اهمیت راهبردی عراق برای چین

به گزارش اقتصادنیوز، به نقل از میدل‌ایست‌نیوز، چند سال است که چین با جدیت می‌کوشد که پروژه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری در عراق، در بخش‌های انرژی و بازسازی و توسعه زیرساخت‌ها، را به دست گیرد.

تحلیلگران بر آن‌اند که هدف اصلی چین احیای پروژه «کمرند و جاده» است که عراق می‌کوشد با توسعه بنادر و نوسازی مسیرهای جاده‌ای و ریلی خود به گلوگاهی اصلی در آن تبدیل شود.

روابط عراق چین از 1958 آغاز شد. در این سال چین از تبدیل حاکمیت عراق از سلطنتی به جمهوری حمایت کرد. این روابط در دهه 1990 گسترش یافت و چین از اصلی‌ترین کشورهایی بود که از برنامه نفت دربرابر غذا برای گسترش نفوذ خود در عراق استفاده کرد. نفوذی که با سقوط رژیم بعث در عراق در 2003 افزایش یافت.

به نظر «مثنی العبیدی»، استاد علوم سیاسی در عراق، نهادهای تصمیم‌گیرنده در چین متوجه اهمیت راهبردی عراق و جایگاه آن در سیاست امریکا و اهمیت آن به عنوان یک اهرم فشار در روابط امریکا و چین هستند. ضمن اینکه عراق اگر بتواند از وضعیت بحرانی خارج شود نقش مهمی در منطقه پیدا خواهد کرد.

العبیدی می‌افزاید که موقعیت ژئوپلتیک عراق و جایگاه به عنوان حلقه وصل میان کشورهای عربی و کشورهای غیر عرب خاورمیانه و نیز میان کشورهای شورای همکاری با ترکیه و اروپا باعث شده که توجه بسیاری کشورهای بزرگ ازجمله چین به آن جلب شود.

شرکت‌های چینی از اصلی‌ترین سرمایه‌گذاران در پروژه‌های انرژی در عراق هستند. عراق کشوری با ذخایر عظیم انرژی است که استخراج نفت در آن در مقایسه با بسیاری کشورهای دیگر آسان است.

«احمد عبدالصاحب»، کارشناس امور حمل و نقل، تأکید می‌کند که بعد از خروج نیروهای امریکایی از عراق در سال 2011، بسیاری از نیروهای سیاسی عراقی ترجیح می‌دادند که به جای امریکا و انگلستان با چین کار کنند.

مهم‌ترین میدان‌های نفتی و گازی عراق که چین در آن حضور پررنگ دارد، میدان نفت الاحدب در استان واسط، است که شرکت ملی نفت چین در آن سرمایه‌گذاری کرده است. در رتبه دوم میدان نفتی حلفایه در شهر العماره است که شرکت CNPC 50 درصد سرمایه‌گذاری در آن را تأمین کرده است.

در میدان نفتی الرمیله هم که بزرگ‌ترین میدان نفتی عراق است چین و شرکت بریتیش پترولیوم شریک هستند.

صادرات نفت خام عراق به چین 44 درصد صادرات نفتی عراق را دربر می‌گیرد و این نشان‌دهنده قدرت روابط اقتصادی چین و عراق است.

حجم مبادلات تجاری عراق و چین بیش از 30 میلیارد دلار در سال است.

جدا از این چین می‌کوشد که در بخش‌های غیر انرژی در عراق نیز وارد شود. در بودجه 2021 عراق قید شده که شرکت‌های چینی در صدد ساخت هزار مدرسه در سراسر عراق و ساخت چند بیمارستان صد تخت‌خوابی در استان‌های گوناگون و ساخت 4 هزار واحد مسکونی در استان میسان و تکمیل چند نیروگاه برق در چارچوب توافق‌نامه موسوم به نفت در برابر بازسازی هستند.

«احمد حمه رشید»، عضو کمیسیون دارایی مجلس عراق، تأکید می‌کند که توافق‌نامه عراق و چین که در سفر «عادل عبدالمهدی» به چین درباره آن توافق شد هم‌اکنون در وضعیت بلاتکلیف است.

به موجب این قرارداد عراق روزانه 100 هزار بشکه نفت به چین می‌فروخت و اموال آن در صندوقی مشترک نگه داری می‌شد که برای سرمایه‌گذاری‌های چین در عراق 500 میلیارد دلار تأمین اعتبار می‌کرد.

این توافق در روزهای پایانی سپتامبر 2019 اعلام شد و هنوز عبدالمهدی در چین بود که تظاهرات در عراق آغاز شد. این تظاهرات در نهایت به استعفای عادل عبدالمهدی انجامید و کسانی تظاهرات را توطئه‌ای در واکنش به این توافق دانستند.

«عبدالحسن الشمری»، کارشناس اقتصادی عراقی، می‌گوید که چین در پی رقابت با امریکا و اروپا و سلطه اقتصادی بر جهان است و حق هم دارد که چنین برنامه‌ای داشته باشد. به نظری وی، چین با امکانات عظیم خود می‌کوشد که ترتیبی برای تسهیل انتقال کالاهایش به اروپا بچیند و پروژه موسوم به راه ابریشم جدید یکی از بهترین راه‌ها برای تحقق این هدف است.

او می‌گوید که چین می‌کوشد که جاده‌ها و مسیرهایی بسازد که موجب صرفه‌جویی زمانی و مسافتی در انتقال کالا شود و ضمنا از امنیت هم برخوردار باشد.

به گفته الشمری عراق اهمیت راهبردی در چنین مسیری دارد و بندر بزرگ فاو می‌تواند به گلوگاه مهمی در این مسیر تبدیل شود و این وضعیت باعث ایجاد رقابت میان چین و امریکا شده است.

الشمری تأکید می‌کند که بصره می‌تواند به یک گذرگاه حیاتی در منطقه و جهان تبدیل شود و بندری مهم‌تر از دبی باشد. به نظر او، پروژه جاده ابریشم جدید برای چین مهم‌تر از نفت و انرژی است، چون نفت را از کشورهای دیگر هم می‌شود خرید.

به نظر وی، در صورت اجرای این پروژه، کشتی‌های چینی در بندر فاو پهلو می‌گیرند و کالاهایشان از طریق مسیر ریلی از بصره به ترکیه و از آنجا به سواحل مدیترانه و اروپا منتقل می‌شود و این درآمدهای هنگفتی برای چین و عراق فراهم می‌کند.

«مثنی المزروعی»، استاد جغرافیای سیاسی، نیز ضمن تأکید بر اهمیت این پروژه می‌گوید که امتیاز بندر فاو عمق 24 متری آن است، در حالی که عمق بندر مبارک امارات 16 متر است و این یعنی که کشتی‌های غول‌پیکری می‌توانند در فاو پهلو بگیرند.

به نظر المزروعی اگر دولت عراق در اجرای این پروژه هوشمندی لازم را به خرج دهد و آن را درست مدیریت کند می‌تواند اقتصاد کشور را زیرورو کند و وابستگی عراق به درآمدهای نفتی را به حد اقل برساند.

تحقیقات گسترده‌ای درباره منافع اقتصادی این طرح انجام شده که در آنها درآمد عراق از پیوستن به پروژه راه ابریشم جدید 20-60 میلیارد دلار در سال برآورد شده است که قطعا موجب تحول در اقتصاد عراق و ایجاد فرصت‌های شغلی بسیار و پایان دادن به فقر می‌شود. که البته همه اینها مشروط به مدیریت و برنامه‌ریزی درست است.