توافق وین؛ پس‌از انتخابات، پیش‌از تحلیف؟

به گزارش اقتصادنیوز؛ بر اساس بیانیه وزارت وزارت خزانه‌داری آمریکا، در آستانه آغاز راند ششم مذاکرات احیای برجام در وین، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی این وزارت‌خانه همزمان با لغو تحریم‌های مرتبط با ایران علیه چند فرد و شرکت، تحریم های جدیدی را علیه گروهی از افراد و شرکت‌ها، با ادعای کمک به تأمین مالی حوثی‌های یمن (انصارالله یمن) و ارتباط با نیروی قدس سپاه پاسداران اعمال کرد.

سیگنال تحریمی آمریکا در آستانه راند ششم

بر اساس گزارش رویترز مقامات آمریکایی در بیانیه‌ها و اظهارات رسمی خود، حذف تحریم‌ها علیه چند مقام سابق و شرکت مرتبط با ایران را صرفاً یک «اقدام اداری روتین» و بی‌ربط به تلاش‌های دیپلماتیک جاری برای بازگشت به توافق هسته‌ای دانستند.

با این حال در بیانیه وزارت خارجه آمریکا  آمده است که خروج این افراد و شرکت‌ها از فهرست تحریم‌ها بنا بر «تغییر تأیید شده در رفتار یا وضعیت تحریم‌شدگان» انجام شده و «تعهد دولت ایالات متحده نسبت به لغو تحریم ها در صورت (چنین) تغییری را نشان می دهد»؛ عبارتی که هم مؤید موضع رسمی یادشده و هم مصداق تلاش برای نوعی اعتمادسازی است.

وزارت خارجه آمریکا و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی  وزارت خزانه داری آمریکا (OFAC) در بیانیه‌هایی در تاریخ ۱۰ ژولای اعلام کردند که اوفک تحریم ها علیه ۳ مقام پیشین ایرانی و ۲ شرکت که قبلاً در تجارت، ترابری و بازاریابی فرآورده‌های پتروشیمی ایران فعال بوده‌اند را لغو کرده است.

به نوشته رویترز این گام از سوی یک مقام آمریکایی اقدامی روتین خوانده شد، اما در عین حال می تواند نشان‌دهنده آمادگی ایالات متحده برای تخفیف در تحریم ها، در صورت فراهم شدن توجیه کافی از سوی ایران باشد. این مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود به رویترز گفت که این اقدامات اوفک ارتباطی با تلاش برای بازگشت ایران و ایالات متحده به توافق هسته ای 2015 ایران ندارد.

اوفک در وب سایت خود نوشت که ۳ مقام سابق ایران شامل احمد قلعه بانی، مدیرعامل سابق شرکت ملی نفت ایران، فرزاد بازرگان، مدیرعامل سابق شرکت بین‌المللی «هنگ کنگ اینترترید» و محمد معینی، مدیر بازرگانی سابق شرکت «نفتیران اینترترید» از لیست تحریم‌ها خارج شده اند.

بر اساس این گزارش، سخنگوی خزانه داری گفت که این ۳ نفر ثابت کردند که «دیگر در سمت های خود در نهادهای وابسته به دولت ایران نیستند» و افزود «هیچ دلیلی برای ادامه تحریم آن‌ها وجود ندارد».

شرکت دریانوردی «چارمینگ سی»‎ که به خاطر انتقال محصولات پتروشیمی ایران تحریم شده بود و شرکت «آوکسینگ» مستقر در شانگهای نیز ۲ شرکتی هستند که نامشان از فهرست تحریم‌ها حذف شده است.

* تحریم شبکه ادعایی تغذیه حوثی‌ها

از سوی دیگر وزارت خارجه و دفتر اوفک اقدام به اعمال تحریم علیه مجموعه‌ای کرده‌اند که به ادعای آن‌ها در تأمین و تجهیز نیروهای حوثی نقش کلیدی دارند.

در بیانیه وزیر خارجه آمریکا، آنتونی جی. بلینکن آمده است که «رژیم تحریم های ایالات متحده، امروز ۱۰ ژوئن ۲۰۲۱ شبکه بین‌المللی تغذیه‌کننده حوثی ها در یمن را هدف می گیرد».

