بمبِ ساعتی لبنان؛ بازی نهایی غرب چیست؟

به گزارش اقتصادنیوز، بحران در لبنان با انصراف سعد حریری از تشکیل کابینه وارد مرحله تازه ای شده است. این در حالی است که علیرغم هشدارهای مکرر نهادهای بین المللی نسبت به ابعاد فاجعه بارِ اقتصادیِ انسداد سیاسی در این کشور، هم چنان افکار عمومی در دنیا نسبت به این مسئله بی تفاوت است. مارکو کارنلوس، دیپلمات سابق ایتالیایی و تحلیل گر برجسته مسایل خاورمیانه با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیلی میدلیست آی با عنوان «جهان چه زمانی برای کشور درهم شکسته لبنان قدم خواهد برداشت؟» به بررسی رویکرد آتی غرب در مواجهه با این بحران پرداخته است.

احتمال سقوط بیشتر

از نظر تکنیکی و فنی، در حال حاضر لبنان یک کشور فرومانده و درهم شکسته است. با اعلام بانک جهانی، بحران اقتصادی در این کشور یکی از بزرگترین بحران اقتصادی بزرگ جهان [در شرایط غیرجنگی] از اواسط سده نوزدهم تاکنون است. با این حال احتمال سقوط بیشتر بسیار محتمل است و به نظر می رسد لبنان با شتاب زیاد در حال حرکت بدان سوست.

توجه رسانه های بین المللی نسبت به این بحران به تازگی رو به فزونی رفته است. نیویورک تایمز طی سه روز دو مقاله و فایننشال تایمز در کمتر از دو هفته سه مقاله به لبنان اختصاص داده اند و البته لوموند و لیبراسیون به طور مستمر به بحران این کشور می پردازند. با این حال کمتر اطمینانی وجود دارد از این که  این توجه باعث شود تا ذینفعان بین المللی در لبنان، تا دیر نشده دست به اقدام بزنند.

ضرورت تغییر در نظام کلپتوکراتیک

انفجار بندر بیروت در ماه اگوست سال گذشته موجب استعفای حسن دیاب از مقام نخست وزیری شد، اما الیت سیاسی لبنان را به ترک قدرت خود، که مبدل به مانعی بر سر راه تشکیل دولت جدید شده اند، سوق نداد. همچنین، تاکنون کاری در راستای تغییر در سیستم کلپتوکراسی (غارت سالاری) که ملت را به زانو درآورده، انجام نشده است. اعتراضات سراسری علیه اقتصاد در حال فروپاشی و در میان کسانی که در حال فوران برای عدالت بودند ، به شدت سرکوب شده است.

یک چیز بدیهی است: سعد حریری، به عنوان نامزد نخست وزیری، علی رغم تلاش نه ماهه برای تشکیل دولت جدید در این کشور، در این راه ناکام ماند. حریری رئیس بلوک سنی مذهب، به همراه دیگر رهبران و رئیس کل بانک مرکزی، مسئول اصلی فروماندگی لبنان است. روز پنجشنبه، او اعلام کرد که از سمت خود کناره گیری می کند – و این تنها خبر مثبتی است که طی ماه های اخیر از این کشور به گوش می رسد.

اما در میان نخبگان سیاسی فاسد لبنان کوچکترین تغییری ایجاد نمی شود. در حالی که تحریم های فعلی آمریکاحزب الله و جنبش آزاد میهنی  به رهبری جبران باسیل را شامل می شود، هنوز بسیاری از این رهبران فاسد دست نخورده باقی می مانند.

جریان پول را دنبال کنید

این علم آپولو هوا کردن نیست. برای هدف گرفتن کلپتوکرات ها، جریان پول آنها را دنبال کنید. رهبران برجسته سیاسی لبنان دارایی و حساب بانکی در غرب دارند. خزانه داری ایالات متحده و اتحادیه اروپا می داند که کجا هستند. آنها شماره حساب بانکی دارند. این اهرم واقعی برای مهار کارگزاران قدرت بی پروای لبنان است.

تحقیقات در مورد حساب های فرانسه و سوئیس ریاض سلامه، رئیس کل بانک مرکزی آغاز شده است. آنها علاقه مند هستند که او با پول حاصل از یک طرح عظیم پانزی که کشور را به ورشکستگی سوق داده، چه کرده است. دوشنبه گذشته، وزرای خارجه اتحادیه اروپا درباره رژیم تحریم رهبرانی که بر بن بست یازده ماهه تشکیل دولت دخیل بوده اند، توافق کردند. آنها گفتند که می خواهند رژیم تحریم ها را تا پایان ماه و به سرعت به جریان بیاندازند.

