقتصادی طراحی شده است که با کاهش قابل توجه صادرات نفت، اقتصاد ایران را تضعیف کرده است.
وزارت امور خارجه آمریکا روز چهارشنبه گفت ، منع دسترسی بازرسان بین‌المللی ، تعهدات قانونی ایران در توافق نامه های هسته ای موجود را نقض می کند.
وزارت خارجه آمریکا در بیانیه ای از طریق ایمیل گفت: ما اطمینان کامل به آژانس داریم که به فعالیت‌های تأیید و نظارت خود بر برنامه هستهای ایران ادامه دهد و در صورت کمبود همکاری ایران به هیئت رئیسه گزارش دهد.
دقیقاً مشخص نیست چه مدت طول می‌کشد تا ایران به غنی سازی 20 درصدی برسد، اما دیوید آلبرایت، رئیس انستیتو علوم و امنیت بین‌المللی گفت که این کار در کمتر از 6 ماه انجام می‌شود.
آلبرایت در مصاحبه‌ای گفت: "آنها می دانند که چگونه این کار [رساندن سطح غنی‌سازی به 20درصد] را انجام دهند. آنها قبلاً این کار را کردهاند. اگر آنها تمام منابع خود را به این هدف اختصاص دهند، در بدترین سناریو، در مدتی کمتر از 6 ماه محقق می‌شود.
حسام الدین آشنا ، مشاور عالی روحانی گفت که پنجره کوتاه برای اقدام بایدن پس از روی کار آمدن، می‌تواند به جناح تندرو این فرصت را دهد که اعتبار لغو تحریم‌ها را به نام خود زده و بازگشت واشنگتن به برجام را به جای دیپلماسی، متأثر از تهدید جلوه دهد.
اما کاملاً روشن نیست که ایران مایل باشد به سادگی به سطوح قدیمی برگردد. از زمان اعمال مجدد تحریم‌های ترامپ، برخی مقامات خواستار آن هستند که ایالات متحده ابتدا غرامت فروش نفت از دست رفته ایران را پرداخت کند. برخی از دستیاران بایدن گفته‌اند که نمی‌توانند تصور کنند که این امر از نظر سیاسی چقدر امکان پذیر است.
و در حالی که بایدن گفته است می‌خواهد به توافق برگردد، بازگشت به تعهدات اولیه -که در سال 2030 منقضی خواهند شد- را ناکافی دانسته و گفته است که این توافق باید تمدید و گسترش یابد.
تیم انتقالی بایدن از اظهار نظر در مورد این مصوبه مجلس ایران خودداری کردند.
پایان سیاست «صبر و تماشا» یا آغاز راه «پیونگ‌یانگ»؟
هنری روم ، تحلیلگر ارشد ایران در گروه اوراسیا ، گفت: «من فکر می کنم این مصوبه نشانه واضحی از این است که تهران نسبت به سیاست بایدن درباره ایران رویکرد "انتظار و تماشا" نخواهد داشت. تهران می‌خواهد در راس دستور کار دولت جدید باشد و شدت بخشیدن به برنامه هستهای را روشی ثمربخش برای تحقق این خواسته خود یافته است.»
مفهوم اخراج بازرسان مفهوم جدیدی نیست. کره شمالی نیز همین کار را در زمان درگیری با دولت کلینتون در سال 1994 انجام داد و همچنین از پیمان منع گسترش سلاح‌های هستهای (NPT) که عضو آن بود ، دست کشید.
در سال 2006 کره شمالی اولین دستگاه هستهای خود را منفجر کرد و از آن زمان تاکنون حدود دوازده آزمایش هستهای انجام داده است
نیویورک‌تایمز در پایان مدعی شده است که ایران و کره‌شمالی طی سال‌های گذشته در زمینه فناوری موشکی همکاری گسترده‌ای داشته و مقامات ایرانی تجربه پیونگ‌یانگ را به دقت مطالعه کردهاند.
