ظریف: کاندیدا نخواهم شد/ آماده توافق درباره اقدامات هماهنگ هستیم

به گزارش اقتصادنیوز؛ محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در گفت‌وگویی مفصل با نگار مرتضوی، روزنامه‌نگار ایرانی-آمریکایی که توسط وبگاه نشریه پالیتیکو منتشر شده است، درباره مسائل مختلفی از جمله مناقشه هسته‌ای، برجام، مذاکره با آمریکا و ... سخن گفته و شایعه‌ها درباره احتمال کاندیداتوری‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ را نیز رد کرده است.

پالیتیکو این گفت‌وگو را با عنوان «ملزومات بن‌بست‌شکنی میان ایران و آمریکا چیست؟» منتشر کرده و در مقدمه آن نوشته است: 

یکی از بازیگران اصلی در پرونده هسته‌ای ایران، جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران است که در سال 2015 مذاکرات مربوط به برجام را انجام داد. ظریف، که تحصیلات خود را در کلرادو تکمیل کرده است،  به زبان انگلیسی روان صحبت می‌کند. وی که معمولاً در ایران با تندروها دچار منازعه می‌شود، هنگامی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در سال 2018 از برجام خارج شد با واکنش شدید در داخل روبرو بود. ظریف استعفای خود را در سال 2019 اعلام کرد، اما روحانی آن را نپذیرفت و ظریف در مسئولیت خود باقی ماند. اکنون ظریف در منگنه‌ای قرار گرفته که یک طرف آن ایالات متحده‌ای است که به نظر می‌رسد می‌خواهد توافق را تغییر شکل دهد، و طرف دیگر آن ایران است که به طور فزاینده‌ای با هر چیزی جز شروع مجدد توافق اولیه مخالف است. این موقعیت دشواری است، حتی برای ظریف که عادت دارد در کشوری که تصور می شود تندروها بیشترین قدرت را دارند، به عنوان یک مذاکره کننده میانه‌رو محبوب روی یک طناب باریک راه برود.

ما از طریق اسکایپ  با ظریف صحبت کردیم تا بیشتر بدانیم که دولت ایران تاکنون با دولت بایدن چه کرده، چگونه سیاست‌های داخلی ایران بر امکان یک توافق مجدد تأثیر می‌گذارند، و کجا ایران حاضر به انعطاف‌پذیری است و کجا هیچگونه نرمشی نشان نخواهد داد.

مرتضوی در بخشی از این گفت‌وگو با اشاره به اینکه، "شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه شما (جواد ظریف) می‌توانید کاندیدای جبهه اصلاحات برای انتخابات ریاست جمهوری ماه ژوئن باشید" از وزیرخارجه ایران پرسید: «آیا شما کاندیدای ریاست‌جمهوری خواهید شد؟»

محمدجواد ظریف در پاسخ گفت: کاندیدا نخواهم شد.

مهمترین گفته‌های محمدجواد ظریف در این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:

* به محض این که ایالات متحده به تعهدات برگردد، ایران نیز از تعهداتش تبعیت می کند. این کار به همین راحتی است. می بینید که یک وضعیت علت و معلولی وجود دارد: ایالات متحده پایبندی را متوقف کرد و ایران تا یک سال یا تقریباً 15 ماه پس از آن -همانطور که پنج گزارش آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای نشان داد- به پایبندی خود ادامه داد. و پس از آن بود کمه ایران نیز پایبندی به تعهدات را کاهش داد و این را بر اساس شرایط و ضوابط خود برجام انجام داد. حال اگر ما می‌خواهیم به توافق برگردیم، ابتدا طرفی که این روند را آغاز کرده باید به عقب برگردد و ایران نیز بلافاصله به تعهدات خود باز خواهد گشت.

