فروریزی برج بلند تحریم‌های ایران؟
به گزارش اقتصادنیوز؛ مارک فیتزپاتریک، رئیس سابق برنامه عدم اشاعه و سیاست هسته‌ای در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) با ۲۶ سال سابقه کاری در وزارت‌خارجه آمریکا (از جمله به عنوان دستیار معاون وزیر در امور عدم اشاعه) به تازگی در مطلبی برای المانیتور با عنوان "کاخ سفید برای شکستن دیوار تحریم‌های ایران جهت نجات توافق هسته‌ای کار سختی در پیش دارد"، نوشته است: در روزهای پایانی ترامپ، کاخ سفید با هدف جلوگیری از بازگشت دولت بایدن به توافق هسته‌ای تحریم‌های جدیدی را وضع کرد. اما از آنجایی که این نوع تحریم‌ها کاملاً آشکارا جنبه سیاسی پیدا کرده بودند، ریسک خنثی‌سازی آنها از نظر سیاسی قابل کنترل است.
در پاییز سال 2020 مقامات سیاست خارجی دولت ترامپ که می‌دانستند به زودی باید مناصب خود را ترک کنند، با برپا کردن آنچه "دیوار تحریم" نامیدند، تلاش کردند یکی از سیاست‌های ناموفق دولت –کارزار فشار حداکثری علیه ایران- را تداوم بخشند. آنها هیچ تلاشی برای پنهان کردن هدف خود، یعنی تضعیف توانایی دولت بعدی در احیای توافق هسته ای 2015 نکردند.
به نوشته آکسیوس ، دقیقاً پس از شکست ترامپ در انتخابات، دستیاران وی در راستای اجرای سیاست "زمین سوخته"، طرحی را برای اعمال مجموعه جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران تا زمان تحلیف رئیس جمهور جو بایدن در 20 ژانویه، کلید زدند.
عصبانیت شاهین‌ها از احتمال لغو تحریم‌ها
با توجه به اینکه اکنون مذاکرات در وین برای کار بر روی اقدامات لازم طرفین جهت احیای برجام به طور پیوسته در جریان است، معماران دیوار تحریم‌ها انتظار شکست دیگری را دارند. و آنها خوشحال نیستند که باروهای برج بلند تحریم‌های‌شان در آستانه فروریزی به نظر می‌رسند. سناتورهای برجسته جمهوری‌خواه و اعضای مجلس نمایندگان نامه‌هایی را تدوین و تأکید کرده‌اند که در راستای لغو اعطای "هرگونه امتیاز یک طرفه" تلاش خواهند کرد.
مارک دوبوویتس، رئیس بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (لابی ضدایرانی FDD) و از مبتکران مفهوم دیوار تحریم‌ها، در تاریخ 9 آوریل خشم خود را با سرازیر کردن سیلی از توئیت‌ها ابراز کرد، از جمله: «بایدن به رژیم ایران پیشنهاد میلیاردها دلار از طریق رفع تحریم‌های مقابله با تروریسم داده است، به عنوان کمک‌هزینه سپاه پاسداران و پاداش فریب هسته‌ای مداوم.»
ضرورت لغو تحریم‌ها علیه ۳ ارگان کلیدی
در 6 آوریل ، مذاکره کنندگان در وین دو کارگروه ایجاد کردند، یکی برای تدوین لیست تحریم‌هایی که ایالات متحده باید رفع کند و دیگری برای تعیین اقدامات هسته‌ای ایران برای بازگشت به محدودیت‌های برجام. با توجه به مورد اول، راب مالی ، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه هر دو اظهار داشتند که آمریکا "تحریم‌های مغایر با توافق را لغو خواهد کرد" اگرچه پرایس توضیح نداد که آیا این شامل برخی تحریم‌های مقابله با تروریسم نیز هست یا خیر، اما جواب باید مثبت باشد، زیرا برخی از این اقدامات صریحاً به منظور جلوگیری از اجرای عملی توافق اعمال شده اند.
شاهین‌های ایران امیدوار بودند که با اعمال مجدد تحریم‌ها تحت عنوان مقابله با تروریسم، یک دیواره ناامن سیاسی ایجاد کنند. با این تصور که چه کسی جسارت رفع چنین تحریم‌هایی را خواهد داشت، درحالی‌که اقدام وی در راستای تسهیل امور تروریسم تعبیر می‌شود؟
با این وجود، وقتی که طراحی تحریم‌ها تا این حد آشکارا جنبه سیاسی داشته باشد، ریسک ناشی از خنثی‌سازی آنها نیز از نظر سیاسی قابل کنترل خواهد بود. اکثریت آمریکایی‌ها از بازگشت به برجام حمایت می کنند، توافقی که به صراحت لغو تحریم‌های بانک مرکزی ایران ، شرکت ملی نفت ایران و دیگر سازمان‌های ایرانی درگیر در تجارت نفت در آن قید شده است.