وی در ادامه ادعا کرد که ایالات متحده سعید احمد محمد الجمال همراه با ۱۱ فرد و نهاد درگیر در آنچه وی «یک شبکه بین المللی برای تهیه ده ها میلیون دلار بودجه حوثی ها» خوانده را طبق دستورالعمل اجرایی (EO) 13224 تحت تحریم قرار داد.

بر اساس این بیانیه یازده فرد ، شرکت و کشتی دیگر که امروز تحت تحریم قرار می‌گیرند، نقش اصلی را در این شبکه  بازی می کنند، از جمله هانی عبدالمجید محمد اسعد، حسابدار یمنی که انتقال مالی به حوثی ها را تسهیل کرده است و جامی علی محمد که به الجمال در تهیه شناورها ، تسهیل حمل و نقل سوخت و انتقال وجوه به حوثی ها کمک می‌کند. این 11 فرد، نهاد و کشتی تحت قانون E.O تحریم می‌شوند. 13224 برای روابط آنها با الجمال و سایر بخشهای این شبکه.

بلینکن مدعی شد: «ایالات متحده در تلاش است تا به حل منازعات در یمن و کمک های بشردوستانه پایدار برای مردم یمن کمک کند. حمله مداوم حوثی ها به مارب به طور مستقیم با این اهداف مغایرت دارد و اوضاع بشردوستانه در حال حاضر در یمن را تهدید می کند و به طور بالقوه باعث افزایش جنگ در سراسر یمن می شود».

وی بدون اشاره به سال‌ها تهاجم ویرانگر ائتلاف سعودی با حمایت مستقیم آمریکا که زمینه‌ساز این بحران بزرگ بوده ایت، ادعا کرد: «وقت آن است که حوثی ها آتش بس را بپذیرند و همه طرف ها مذاکرات سیاسی را از سر بگیرند. فقط یک آتش بس جامع و سراسری می تواند کمک فوری یمنی ها را به همراه داشته باشد و تنها یک توافق صلح می تواند بحران انسانی در یمن را حل کند. ایالات متحده برای پیشبرد این اهداف، همچنان فشارها را بر حوثی ها اعمال خواهد کرد، از جمله با تحریم های هدفمند ، 

سیگنال اعتمادساز برای ایجاد تکانه در مذاکرات؟

از سوی دیگر روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی بدون اشاره به جزئیات نوشت که شماری از مقام‌های سابق ایرانی و شرکت‌ها از فهرست تحریم‌های آمریکا خارج شده‌اند، اما این روزنامه برخلاف خبرگزاری رویترز عنوان کرده که این گام وزارت خزانه داری، نه یک اقدام «عادی»، بلکه ارسال «سیگنالی» از سوی واشینگتن به تهران مبنی بر تعهد آمریکا به رفع تحریم‌ها در صورت تغییر رفتار ایران است است.

 ایان تالی و لارنس نورمن خبرنگاران وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده‌اند: دولت بایدن تحریم های سه مقام پیشین ایرانی و چند شرکت انرژی را در میان مذاکرات هسته‌ای لغو کرد و این نشانگر تمایل واشنگتن برای کاهش هرچه بیشتر فشار اقتصادی ناشی از تحریم‌ها بر ایران، در صورت تغییر رویه این کشور است.

مقامات دولتی این اقدامات را به عنوان اقدامات معمول اداری توصیف کرده و گفتند که افرادی که از لیست های سیاه تحریم‌های آمریکا حذف شدند به این دلیل بوده که دیگر مقامی در نهادهای تحریم شده ندارند. اما مقامات آشنا به مذاکرات جاری در وین در مورد آینده توافق هسته‌ای گفتند که دولت بایدن در حال بررسی چگونگی «تزریق یک تکانه در مذاکرات» بوده است.

همچنین به نوشته این روزنامه تحریم های جدید اعمال شده علیه حوثی‌ها، هیچ یک مستقیماً علیه ایرانیان نیست بلکه به ادعای وال‌استریت‌ژورنال بیشتر مربوط به شبکه ای همسو با حوثی ها به رهبری سعید احمد محمد الجمال است که ایالات متحده مدعی است به عنوان واسطه بین ایران و حوثی ها است.

به نوشته این روزنامه قیمت نفت پس از انتشار این خبر تقریباً 2٪ سقوط کرد ، اما به سرعت بازدهی خود را بازیافت و بیش از 70 دلار در هر بشکه معامله شد.