* چرا گفت‌وگو نمی‌کنیم؟ چون چیزی برای گفت‌وگو کردن وجود ندارد. ما یک توافق داریم که در خصوص آن با همین آدم‌هایی که امروز در کاخ سفید هستند و با همین آدم‌هایی که امروز در وزارت خارجه هستند گفت‌وگو کرده‌ایم.

* آنها می‌خواهند از اهرم فشار و اجبار به منظور دریافت امتیازات جدید از ایران استفاده کنند. این همان چیزی است که وندی شرمن در جلسه تأییدیه خود در سنا برای احراز به عنوان معاون وزیر امور خارجه گفت؛ وضعیت در سال 2021 همانند سال 2015 نیست.

تلاش برای تغییر برجام بی‌نتیجه خواهد بود

* آنها (دولت بایدن) توافق جدیدتر می‌خواهند، توافق گسترده‌تر می‌خواهند، چیز دیگری می‌خواهند، می‌‌خواهند درباره بندهای غروب گفت‌وگو کنند، می‌خواهند درباره موشک گفت‌وگو کنند، می‌خواهند درباره مسائل دیگر حرف بزنند. اینها به جایی نخواهند رسید، چون در ۱۲ سالی که ما مذاکره کردیم- از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵- و طی دو سالی که تمرکزمان را روی مذاکرات، عمدتاً با طرف‌های آمریکایی قرار دادیم به همه این مسائل پرداختیم. حالا آنها می‌خواهند دوباره باب این گفت‌وگوها را باز کنند که معنای آن دو سال گفت‌وگوهای غیرضروری دیگر است. بنابراین چیزی برای گفت‌وگو وجود ندارد.

آماده توافق بر سر اقدامات هماهنگ هستیم

* برای توافق بر سر اقدامات هماهنگ آماده هستیم. یعنی آمریکا گام‌هایی را بردارد و به محض اینکه توانستیم برداشتن این گام‌ها را تأیید کنیم، ما هم به نوبه خود گام‌های خودمان را برمی‌داریم. روند راستی‌آزمایی اقدامات ایران بسیار روشن است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید خواهد کرد که ما پایبند بوده‌ایم.

* آمریکا می‌تواند تعهداتش را همین فردا، ۲۰ روز دیگر، یک ماه دیگر یا هر زمانی انجام دهد. باید یک فرمان اجرایی صادر شود و روشن است کدام تحریم‌ها باید لغو شوند. حدود ۸۰۰ تحریم توسط ترامپ بازاعمال شده‌اند، حدود ۸۰۰ تحریم جدید نیز توسط ترامپ یا کنگره اعمال شده‌اند. ترامپ همچنین برچسب‌های تحریمی برخی نهادها را تغییر داد تا ارتباط تحریم‌های اعمال‌شده علیه آنها را با مسائل هسته‌ای محو کند. دولت بایدن بهتر از هرکسی می‌داند که این تحریم‌ها کدام هستند.

* بنابراین ابتدا باید فرمان اجرایی برای بازگشت [به برجام] و لغو همه این تحریم ها، دستورات اجرایی بطور اساسی خاتمه یافته و از اقدامات کنگره چشم پوشی شود. و لازم است این معافیت به مرحله اجرا درآید. وقتی این معافیت عملی شود، به محض این که دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری (OFAC) اجازه انتقال پول، انتقال نفت، حمل و نقل هوایی و دریایی را بدهد، ایران نیز می‌تواند فوراً به پایبندی مجددبازگردد. بازگشت ما به پایبندی زمانبر نیست؛ آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای می تواند آن را تأیید کند و مشخص است که چه کاری باید انجام دهیم.