بمب ساعتی لبنان و بازی نهایی غرب

اما آیا این برای جلوگیری از غلتیدن بمب ساعتی لبنان کافی خواهد بود؟ آیا این درست است که لبنان را از شر بخشی از رهبران سیاسی فاسدش نجات داد و جریان پولی را که از کشور در حال فرار است متوقف کرد؟ یا بهتر است که به عنوان تنها راه برای از بین بردن سرطان طبقه سیاسی فاسد آن منتظر فروپاشی کامل شد - و به عبارت دیگر، در انتظار شروع از صفر بود؟

این مخمصه ای است که پرسش های دشواری را درباره بازی نهایی غرب در لبنان پیش می کشد. تاکنون، این یک نمایش یک نفره بوده است: از زمان انفجار بیروت ، امانوئل مکرون ، رئیس جمهور فرانسه ، سرمایه سیاسی قابل توجهی را برای ترویج دولت جدید و اصلاحات لازم خرج کرده، اما هیچ نتیجه ای نداشته است.

برای مدتی طولانی، فرانسه تخم مرغ هایش را در سبد حریری قرار داد و امیدوار بود که او از طریق پارلمان راه حلی پیدا کند. اما گرچه از نظر رسمی و قانونی این روشی صحیح است، اما چنین روشی منسوخ شده و غیرواقع گرایانه است. به نظر می رسد که مقامات فرانسوی غافل از این هستند که اوضاع به غایت بغرنج شده و منافع بلوک های سیاسی چنان سخت ریشه دوانده که تقریبا هیچ راه حل نهادی، عملی نیست.

پیامدهای فروپاشی

لبنان در یک بن بست است. انتخابات جدیدکه برای سال 2022 برنامه ریزی شده باید ایده آل نیروهای سیاسی تازه ای باشد، اما قانون انتخابات فعلی چنین فرصتی را فراهم نمی کند و پارلمان فعلی هرگز قانون جدیدی را تصویب نخواهد کرد که تنها راه تغییر پویشی سیاسی است که قدرت طبقه حاکم را استمرار و تحکیم بخشیده است. فقط بسیج مردمی می تواند تغییری ایجاد کند.

در حاشیه نشست اخیر G20 ، رایزنی های غیر رسمی در مورد لبنان برگزار ولی جزئیاتی در این باره ارائه نشده است. این احتمال وجود دارد که پاریس، با بی ثمر بودن رویه پیش، سعی در تدوین سیاست گسترده و موثرتری داشته باشد. شایعاتی وجود دارد که کشورها نسبت به توانایی حریری در ایجاد تغییرات لازم بدبین و در حال از دست دادن ایمان به او هستند. با این حال ، چنین شک و تردیدی آنها را به سمت گزینه های صادق تر و سازش ناپذیر سوق نداده است. بازسازی و تجدیدنظر در بلوک سنی، که حق نخست وزیری را دارد، با معرفی چهره های جدیدی که در دولت های قبلی دخیل نیستند، اولین قدم اصلی برای تغییر واقعی است و امید است که سرانجام با کنار رفتن حریری این شانس فراهم شود.

اگرچه انتظار برای سقوط کامل برای غریی ها بسیار وسوسه انگیز است، اما هیچ کس نمی تواند عواقب آن را پیش بینی کند. در پی آن ممکن است ارتش لبنان نیز سقوط کند و با چندپاره شدن کشور بار دیگر شعله های جنگ داخلی گُر بگیرد.

تأثیرات این مسئله برای همسایگان لبنان هم غیرقابل پیش بینی است و این می تواند موج جدیدی از مردم سوار بر قایق را روانه اروپا کند. برخی از دولت های غربی یا منطقه ای که رویای هرج و مرج در این کشور را در سر می پرورانند، خوب است که به همه این پیامدهای بالقوه بیاندیشند.

زمان آزمون

تاکنون هیچ قدرت غربی غیر از فرانسه آن گونه که شایسته است این مسئله را مورد توجه قرار نداده - به ویژه ایتالیا، که از نظر اقتصادی و تجاری در این کشور در معرض زیان زیادی است و نیروهایش که تحت مأموریت سازمان ملل متحد در لبنان (UNIFIL) هستند در معرض خطر است. گروه G7 هم به طور ویژه ای در این ماجرا ناامید کننده بوده است.

اولین آزمون جدی عزم جامعه جهانی برای حل و فصل مسئله لبنان می تواند شامل تشکیل جلسه ویژه شورای امنیت سازمان ملل باشد تا اطمینان حاصل کند که آیا اعضا موافق هستند که فروپاشی لبنان تهدیدی برای صلح و امنیت بین المللی است یا خیر. در چنین حالتی، تصویب تحریم ها علیه رهبران کلپتوکراتیک لبنان بسیار موثر خواهد بود.