توافق در دور ششم بعید است

این اقدامات در حالی انجام شد که مذاکره کنندگان آمریکایی ، ایرانی ، اروپایی، چینی و روسی در وین در آستانه شروع دور ششم مذاکرات با هدف احیای برجام  در وین هستند که انتظار می رود از شنبه در پایتخت اتریش از سرگرفته شوند.

لارا روزن، روزنامه‌نگار آمریکایی در گزارش هفتگی وبسایت خود نوشته است که به احتمال زیاد ایالات متحده و ایران برای نهایی کردن توافق در مورد بازگشت به برجام در این دور از مذاکرات نتوانند بر اختلاف‌های باقی مانده غلبه کنند

وی نوشت: بعید به نظر می رسد ایالات متحده و ایران بر شکاف موجود میان مواضع خود غلبه کنند تا توافقنامه بازگشت دو جانبه به پیروی کامل از توافق هسته ای 2015 ایران را در دور ششم گفتگوها به دست آوررند.

به نوشته لارا روزن، یک مقام آمریکایی ادعا کرد که به زعم آمریکا «خواسته های ایران در زمینه تخفیف تحریم ها همچنان غیر واقع‌بینانه است». همچنین به گفته وی «طرح نحوه توالی مراحل نیز پیشرفت چندانی نکرده است».

روزن در ادامه نوشت، علی واعظ ، مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران، به من گفت: «آنها هنوز از رفع شکاف‌های باقی مانده بسیار دور هستند. انجام این کار به انعطاف پذیری بیشتر هر دو طرف بستگی دارد.  همچنین برای تعیین توالی و راستی‌آزمایی اقدامات اختلاف زیادی وجود دارد. بعید است که آنها بتوانند در دور بعدی (ششم) توافق را نهایی کنند.»

ادعای منابع رویترز: احیای برجام نیازمند هفته‌ها یا ماه‌ها مذاکره است

درحالی‌که در پایان دور پنجم مذاکرات احیای برجام در وین، خوشبینی محتاطانه در اظهارنظرهای دییلمات‌های از احتمال بالای حصول توافق بازگشت به برجام در دور ششم گفت‌وگوها حکایت داشت، در روزهای اخیر فارغ از سیگنال‌های منفی منبعث از سخنان رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای در شورای حکام درباره برنامه هسته‌ای ایران، اظهارات جدید آنتونی بلینکن وزیرخارجه آمریکا، و نشانه‌هایی مبنی بر احتمال پایین موفقیت در راند ششم رایزنی ها بروز یافته است.

در همین راستا رویترز به نقل از منابع و تحلیلگران خود گزارش داده است که نجات توافق هسته ای ایران به زمانی بیشتری از این دور [ششم] گفت‌وگوها نیاز دارد.

در حالیکه بسیاری از ناظران بر مبنای اظهارات مذاکره‌کنندگان امیدوار هستند در دور ششم، توافق نهایی برای احیای برجام حاصل شود، رویترز گزارش داد: بر اساس گفته‌های چهار دیپلمات، دو مقام ایرانی و دو تحلیلگر، انبوهی از موانع در مسیر احیای توافق هسته ای ایران همچنان مستحکم هستند که ثابت می کنند تا بازگشت به توافق هسته‌ای 2015 هنوز یک راه دور در پیش است.

انریکه مورا ، نماینده اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده ارشد مذاکرات، هفته گذشته گفته بود که وی معتقد است توافق در دور ششم مذاکرات وین، حاصل خواهد شد. اما پریسا حافظی و جان آیریش خبرنگاران رویترز در این گزارش تحلیلی نوشته‌اند: دیپلمات ها و تحلیل گران می گویند که «مطالبات ایران در مورد رفع تحریم ها» و «نگرانی غرب از گسترش دانش فنی هسته ای ایران»، از جمله مسائلی است که ممکن است به «هفته ها یا احتمالاً ماه ها مذاکره بیشتر» نیاز داشته باشد.

انتخابات، موضع مذاکراتی ایران را تغییر نمی‌دهد

بر اساس گزارش رویترز، یک انگیزه برای پیشرفت، انتخاباتی است که در ایران در 18 ژوئن برگزار خواهد شد و به طور گسترده ای انتظار می‌رود که یک محافظه‌کار جانشین حسن روحانی رئیس جمهور عملگرا و خواهان تعامل با غرب شود.