ایران گام‌های جدید برمی‌دارد؟

* ما از  بند 36 احتیاطی [سازوکار حل اختلاف برجام] استفاده کرده‌ایم و بر اساس مصوبه مجلس ایران که اکنون قانونی است ما موظف به اجرای آن هستیم، عمل می‌کنیم. اگر ایالات متحده به عدم پایبندی خود ادامه دهد، به این معنی است که ایران گام‌های جدید برمی‌دارد، زیرا در قانون کاملاً شفاف و واضح تعریف شده است و این قانون خطاب به دولت است. این یک اولتیماتوم به هیچکس نیست، این یک قانون داخلی است که مخاطب آن دولت ایران است و ما باید آن را رعایت کنیم. اما به محض بازگشت ایالات متحده به توافق، همه چیز معکوس خواهد شد.

عملاً تفاوتی میان بایدن و ترامپ ندیده‌ایم

* [نگار مرتضوی: شما گفتید که جو بایدن را از زمان سناتوری می‌شناختید و با او ملاقات کرده‌اید. آیا بایدن پس از رئیس جمهور شدن شما را غافلگیر کرده یا متفاوت از آنچه انتظار داشتید عمل کرده است؟]
ظریف: نه، من انتظار نداشتم او متفاوت عمل کند. من فکر می‌کنم ایالات متحده همچنان در روند بررسی سیاست خود قرار دارد. اما اگر در مرحله بررسی خط مشی است، نباید سیاست آمریکا را تغییریافته به تصویر بکشد، زیرا تغییری نکرده است. آنچه ما به عنوان سیاست ایالات متحده در قبال ایران می‌بینیم دقیقاً همان خط مشی دولت ترامپ است. ما هیچ تغییری در سیاست‌ها ندیده‌ایم. ما در عوض دیده‌ایم که برای آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا مایه مباهات است که مانع کره جنوبی برای ارسال بخشی از پول ما به کانال سوئیس شده است، کانالی که اساساً توسط رئیس جمهور ترامپ ایجاد شد تا حداقل جبهه‌ای ایجاد کند که ایالات متحده مانع تجارت بشردوستانه نمی‌شود. با این منطق، این بدان معناست که بلینکن مانع استفاده ما از پول خود برای خرید غذا و دارو می‌شود. این به معنای یک جنایت جنگی بین‌المللی است.

*درباره زندانی‌های دوتابعیتی: جالب است که شما فقط از دوتابعیتی‌هایی که در ایران زندانی هستند نام می‌برید و از دو‌تابعیتی‌هایی که در ایالات متحده زندانی هستند نام نمی برید. تعداد بسیار زیادی از آنها صرفاً به دلیل نقض تحریم ها در ایالات متحده زندانی هستند. یکی امروز مورد آزار و اذیت قرار دارد و طی دو ماه گذشته مانند یک جنایتکار با او رفتار شده است زیرا او مقالاتی در مورد ایران نوشت و از دفتر مأموریت ما در نیویورک مشاوره گرفت. [کاوه افراسیابی که به لابی‌گری ثبت‌نشده متهم شده است.] بنابراین این یک وضعیت یک طرفه نیست... ایالات متحده می گوید این افراد قانون را نقض کرده‌اند. قوه قضاییه ما نیز می‌گوید این افراد قانون را نقض کردند. من به عنوان وزیر خارجه پیشنهاد داده‌ام که فقط در صورت امکان مبادله می‌توانم مداخله کنم. بنابراین آنچه می خواهیم انجام دهیم این است که آن ایرانی-آمریکایی‌ها را با این ایرانی-آمریکایی‌ها مبادله کنیم. همه آنها ایرانی-آمریکایی هستند. و من این پیشنهاد را در سپتامبر 2018 ارائه کردم.

