حماس و اسرائیل در آستانه جنگی دیگر؟

به گزارش اقتصادنیوز عدنان ابو عامر، رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه امت در غزه در مطلبی با عنوان «آتش‌بس غزه شکننده و یک جنگ قریب‌الوقوع دیگر محتمل است» در پایگاه شبکه خبری الجزیره نوشت:

به محض پایان جنگ یازده روزه اسرائیل علیه غزه در ماه مه، آماده سازی در اسرائیل و نوار غزه برای رویارویی جدید آغاز شد. از همان ابتدا مشخص بود که آتش‌بسِ منعقدشده، شکننده است و احتمالاً مدت زیادی دوام نمی‌آورد. این آتش‌بس موقت اگرچه تحت فشار ایالات متحده به اسرائیل و با میانجی‌گری مصر منعقد شد، اما مهمترین مسائل بین دو طرف حل نشده است. در نتیجه، آتش اختلافات بین اسرائیل و حماس به راحتی در آینده نزدیک دوباره شعله‌ور خواهد شد.

آتش‌بس غزه شکننده است

از منظر فلسطین، حامیان آتش بس هیچ اقدامی برای جلوگیری از برخورد خشن اسرائیل با فلسطینیان در بیت‌المقدس و تجاوزات علیه مسجدالاقصی که خشم فلسطینیان را برانگیخت و در نهایت منجر به شلیک موشک حماس در 10 مه شد، انجام نداده اند.

اخراج اجباری و تخریب خانه‌های فلسطینیان در بیت‌المقدس اشغالی ادامه یافته است، و همچنین تجمع شهرک نشینان اسرائیلی در مسجدالاقصی و محوطه‌ای که مسجد در آن واقع شده است، تحت حمایت امنیتی اسرائیل ادامه دارد.

علی رغم فشارهای بین المللی بر تل‌آویو برای جلوگیری از یورش‌هایش به سومین مکان مقدس اسلام، این اقدامات سبعانه همچنان ادامه دارد. و این امر یکی از دلایل اصلی شکنندگی آتش‌بس است.

کابینه جدید ائتلافی اسرائیل ناپایدار و شامل نیروهای سیاسی با رویکردهای متفاوت است و اکنون مورد حملات شدید سیاسی نخست وزیر پیشین بنیامین نتانیاهو پس از برکناری از قدرت قرار گرفته است.

نخست وزیر نفتالی بنت که با اتهاماتی نظیر «چپ بودن» روبرو شده است، قصد دارد اعتبار راست‌گرایانه خود را ثابت کند و نمی‌خواهد با متوقف کردن حملات به مسجدالاقصی، خشم جامعه شهرک نشینان یا راست افراطی اسرائیلی را برانگیزد.

همین امر در مورد اخراج اجباری فلسطینیان از خانه‌های خود در قدس اشغالی صادق است. پاکسازی قومی شهر از جمعیت فلسطینیان و ساختن شهری که فقط به یهودیان تعلق داشته باشد، از دهه‌ها پیش در اولویت اصلی راست افراطی اسرائیل قرار داشته است.

بنت احتمالاً می‌ترسد که توقف این جنایات باعث بی ثباتی ائتلاف وی شود. این خشونت مداوم علیه فلسطینیان و نقض حرمت مسجدالاقصی در صورت عدم رسیدگی می‌تواند زمینه را برای یک درگیری دیگر ایجاد کند.

رشد محبوبیت حماس در میان فلسطینیان

از منظر اسرائیل ، هضم اینکه حماس تا حدودی به عنوان طرف پیروز جنگ 11 روزه شناخته شد، دشوار بود. موشک‌های حماس که به اسرائیل شلیک شد ، مورد استقبال فلسطینیان نه فقط در غزه، بلکه در سراسر فلسطین تاریخی (سرزمین‌های اشغالی) قرار گرفت، و حمایت آنها از جنبش حماس افزایش یافته است.

این امر باعث ناامیدی زیادی در صفوف ارتش اسرائیل شده و احتمالاً رهبری آن در جست‌وجوی ایجاد فرصتی حتی برای گرفتن امتیاز قبولی و پاک کردن چهره لکه‌دارش، فشار خواهد آورد.

فشار شدید علیه نوار غزه

در همین حال ، اسرائیل برای مقابله با محبوبیت روزافزون حماس، محاصره غزه را تشدید کرده، گذرگاه‌های این نوار را بسته، ورود کمک و صادرات و واردات مواد غذایی را محدود کرده و عرضه برق را کاهش داده است. در نتیجه، وضعیت انسانی غزه به طور قابل توجهی خراب شده است. از آنجا که فلسطینیان در این نوار با شرایط رو به وخامت روبرو هستند، به طور فزاینده ای حماس را برای تأمین نیازهای خود تحت فشار قرار می دهند.

با این حال ، حماس پاسخی برای این خواسته های قانونی بشردوستانه ندارد. حماس که در این موقعیت دشوار قرار دارد ، ممکن است سعی کند بحران داخلی خود را از طریق دور دیگری از خصومت علیه اسرائیل، به بیرون صادر کند.

بن‌بست تبادل زندانیان

همچنین به نظر می رسد در مسئله دیگری بن بست وجود دارد: تبادل زندانیان. اگرچه مدتی است که در مورد قریب الوقوع بودن چنین معامله ای صحبت می شود ، اما اختلافات جدی وجود دارد که منجر به شکست مذاکرات غیرمستقیم شده است. این مشکل دیگری است که می تواند به طور بالقوه باعث از بین بردن خصومت ها بین دو طرف شود.

