تاکتیک بایدن برای جلب رضایت ایران

به گزارش اقتصادنیوز، در میانه دور دوم مذاکرات وین، مایکل هرش، تحلیلگر برجسته مسائل بین‌الملل در مطلبی برای فارن پالیسی گزارش داد که راه حل بایدن برای حل و فصل اختلاف‌نظر طرفین در زمینه رفع تحریم‌ها، استفاده از مدل گلدیلاکس است.

الگوی بازی دیپلماتیک واشنگتن در مذاکرات وین

به گفته منابع نزدیک به مذاکره کنندگان اروپایی و آمریکایی ، انتظار می رود مالی به تهران پیشنهاد معامله‌ای به سبک گلدیلاکس را بدهد: به عبارتی رفع تحریم‌ها به میزان کافی برای مجاب کردن ایران به اجرای تعهدات برجامی، اما نه آنقدر که بایدن را در مقابل حملات تندروها آسیب پذیر کند. در واشنگتن چهره‌های پرنفوذ زیادی از جمله در حزب دموکرات هستند که مخالف هرگونه اقدام از این دست هستند. 

فروریزی برج بلند تحریم‌های ایران؟
​راه عبور بایدن از میدان مین تحریم‌های ایران
سم‌زدایی از رژیم تحریم‌های ترامپ علیه ایران
فاز نخست استراتژی ۳مرحله‌ای بایدن درباره ایران

تخمین زده می شود که دولت بایدن در این چارچوب از ١٦٠٠ تحریمی که در دوره ترامپ اعمال شده است، آمادگی لغو ٥٠٠ تا ٧٠٠ تحریم را دارد. در چنین بستری این موضع گیری دولت بایدن معنای خود را باز می یابد که واشنگتن حاضر است تحریم‌های ناسازگار با برجام را بردارد. اما این استراتژی از نظر ایران برای احیای برجام ناکافی است. چراکه ایران اعلام کرده است درصورتی به برجام بازمی گردد که همه تحریم‌های دوران ترامپ برداشته شود.

هادی خسروشاهین، روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل بین‌الملل در این باره می‌گوید: پرسش مهمی که در اینجا مطرح می شود این است که دولت بایدن چگونه می خواهد تهران را قانع کند که این بسته را مورد پذیرش قرار دهد؟ هم مقاله هیرش در این مورد سکوت کرده است و هم در این ارتباط ارزیابی دقیقی در میان نخبگان سیاسی ایران دیده نمی شود. اما پاسخ بسیار روشن است: اعمال مجدد گلدیلاکس. چگونه؟ امریکا همچون بازاریاب‌ها در دو بعد از این اصل استفاده خواهد کرد. در بازاریابی و تجارت شما یک محصول را با سه قیمت بالا، پایین و متوسط ارائه می دهید و خریدار را تشویق می کنید تا به جای کالای ارزان قیمت کالایی با قیمت متوسط خریداری کند.

به گفته این کارشناس، بر این اساس امریکا اول در بیرون از میز مذاکرات گلدیلاکس را دنبال خواهد کرد؛ یعنی در سطح بالا، اعمال و تداوم فشارهای تحریمی و غیر نظامی و همچنین افزایش فشارهای نظامی و امنیتی بر ایران با کمک اسراییل. در سطح پایین نیز از آمادگی خود برای بازگشت به برجام و اعطای امتیازات سخن خواهد گفت؛ تا چه اتفاقی بیفتد؟ ایران حاضر شود با بسته پیشنهادی امریکا برای لغو تحریم‌ها موافقت کند؛ اگر ایران چنین بسته‌ای را بپذیرد یعنی اینکه تداوم بکارگیری این اصل برای اصلاح برجام، نقش منطقه‌ای و برنامه موشکی. چرا که سایه بیش از ٨٠٠ تحریم بر سر ایران و فعال سازی مکانیسم ماشه باقی مانده است.

ضمن اینکه در شرایطی که سناتورهای امریکایی بر اساس طرح فوریه خود بدنبال بازبینی در شرایط لغو تحریم‌های مصوب کنگره از سال ١٩٩٦ تا ٢٠١٧هستند تا اختیارات ویو تحریم‌ها توسط رییس جمهور محدود، و وی ملزم به توجیه و ارائه گزارش به کمیسیون‌های روابط خارجی، مالی و بانکی شود. در صورت موافقت کنگره توان آن را بیابد که از ویو تحریم‌ها در بازه زمانی ٦٠ تا ١٢٠روزه استفاده کند، و در این شرایط شرکت‌های خصوصی کمتری ریسک سرمایه گذاری در ایران را به جان خواهند خرید.از طرف دیگر حتی در صورت عدم تصویب این طرح شرکت‌های غربی و چینی از ریسک انتخابات میان دوره‌ای کنگره در ٢٠٢٢ و همینطور انتخابات ریاست جمهوری در ٢٠٢٤ بخوبی آگاهی دارند و از همین رو در خوش بینانه ترین حالت به تنظیم قراردادهای کوتاه مدت با ایران دست خواهند زد و همین مساله امکان تداوم بازی گلدیلاکس را به ایالات متحده می دهد.