امکان مذاکره درباره مسائل غیرهسته‌ای

* درباره امکان گسترش دامنه مذاکرات به مسائل موشکی و منطقه‌ای: موضوع موشک های بالستیک و مسائل منطقه ای در مذاکرات برجام مورد بحث قرار گرفت. و تصمیماتی که در برجام حاصل شد، نتایج آن بحث های ما را نشان می دهد. واقعیت این است که 5 + 1 تصمیم گرفت تحریم‌های تسلیحاتی ایران به مدت پنج سال ادامه یابد، که در ماه اکتبر گذشته به پایان رسید. همچنین آنها تصمیم گرفتند به مدت هشت سال، محدودیت‌های موشک‌ها را تمدید کنند تا زمانی که در مورد ماهیت صرفا صلح آمیز برنامه هسته‌ای ما اعتمادسازی شود. همه اینها در برجام مورد بحث قرار گرفتند. مشکل آمریکا و متحدان غربی‌اش این است که وقتی با چیزی برخورد می‌کنند که رضایت صد درصدی آنها را جلب نمی‌کند، می خواهند دوباره مسائل را باز کنند. ما به همه این مسائل پرداختیم... ما در این موارد حین بحث فریاد می زدیم، اما بهرحال بر سر آن‌ها توافق کردیم. و نتیجه آن چیزی بود که در مقابل خود داریم. رهبر عالی ایران بسیار واضح گفتند که اگر آمریکا آزمون برجام را موفق پشت سر بگذارد، آنگاه ایران مسائل دیگر را مد نظر قرار خواهد داد. 

بنابراین اگر ایالات متحده آزمون برجام را موفق پشت سر بگذارد -که خیلی محتمل به نظر نمی‌رسد- سپس می‌توانیم سایر موارد را نیز در نظر بگیریم. با این وجود فکر نمی کنم ایالات متحده آمادگی داشته باشد که در مورد این مسائل بحث کند. آیا ایالات متحده آمادگی کاهش صادرات اسلحه به منطقه را دارد؟ 25 درصد از کل فروش اسلحه به جهان به منطقه ما فروخته می‌شود و هیچ یک به ایران نمی‌رسد. آیا ایالات متحده و متحدان غربی آن آمادگی جلوگیری از آن را دارند؟ این یک بازار بسیار پرسود است و فکر نمی‌کنم رئیس جمهور بایدن بخواهد چنین کاری کند.

همیشه آماده گفت‌وگو با GCC هستیم

عربستان سعودی نزدیک به هفت برابر ایران برای خرید تسلیحات هزینه می کند. آیا آنها آماده اند که آن را کاهش دهند؟ زیرا موضوع [فقط] در مورد خلع سلاح ایران نیست. اگر آمریکا علاقه‌مند به مذاکره در مورد مسائل منطقه‌ای است، آیا متحدان ایالات متحده آمادگی انجام سهم خود را دارند؟ آیا عربستان سعودی آماده جلوگیری از تجاوزات خود در یمن است؟ آیا عربستان سعودی آماده است تا حمایت از تروریست‌ها در عراق و سوریه و افغانستان را متوقف کند؟ اینها سوالاتی بسیار باز هستند که پرسیده خواهند شد. اما ما خیلی واضح گفتیم که آماده گفتگو با همسایگان خود در منطقه هستیم. شش کشور در شورای همکاری خلیج فارس (GCC) به علاوه ایران و عراق کشورهای منطقه خلیج فارس هستند و ما همیشه آماده گفتگو در میان هشت کشور خلیج فارس هستیم.

* ما معتقدیم که تنش در منطقه ناشی از حضور نیروهای خارجی است. آنها درمانگر نیستند، بلکه خود بیماری هستند. ما آماده گفتگو با همسایگان خود هستیم. سازمان ملل می‌تواند بر اساس قطعنامه 598 شورای امنیت، چتری امنیتی تهیه کند که به همسایگان ما در جنوب خلیج فارس اطمینان می‌دهد که زیر یک چتر بین المللی قرار دارند.

کاندیدا نخواهم شد

* نگار مرتضوی: و سرانجام، شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه شما می توانید کاندیدای جبهه اصلاحات برای انتخابات ریاست جمهوری در ماه ژوئن باشید. آیا شما برای ریاست‌جمهوری کاندیدا خواهید شد؟

ظریف: من کاندیدا نخواهم شد.