با این حال انتخابات احتمالاً موضع مذاکره ای تهران را تغییر نخواهد داد: صرف نظر از اینکه رئیس جمهور کیست، هر توافقی باید به تأیید نهادهای بالادستی و رهبری عالی ایران تأیید شود. اما نه واشنگتن و نه تهران نمی خواهند توافق را بیشتر در سیاست داخلی ایران درگیر کنند.

مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران هفته گذشته گفت موانع احیای توافق پیچیده است اما غیرقابل عبور نیست. عباس عراقچی گفت: «اختلافات به جایی رسیده است که همه معتقدند حل این اختلافات غیرممکن نیستند».

رویترز افزود: با این وجود، به گفته دیپلمات‌ها، مقامات ایرانی و تحلیل‌گران، هیچ یک از مسائل باقیمانده از طریق راه حل‌های سریع، قابل حل نیستند. ارزیابی آنها با اظهارات ناخوشایند روز دوشنبه توسط آنتونی بلینکن ، وزیر امور خارجه ایالات متحده، که گفت واشنگتن هنوز نمی داند آیا ایران آماده است که مجدداً پیروی خود از توافق از سر بگیرد یا خیر ، همسو به نظر می‌رسد.

پس از حل اختلا‌ف‌ها، مسئله تعیین توالی

دیپلمات ها گفتند، وقتی که اختلاف نظرها درباره برخی تحریم‌های آمریکا و سانترفیوژهای ایران حل شد، در مرحله بعد باید گفتگوهای بیشتری درباره تعیین توالی گام‌ها و صحت‌سنجی انجام شود؛ یعنی دستیابی به پاسخ دقیق  این سوال که کدام طرف چه اقداماتی را در چه زمانی و در ازای چه اقدام متقابلی از سوی طرف مقابل انجام می دهد.

یک دیپلمات اروپایی گفت: «مذاکرات پیشرفت چشمگیری داشته است اما در حال حاضر در سخت ترین قسمت، نیازمند تصمیمات اساسی است». دیگر دیپلمات اروپایی نیز گفت که گفتگوها به «هسته اصلی موضوع در بُعد هسته‌ای» رسیده است.

همچنین یک دیپلمات ارشد غربی می‌گوید که  «البته» او امیدوار است که دور بعدی به توافق منجر شود ، اما یک تذکر احتیاط اضافه کرد و گفت: «تا زمانی که نتوانیم مسائل مهم باقی مانده را حل کنیم ، ما [درباره حصول توافق] چیزی نمی دانیم».

تغییر انتظارات طرفین

به ادعای رویترز، ایران علاوه بر تلاش برای لغو همه تحریم های دوران ترامپ، همچنین از طرف‌های غربی ۳ درخواست دارد که احتمالاً چالش‌برانگیز خواهد بود. نخست اینکه تهران می‌خواهد واشنگتن سپاه پاسداران ایران را از لیست سیاه تروریسم خارج کند. این کشور همچنین می‌خواهد اروپا تضمین کند که سرمایه‌گذاران خارجی بازخواهند گشت و اطمینان دهد که واشنگتن دوباره توافق را برهم نخواهد زد.

از سوی دیگر از دید واشنگتن و متحدان اروپایی آن، بازگشت به محدودیت‌های هسته ای در توافق اصلی، که در آن زمان برای اطمینان از رسیدن نقطه گریز هسته‌ای ایران به کمتر از یک سال انجام شده بود، دیگر کافی نخواهد بود.

در ماه هایی که ایران محدودیت ها را زیر نقض کرده، پیشرفت های فنی قابل توجهی داشته است. علی واعظ خاطرنشان کرد که ایران استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته موسوم به IR9 را آغاز کرده است ، که 50 برابر در تولید اورانیوم غنی شده بیش از آنچه تحت پوشش این توافق است قدرت تولید دارد.

واعظ افزود: «اگر ایران از نابودی این ماشین ها امتناع کند، زمان گریز هسته‌ای آن کوتاه‌تر خواهد شد، مگر اینکه موافقت کند که با معادلسازی توان سانتریفیوژها، به تعداد معادل ماشین‌های IR1 را از بین ببرد. این از نظر ایران تحقیرآمیز و فراتر از محدوده برجام است».

