2 غافلگیری ایران در سالگرد ترور سردار سلیمانی

به گزارش اقتصادنیوز، علی‌رغم آن‌که رسانه‌های دنیا هم‌زمان با سال‌روز ترور سردار قاسم سلیمانی در انتظار وقوع حادثه‌ غیرمترقبه‌ای از سوی ایران بودند، به فاصله چند روز از سالگرد آن رویداد، در روز دوشنبه، ابتدا دولت ایران اعلام کرد که چرخه غنی‌سازی اورانیوم با غلظت بیست درصد را آغاز کرده و به فاصله چند ساعت بعد گزارش شد که یک کشتی نفت‌کش کره‌جنوبی در آب‌های خلیج فارس توقیف و در بندرعباس پهلو گرفته است.

در واقع، در شرایطی که روزهای منتهی به سالگرد ترور بر خلاف پیش‌بینی‌ها بدون حادثه‌ غیرمنتظره‌ای سپری شد، دو اتفاق بعدی نوعی از غافل‌گیری را برای ناظران رقم زد. به همین مناسبت تحلیل‌گران رسانه‌های بین‌المللی به ارزیابی این رخدادها پرداخته‌اند.

دیپلماسی حداکثری

نیک پتن‌وش تحلیل‌گر سی‌ان‌ان، در یادداشتی این پرسش را مطرح کرده که آیا این وقایع بیان‌گر دردسرهای ایران در تعامل با نظام بین‌المللی است یا واقعا مسئله حاد جدیدی رخ داده است. به عقیده این تحلیل‌گر، رفتارهای جمهوری اسلامی عموما از یک ریتم ثابتی برخوردار است که به ندرت متوقف می‌شود و وقایع اخیر را باید در چارچوب همان فهم کرد.

در واقع با خروج امریکا از توافق‌نامه برجام و به راه انداختن کارزار فشار حداکثری، دولت ایران با تهدیدها و محدویت‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کند. با این حال واکنش ایران هم‌چنان در قالب همان چارچوب صورت گرفته است: پرهیز از برخورد مستقیم، مذاکره و بهره بردن از هر ابزاری برای چانه‌زنی.

از دید این تحلیل‌گر واکنش ایران نسبت به ترور سردار سلیمانی مثالی است در تائید این استراتژی. بنابراین در شرایطی که تحرکات نظامی امریکایی‌ها در خلیج فارس طی هفته‌های اخیر شدت گرفته و از سوی دیگر تیم جو بایدن علی‌رغم وعده‌های اولیه اعلام کرده‌‌اند که شرط بازگشت‌شان به توافق هسته‌ای، علاوه بر پا‌ی‌بندی کامل ایران به برجام، مذاکره بر سر توانایی موشکی ایران است، جمهوری اسلامی با دو تحرک اخیر سعی دارد اندکی از فشارها بر خود را کاسته، تهدیدات علیه خود را به عقب براند  و قدرت چانه‌زنی‌اش در مذاکرات احتمالی آتی را افزایش دهد.

دیپلماسی با دست‌های گشوده

اما تحلیل‌گر گاردین جاستین مک‌کری، ارزیابی خود را از این وقایع در سه سطح ارائه داده است. او توقیف نفت‌کش در آب‌های خلیج‌فارس را در رابطه با بلوکه شدن میلیاردها دلار از حساب‌های جمهوری‌اسلامی در کره‌جنوبی می‌داند که حاصل صادرات نفت به این کشور بوده است؛ مسئله‌‌ای که برای تهران بسیار گران تمام شده و حتی در تامین منابع برای تهیه واکسن کرونا به دردسر افتاده است.

با این حال از دید او در شرایطی که شنیده شده پیشرفت‌هایی دیپلماتیک در زمینه بازگرداندن پول ایران صورت گرفته، این امکان هم وجود دارد که برخی از منتقدان دولت ایران توقیف نفت‌کش را به عنوان راهی برای اخلال در دیپلماسی ببینند تا اعتبار رویکرد خود را ثابت کنند؛ رویکردی که در آن واکنش‌های سخت‌تر منجر به دستیابی به موفقیت‌های بیش‌تری می‌شود.

با این حال دیپلماسی هم‌چنان گزینه اول ایران است. درست در شرایطی که آمریکا استقرار نیروهای نظامی‌اش را در خلیج‌فارس به شکل تحریک‌آمیزی افزوده و زبان تهدیدگری علیه ایران به کار می‌برد، به حدی که محمدجواد ظریف در شب سال نو آن‌ها را به بهانه‌تراشی برای جنگ متهم کرد، ایران اعلام کرد غنی‌سازی اورانیوم را به حد خلوص بیست درصد می‌رساند؛ کاری که از دید اتحادیه اروپا انحرافی جدی از برجام و از نظر امریکایی‌ها اخاذی هسته‌ای خوانده شده است. شاید به نظر این عمل در تضاد با رفتارهای دیپلماتیک باشد، ولی به باور مک‌کری کاملا در قاعده دیپلماسی قرار دارد: کنشی که قدرت ابتکار عمل در مذاکرات آتی احتمالی را برای ایران گسترش می‌دهد.

هشدار به بایدن

اما وال‌استریت ژورنال هم با انتشار یادداشتی که امضای هیات تحریریه را بر پای خود داشت، به بهانه دو واقعه اخیر به بررسی وضعیت تحریم‌های ایران و سیاست فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ پرداخته است. یادداشت یادآوری کرده که از زمان توافق‌نامه هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ تاکنون زمین واقعیت تغییراتی جدی کرده است ولی آن‌چنان که از ظاهر امر پیداست، سیاست جو بایدن هنوز تغییری نکرده است.

این یادداشت آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصدی توسط ایران را بسیار فراتر رفتن از خط قرمز‌های اروپایی‌هایی که در تلاش برای حفظ توافق هسته‌ای هستند، دانسته و توقیف کشتی نفت‌کش کره‌‌جنوبی را تهدیدی برای امنیت منطقه خوانده است. بنابراین نویسندگان بازگشت عادی به توافق‌نامه را به معنای کنار گذاشتن اهرم فشاری مهم، بدون هیچ دستاوردی تفسیر کرده و نسبت به این مسئله هشدار داده‌اند.

شدت بخشیدن به تنش‌ها

اما سه تن نویسندگان فارن پالیسی هم که طی ماه گذشته از مذاکرات آتی میان دولت جو بایدن با طرف ایرانی ابراز امیدواری کرده بودند، با انتشار یادداشتی  از افزایش غلظت غنی‌‌سازی در ایران ابراز نگرانی کرده‌اند. به عقیده آن‌ها این مسئله چالشی در راه دیپلماسی ایران و امریکاست و شرایط را می‌تواند در آخرین هفته‌های دولت دونالد ترامپ از این هم بدتر کند.