حل بحران یمن کلید احیای برجام؟

به گزارش اقتصادنیوز ،  نزدیک به شش سال از حمله نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان سعودی به یمن می گذرد. با فرسایشی شدن درگیری ها، این جنگ در ابعاد نظامی به بن بست رسیده است. با این حال . به نظر می رسد دولت جو بایدن با اتخاد سیاست جدیدی در این موضوع در تلاش برای حل بحران است. اما فراتر از این، آندره کوریبکو با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیلی سی.جی.تی.ان رویکرد جدید در ایالات متحده نسبت به مسئله یمن را در چارچوب استرتژی منطقه ای عام و جدید این کشور تحلیل کرده است.

گردش به سمت دیپلماسی واقع‌گرایانه

جو بایدن در همان آغاز شروع به کارش در مقام رئیس جمهور ایالات متحده، فروش تسلیحات به عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دو نیروی خارجی قدرتمند درگیر در جنگ یمن را متوقف کرده است. پس از آن هم با اعلام توقف حمایت کشورش از عملیات تهاجمی در یمن در طی سخنرانی در وزارت امور خارجه، مایه شگفتی همگان را رقم زد.

رهبر جدید ایالات متحده هم چنین گفته راه حل سیاسی برای پایان دادن به جنگی را در اولویت قرار داده است که سازمان ملل متحد رسماً آن را بزرگ ترین بحران انسانی کنونی در جهان می داند. با این حال اگر چه این تصمیمات با استدلال های بشردوستانه توجیه می شود، اما در واقع در راستای سیاست واقع گرایانه ای (رئال پولیتیک) است که رویکرد جدید ایالات متحده در قبال ایران را هدایت می کند.

بن بست در ابعاد نظامی جنگ

تردیدی وجود ندارد که جنگ شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان در یمن نتوانسته است به هدف اصلی خود، یعنی خروج نیروهای انصارالله مورد حمایت ایران از مناطق شمالی کشور، برسد. هر چند، با مداخه آن ها که به درخواست دولت منصور هادی در بهار 2015 صورت گرفت، از تصرف کامل کشور توسط نیروهای مذکور جلوگیری به عمل آمد. با این حال، در حال حاضر این جنگ در ابعاد نظامی به بن بست رسیده، زیرا هیچ یک از دو طرف قادر به کسب برتری و تحمیل هزینه های گزاف به طرف مقابل نیست.

بدین ترتیب، دلایل عملی غیرقابل انکاری وجود دارد که در ایالات متحده اراده بر تلاش برای حل سیاسی این درگیری قرار گرفته است. با این همه، چنین تلاش هایی به پیش برد سیاست جدید آمریکا در قبال ایران هم کمک زیادی می کند.

بازگشت به استراتژی منطقه ای

دولت بایدن توسط بسیاری از مقامات دوران باراک اوباما اداره می شود که احیای برنامه جامع مشترک (برجام) را به عنوان یک موضوع اساسی در نظر دارند -با توجه به این واقعیت که دونالد ترامپ یکی از چشم گیرترین دستاوردهای سیاست خارجی سلف خود را نابود کرد. با این حال انگیزه های فراتری از این هم وجود دارد که اکنون توضیح داده خواهند شد.

به نظر می رسد دولت اوباما، که بسیاری از مقامات بلندپایه دولت بایدن آن را می ستایند، تلاش می کرد برای ایجاد ثبات و  تعادل در استراتژی منطقه ای آمریکا با ایران وارد یک رشته همکاری های صلح آمیز شوند.

رویکرد پیشین بر وابستگی نامتوازنی به شورای همکاری خلیج فارس مبتنی بود که از تظر برخی تصمیم گیرندگان کنونی نامناسب جلوه می کند و به آن به چشم یک آسیب پذیری استراتژیک نگاه می شود. حتی نگاه دیگری هم وجود دارد که رویاهای بلندپروارانه تری را در سر می پروراند، که بر اساس آن نزدیکی بیش تر به ایران منجر به تغییر رفتار آن می شود.

هیج نشانه ای مبنی بر این وجود ندارد که این استزاتژی ها که لزوما جدا از هم نیستند، دیگر غیرعملی شده اند. در واقع، تلاش های دولت بایدن برای احیای برجام بیان گر این مسئله است که آن ها دوباره به دنبال بازسازی همان استراتژی منطقه ای آمریکا هستند.

سیگنال هایی برای مذاکره

بدین منظور و به نشانه حسن نیت آمریکا در احیای توافق هسته ای با ایران، دولت بایدن تصمیم گرفته تا رویکرد خود نسبت به یمن را به طرز چشم گیری تغییر دهد. این سیاست جدید تا حد زیادی مغایر با منافع شرکایش در شورای همکاری خلیج فارس تلقی می شود و بدین وسیله واشنیگتن امیدوار است تا به تهران نشان دهد که چقدر درباره مذاکره (حتی در مورد مسائل بیشتر) جدی است.

البته باید به یاد داشت چنین برنامه هایی می توانند به طور غیر منتظره ای از دستور کار خارج شوند، از جمله با مداخله شیطنت آمیز دولت های آسیب دیده خلیج فارس و البته اسرائیل، که هم چنان بسیار نگران از ارتباط دولت بایدن با ایران هستند.

با این وجود، در این مرحله مسیر طراحی شده به اندازه کافی واضح به نظر می رسد:  ایالات متحده سیگنال های روشنی را برای ایران ارسال می کند، مبنی بر این که می خواهد مذاکرات درباره احیای برجام بخشی از یک طرح جامع تر برای تنظیم روابط منطقه ای باشد. به تعبیری، این قضیه شبیه نیت دولت ترامپ در تلاش برای دستیابی به یک توافق تجاری بزرگ تر با چین است که بر اساس آن انتظار می رفت اقتصاد پایه و اساس سیاست جدید را تشکیل دهد.

برای دولت بایدن، احیای برجام اساس سیاست جدیدی با ایران را تشکیل می دهد، که شامل روابط گسترده تر منطقه ای میان آنها نیز خواهد بود، همانطور که حرکت های اخیر در مورد یمن شاهدی بر آن است.

هنوز برای پیش بینی موفقیت این طرح زود است، اما شکی نیست که تصمیم تیم بایدن در مورد توقف فروش سلاح به عربستان سعودی و امارات و توقف پشتیبانی از عملیات نظامی آن ها در یمن، با موضوع بزرگ تر و رویکرد جدید ایالات متحده در خاورمیانه و به ویژه در مورد ایران مرتبط است. مسلما این تحرکات ناشی از دلایل بشردوستانه تیست، بلکه در راستای عزم انعقاد توافقی جامع با ایران قرار دارد.