اما در پشت میز مذاکرات نیز ایالات متحده بر مبنای همین اصل بازی خواهد کرد. یعنی سه فهرست برای لغو تحریم‌ها آماده می کند؛
- در سطح پایین لغو حداقلی تحریم‌ها و در ازای آن تعریف یک توافق جایگزین برجام با تعهدات حداقلی،
- در سطح بالا لغو همه تحریم‌های دوره ترامپ و در ازای آن تنظیم قرارداد جدید با در نظر گرفتن اصلاح برجام، نقش منطقه ای و برنامه موشکی،
- و در نهایت در سطح متوسط گزینه لغو ٧٠٠ تحریم و در ازای آن احیای محدودیت‌های هسته‌ای کلیدی برجام؛
با این هدف که ایران سرانجام ناچار شود به گزینه متوسط تن دهد.

مهم‌ترین چالش؛ ۷۰۰ تحریم به روش قرص سمی

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران (ICG) ، و مشاور ارشد راب مالی در زمانی که رئیس این گروه بود، به فارن پالیسی گفته است: "تا کنون، هیچ تحریم خاصی مورد بحث قرار نگرفته بود، فقط رئوس مطالب گسترده درباره راه‌های ایجاد اعتماد بود. آنچه آنها در این هفته (دور دوم مذاکرات وین که پس از ۶روز، شب سه‌شنبه پایان یافت) انجام می‌دهند، این است که لیستی از اقدامات هر دو طرف را برای مطابقت با توافق نهایی تدوین کنند. مرحله بعدی توالی این موارد است تا به هر دو طرف اجازه دهد چهره داخلی خود را حفظ کنند." توافق کمیسیون مشترک برجام در پایان دومین دور مذاکرات وین برای تشکیل سومین کارگروه فنی جهت بررسی و تعیین توالی اقدامات طرفین، اظهارات علی واعظ را تصدیق می‌کند. هیئت‌ها اکنون به پایتخت‌های خود بازگشته‌اند و پس از یک تنفس کوتاه، به زودی برای دور سوم گفت‌وگوها به پایتخت اتریش برخواهند گشت.

دور سوم احتمالاً شامل مواردی است که به گفته یک مقام ارشد آمریکایی فرآیند "پرزحمت" افتراق یا اتفاق نظر درباره حذف یا کاهش برخی از تحریم‌های دولت ترامپ، موسوم به "قرص‌های سمی"  است. این تحریم‌ها که در ماه‌های پایانی حضور ترامپ در کاخ سفید وضع شدند، علیه نهادهای اقتصادی کلیدی ایران بودند که پیش‌تر تحت تحریم قرار گرفته بودند، اما اینبار با برچسب مبارزه با تروریسم مجددا اعمال شدند تا اطمینان حاصل شود که توافق سال 2015 توسط دولت بایدن احیا نشود. به نوشته فارن پالیسی، موارد قرص‌های سمی شامل بیش از 700 تحریم اعمال شده در مغایرت با توافق هسته‌ای است که در پایان دوره ترامپ وضع شد تا انزوای ایران را تضمین کند و اقتصاد آن را به کلی از بین ببرد.

تحت کمپین "فشار حداکثری" ، دولت ترامپ به ویژه بانک مرکزی ایران، شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفتکش ایران را با ادعای تأمین مالی تروریسم مورد حمایت دولت، تحریم کرد. تیم ترامپ می‌دانست حتی اگر برجام احیا شود ، چنین تحریم‌های جدیدی اثر معامله ر در عمل باطل می کند. زیرا این شرکت‌ها از تجارت بین المللی منع می شوند. این شرکت‌ها با هم صنعت نفت ایران را مدیریت می کنند و بانک مرکزی بیشتر ذخایر ارزی و درآمد حاصل از فروش نفت این کشور را کنترل می کند. و درآمدهای جدید انرژی همان چیزی است که ایران در صورت بازگشت به انطباق با مفاد توافق سال 2015 بیشترین تمرکز را روی آن دارد.

اندکی قبل از انتخابات نوامبر گذشته، دولت ترامپ 18 بانک ایرانی را به همین ترتیب تحریم کرد و در واقع کل بخش مالی ایران را تحت‌الشعاع قرار دادد. محمدجواد ظریف ، وزیر خارجه ایران ، این اقدام را که در بحبوحه بحران ویروس کرونا رخ داد، "جنایتی علیه بشریت" خواند.

علی واعظ می گوید: "موضع ایالات متحده این است که مایل است دو دسته گسترده از تحریم‌ها را لغو کند؛ مواردی که در برجام ذکر شده است و مواردی که قبلاً برچسب خورده اند. با این حال ، تحریم‌هایی که توجیه پذیر و متناقض با برجام نباشد ، مانند تحریم‌هایی که [مدعی است] ناقضان حقوق بشر را در ایران هدف قرار داده یا تحریم‌هایی را که ایرانیان درگیر در حملات سایبری علیه ایالات متحده را مجازات می کنند ، پابرجا خواهند ماند."