یک دیپلمات اروپایی با اشاره به اولین تولید فلز اورانیوم در ایران، (ماده‌ای که یک از استفاده‌های می‌تواند برای ساخت هسته بمب اتم استفاده شود، گفت: ایرانیان دانش و توانایی هایی را که قبلاً نداشتند کسب کرده اند.

واعظ گفت ، این پیشرفت جدی که در سال جاری توسط گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید شد، مواردی نبود که در توافق سال 2015 پوشش داده شود ، و احیای مجدد این پیمان باید این توانایی جدید را در نظر بگیرد.

توافق موقت؛ بعد از انتخابات، قبل از تحلیف

باب اینهورن ، مقام ارشد سابق وزارت امور خارجه و مذاکره کننده سابق هسته‌ای با ایران، احتمال وجود توافق قبل از انتخابات ریاست جمهوری را «بسیار بعید» دانست، اما گفت که «ممکن است یک توافق موقت در بازه انتخابات تا روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید، رسیدن به یک توافق قابل تصور است.

اینهورن، که هم اکنون در اندیشکده موسسه بروکینگز در واشنگتن حضور دارد، گفت که توافق موقت می تواند برای رئیس جمهور جدید ایران مزیت سیاسی داشته باشد.

وی ادامه داد: «رئیس جمهور جدید می تواند هرگونه امتیازات داده شده توسط دولت حسن روحانی را مورد انتقاد قرار دهد، سپس بعداً برای هرگونه تقویت اقتصادی، از توافق حاصل شده دوره روحانی اعتبار بگیرد». وی افزود: «بنابراین شما می توانید نوعی منطق، در رسیدن به چنین توافق موقتی که قبل از آغاز به کار ریاست‌جمهوری جدید حاصل شده را ببینید».

عبور غربی‌ها از هشدار آژانس به امید احیای برجام

بر اساس گزارش روزنامه گاردین، ایالات متحده و اروپایی‌ها هشدار رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای را به امید احیای توافق هسته‌ای ایران نادیده می‌گیرند.

پاتریک وینتور سردبیر دیپلماتیک روزنامه گاردین مدعی است که مقامات آژانس نسبت به اهداف صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اطمینان ندارند، با این حال انگلیس، فرانسه، آلمان و ایالات متحده، بی‌توجه به هشدارها، در تلاش برای دستیابی به موفقیت در مذاکرات هستند.

گاردین در ادامه نوشته است: آمریکا و اروپا تصمیم گرفته‌اند که اخطار تازه مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) ناظر هسته‌ای سازمان ملل متحد که ادعا کرده است «دیگر نمی‌توان با اطمینان گفت که آیا ایران به دنبال ساخت بمب است یا نه» را کنار بگذارند، به این دلیل که آن‌ها تحت فشار تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی قرار دارند.

رافائل گروسی می گوید ایران پس از کشف آثار اورانیوم با منشاء انسانی در چهار سایت اعلام نشده، هیچ همکاری یا پاسخی برای پرسش‌هایی که آژانس مطرح کرده است، فراهم نکرده است.

یافته های گروسی به جلسه هیئت مدیره آژانس بین المللی انرژی هسته ای در وین گزارش شد. گزارشی که برای ایالات متحده و کشورهای اروپایی تلخ و گزنده است، چراکه غربی‌ها مجموعاً در مورد این تصمیم که «دستاورد احیای توافق هسته‌ای آنقدری هست که به خاطر آن از هشدار گلایه‌آمیز بازرسان هسته‌ای سازمان ملل چشم‌پوشی‌کنیم»، به اجماع رسیده‌اند؛ حتی اگر این امر بتواند یکپارچگی روند بازرسی ناظر هسته‌ای سازمان ملل را موقتاً به خطر بیندازد.

به نوشته گاردین، این برای اروپایی‌ها همیشه مجاز بوده است که عدم همکاری ایران را به سازوکار اختلاف نظر ارجاع دهند یا پیشنهاد قطعنامه‌ای در محکومیت ایران را در شورای حکام ارائه کنند. اما اینبار چنین اقدامی می‌توانست به قیمت از دست رفتن ماه‌ها تلاش فشرده دیپلماتیک و حتی سال‌ها انتظار پرمخاطره برای آغاز دیپلماسی تمام شود.