اگرچه مقامات ایرانی اصرار دارند که "همه" تحریم‌های اعمال شده از سال 2016 باید به طور قابل اطمینان قبل از بازگشت ایران به پیروی از برجام برداشته شود ، اما تأکید اصلی تهران بر فروش نفت بوده است. در یک مستند ۵۲ دقیقه ای که در تاریخ ۸ آوریل توسط وبسایت دفتر رهبر عالی ایران، آیت الله علی خامنه‌ای منتشر شد، به طور خاص در مورد تحریم‌های اعمال شده علیه وزارت نفت و بانک مرکزی ایران تأکید داشت (مرتبط: تاکتیک جدید ایران در مذاکرات برجام).
رفع مسمومیت برجام با دفع قرص‌های سمی ترامپ
در سال ۲۰۱۹ خزانه‌داری دولت ترامپ در یک اقدام کاملاً سیاسی، این ارگان‌ها (بانک مرکزی، شرکت ملی نفت و شرکت شرکت ملی نفتکش ایران) را به دلیل ارتباط با حزب‌الله و نیروی قدس سپاه ذیل برچسب مقابله با تروریسم مجدداً تحریم کرد. برایان اوتول مشاور مدیر دفتر کنترل دارایی خزانه‌داری (OFAC) در دولت اوباما، در مقاله‌ای این اقدامات را مجازات "قرص سمی" خواند، زیرا آنها هرگونه اجرای عملی برجام را مسموم می‌کنند.
فیتزپاترک مدعی است که برخی تحریم‌های جدید دولت ترامپ علیه ایران هم جنبه سیاسی نداشت؛ مثلاً تحریم‌ها علیه هکرهای ایرانی به دلیل [ادعای] تلاش برای دخالت در انتخابات آمریکا یا تحریم‌هایی که بخاطر [ادعای] نقض حقوق بشر اعمال شده‌اند. همانطور که بسیاری از تحریم‌های غیرهسته‌ای در طول اجرای برجام در هر ۲ دولت اوباما و ترامپ در جای خود باقی ماندند، اکنون نیز در صورت بازگشت دولت بایدن به برجام، این نوع تحریم‌ها پابرجا خواهند بود.
تفاهم درباره همزمانی بازگشت به برجام
دولت ترامپ در آب گل‌آلود تحریم‌ها بیش از ۱۵۰۰ تحریم مغایر با برجام اعمال کرده است که گره‌گشایی از هرکدام آنها، یک کار پیچیده و مملو از سیاسی‌کاری بوده و مستلزم سازش طرفین آمریکایی و ایرانی است. سوزان دی‌مگیو عضو ارشد بنیاد کارنگی و رئیس اندیشکده کوئنسی می‌گوید اهمیت این بخش از کار به میزانی بود که مسئله توالی اقدامات -که منجر به بن‌بست اولیه شده بود- از روی میز برداشته شد، و تفاهمی میان طرفین شکل گرفت مبنی بر اینکه لازم نیست هیچ‌یک از طرف‌ها گام اول را بردارد، بلکه یک روند هماهنگ و همزمان، هم به حفظ پرستیژ داخلی کمک می‌کند و هم نقشه راه را پیش می‌برد.
در همین حال، با توجه به محدودیت‌های زمانی که وجود دارد، لازم است تا پایان ماه می در مورد گام‌های متقابل توافق حاصل شود. با آغاز تبلیغات انتخاباتی برای انتخابات ریاست جمهوری در ۱۸ ژوئن، ممکن است مذاکره برای طرف ایرانی دشوار باشد. نکته مهم‌تر اینکه توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای به تعویق انداختن اجرای مصوبه پارلمانی مبنی بر کاهش همکاری با بازرسان آژانس، در تاریخ ۲۱ می منقضی می‌شود. اگر تا آن زمان تفاهمی حاصل نشود و ایران دسترسی بازرسان را محدود کند، این ورای نقض برجام، نادیده گرفتن پروتکل الحاقی است که می‌تواند مسئله هسته‌ای را مجددا به بحران فزاینده تبدیل کند.
جو بایدن به احترام تعهد انتخاباتی خود مبنی بر بازگشت به توافق هسته‌ای و اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران، باید دیوار بلند تحریم‌های ترامپ را تخریب کند؛ هرچه زودتر بهتر.