حماس از طرف خود ، ابراز تمایل کرده است که از هرگونه رویارویی نظامی با اسرائیل استفاده کند تا تعداد سربازان اسرائیلی را که اسیر کرده است افزایش دهد تا اهرم نفوذ بیشتری کسب کند و بتواند آنها را با اسرای فلسطینی بیشتری که در اسرائیل هستند معاوضه کند.

مسئله کمک‌های مالی قطر

یکی از موضوعات مهم اقتصادی که به نظر می رسد حماس نمی تواند در آن مصالحه کند، کمک مالی ماهانه است که از اکتبر 2018 ، توسط قطر ارائه شده و با اسرائیل تحت حمایت قطر ، مصر و سازمان ملل متحد در این موضوع به تفاهم رسیدند.

به عنوان بخشی از این معامله ، دوحه ماهانه 30 میلیون دلار برای توزیع در بسیاری از بخشهای اقتصادی غزه ارسال می کند ، از جمله اعطای 100 دلار در ابتدای هر ماه به دهها هزار خانواده فلسطینی. پول نقدی که به ساکنان غزه داده می شود به احیای اقتصاد نوار و کاهش اثر محاصره اسرائیل کمک می کند.

اسرائیل و ایالات متحده برای پایان دادن به کمک نقدی قطر تلاش کرده اند و پیشنهاد می دهند که کوپن خرید کالا به همان ارزش، جایگزین پول نقدی شود. این پیشنهاد توسط حماس به طور قطعی رد شد، زیرا متوجه است که بسیاری از ساکنان غزه با همین پول نقد زندگی می‌کنند و از دست دادن آنها احتمالاً منجر به یک وضعیت انفجاری در نوار می شود.

سه عامل بازدارنده که فعلاً مانع جنگ شده است

در حالی که نیروهای طرفین برای یک درگیری جدید تحت فشار قابل توجه هستند، عوامل کمی وجود دارد که تاکنون از بروز جنگ دیگری در غزه جلوگیری کرده است.

۱. نگرانی بنت از فروپاشی ائتلاف

اولاً، همان دلایلی که دستان کابینه جدید اسرائیل را برای حمله به الاقصی و اخراج اجباری فلسطینی‌ها از خانه هایشان بسته نگه می دارد ، همچنین مانع از حمله مجدد آن به غزه می شود. اگر بنت بخواهد چنین کند، یکی از شرکای کابینه ائتلافی -حزب راعم فلسطین- احتمالاً حمایت خود را پس می گیرد. اگر انتقام‌جویی حماس موفقیت آمیز باشد، به ویژه اگر بتواند به داخل اسرائیل حمله کند، ممکن است دیگران نیز کشتی [در حال غرق شدن] را رها کنند.

به همین دلیل -حداقل در حال حاضر- دولت جدید ترجیح می دهد در مذاکرات غیرمستقیم با حماس شرکت کند و خواسته های خود را برای مذاکره مطرح کند، بدون اینکه لزوماً در تقابل مستقیم قرار گیرد.

۲. نیاز حماس به ریکاوری

دوم، حماس آگاه است که هم مبارزانش و هم غیرنظامیان غزه ممکن است نتوانند یک کارزار تخریب گسترده اسرائیل را پیاده‌سازی کنند. به محض پایان جنگ اخیر، شاخه مسلح آن شروع به بازگرداندن توانایی‌های نظامی خود کرد، اما مشخص بود که جنگنده‌هایش برای ریکاوری به وقفه نیاز داشتند. همچنین با توجه به شرایط دشوار انسانی در این نوار ، ساکنان آن نیز به شدت از جنگ خسته شده اند.

آگاهی از "استهلاک درگیری" در میان فلسطینیان در غزه، در نحوه واکنش حماس به راهپیمایی سازماندهی شده توسط شهرک نشینان در بیت‌المقدس اشغالی پس از به قدرت رسیدن کابینه جدید اسرائیل مشهود بود. حماس به جای پاسخ نظامی به راهپیمایی -همانطور که در ماه رمضان گذشته رخ داد- تنها به نکوهش آن بسنده کرد.

۳. ایالات متحده هیچ درگیری جدیدی نمی‌خواهد

سوم، ایالات متحده نمی خواهد هیچ‌گونه تقابلی در سرزمین های فلسطینی مشاهده کند. در ماه مه، بایدن نمایندگان خود را به منطقه فرستاد تا همه طرفها را متعهد به آتش بس کنند، بنابراین در حالی که تلاش می کند توافق هسته ای با ایران را نهایی کند ، هیچ خصومت تازه ای را در منطقه نمی‌خواهد. ایالات متحده خواهان آرامش در منطقه است زیرا باید منابع خود را وقف تقابل‌های جاری با چین و روسیه کند.

اگرچه تاکنون این عوامل مانع از بروز درگیری دیگر بین اسرائیل و حماس شده است، اما اوضاع کاملاً بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی است. در هر لحظه، حساب هر بازیگر می‌تواند تغییر و مزایای جنگ بر آتش‌بس فعلی غلبه کند. تا زمان حل و فصل عمده مسائل برجسته بین اسرائیل و حماس، آتش‌بس پایدارتر برقرار نخواهد شد.