اهداف پشت‌پرده اردوغان در افغانستان

به گزارش اقتصادنیوز؛ پایگاه شبکه خبری الجزیره در مطلبی با عنوان «چرا ترکیه می‌خواهد مسئولیت فرودگاه کابل را بر عهده بگیرد؟» به قلم عبدل باسط، پژوهشگر مدرسه مطالعات بین المللی دانشگاه راجارتانام سنگاپور و زاهد شهاب احمد، پژوهشگر موسسه آلفرد دیکن، دانشگاه دیکن استرالیا، نوشته است: ماه گذشته ، ترکیه پیشنهاد کرد مسئولیت اداره و حفاظت از فرودگاه استراتژیک حامد کرزی کابل -که دروازه اصلی افغانستان به جهان محاصره شده [بالقوه] است- را پس از پایان خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از این کشور جنگ زده، بر عهده بگیرد.

از آنجا که توافق بین طالبان و دولت افغانستان همچنان مبهم است و وضعیت امنیتی در افغانستان به سرعت بدتر می شود، نیاز به بررسی انگیزه های ترکیه برای ارائه این پیشنهاد وجود دارد.

انگیزه‌های ترکیه

ترکیه ، تنها کشور اکثریت مسلمان در ناتو ، مدتهاست که از نظر دیپلماتیک و سیاسی در افغانستان تأثیرگذار است. این کشور نه تنها روابط عمیق ریشه دار تاریخی ، فرهنگی ، مذهبی و قومی با افغانستان دارد بلکه با پاکستان -حامی اصلی طالبان-نیز ارتباط دارد. در گذشته ، این سازمان چندین اجلاس بین دولت های پاکستان و افغانستان در جهت بهبود گفتگو بین کشورهای همسایه ترتیب داد.

ترکیه ضمن ایفای نقش فعال در تلاش های چند جانبه برای پایان دادن به درگیری های چند دهه ای افغانستان، روابط نزدیک خود را با جناح‌های مختلف سیاسی رقیب در این کشور از جمله طالبان حفظ کرد.

ترکیه بیش از 500 سرباز در افغانستان دارد ، اما این سربازان در جنگ شرکت نمی‌کنند و فعالیت های آنها محدود به تامین امنیت بخش نظامی فرودگاه کابل و آموزش نیروهای امنیتی افغان است. ترکیه به دلیل نقش غیر رزمی خود در افغانستان روابط بهتری با طالبان نسبت به سایر کشورهای ناتو دارد و اخیراً وظیفه تسهیل گفتگوهای صلح بین کابل و طالبان را بر عهده گرفته است.

اگرچه طالبان قبلاً به ترکیه هشدار داده است که نیروهای خود را تا سپتامبر 2021 در افغانستان خارج کند ، اما آنکارا از طریق متحدان خود ، پاکستان و قطر بر گروه این گروه فشار می آورد تا اعتراض خود را نسبت به این برنامه ها نشان داده و از برنامه [خروج] کنار گذاشته شود. ترکیه همچنین تصمیم گرفته است که مستقیماً با طالبان در این مورد صحبت کند.

به همه این دلایل و چند عامل دیگر، آنکارا اکنون در موقعیت نخست برای به عهده گرفتن مسئولیت امنیتی فرودگاه اصلی افغانستان قرار دارد. ظاهراً آنکارا با به عهده گرفتن مسئولیت مهم تأمین امنیت فرودگاه کابل و در نتیجه باقی ماندن یک بازیگر کلیدی در افغانستان پس از خروج آمریکا سودهای زیادی عایدش خواهد شد.

رقابت اردوغان با سعودی‌ها برای رهبری جهان اسلام سنی

رجب طیب اردوغان ، رئیس جمهور ترکیه ، تمایل خود را برای افزایش نفوذ ترکیه در جهان اسلام پنهان نمی کند. تحت حکومت او ، ترکیه نفوذ خود را در مسلمانان جنوب آسیا از طریق پروژه های رسانه ای و آموزشی افزایش داد. درام های ترکیه ای مانند رستاخیز در کشورهای مختلف مسلمان بالأخص پاکستان و افغانستان تبدیل به پرفروش ترین فیلم ها شد و به شکل‌دهی افکار عمومی به نفع ترکیه کمک کرد.

علاوه بر این ، در سالهای اخیر ، آنکارا با هدف کنار گذاشتن عربستان سعودی و قرار دادن ترکیه به عنوان رهبر جدید جهان اسلام سنی، اقدامات مختلفی در زمینه سیاست خارجی انجام داد.

این کشور به طور فعال در درگیری های منطقه ای مانند جنگ سوریه علیه عربستان سعودی و متحدانش شرکت کرد و در انتقاد از ریاض در موضوعات مختلف ، از محاصره قطر تا ترور جمال خاشقجی ، آشکارا صحبت کرده است. تلاش‌های ترکیه برای حفظ حضور مستمر در افغانستان پس از آمریکا و تبدیل شدن به دروازه‌بان فرودگاه کابل که دریچه افغانستان به جهان پیرامون است، تا حدی امتداد این بلندپروازی‌های ژئوپلیتیک است.

اردوغان با اصرار بر ایفای نقش عمده در افغانستان پس از آمریکا، نه تنها می خواهد رهبری عربستان سعودی در جهان مسلمانان اهل سنت را به چالش بکشد ، بلکه توانایی های قدرت نرم ترکیه را به جامعه بین المللی به شکل وسیع تری نشان می دهد.

ترمیم روابط ترکیه با ناتو و آمریکا

حفظ نقش فعال ترکیه در افغانستان پس از خروج آمریکا همچنین به جاه طلبی های آنکارا در راستای افزایش اهمیت خود در ناتو و ترمیم روابط تیره با آمریکا کمک می کند.

در جولای 2019 ، آنکارا موشک های اس -400 از روسیه خریداری کرد که در ابتدا برای تحت فشار گذاشتن سخت افزاری ناتو تلقی شده بود. این خرید روابط ترکیه را با دیگر اعضای ناتو که این اقدام را تهدیدی برای امنیت آنها می دانست ، تیره کرد. آمریکا سرانجام برای ابراز نارضایتی، ترکیه را تحریم کرد.

حمایت آمریکا از نیروهای کرد در سوریه و عملیات ترکیه علیه این گروه ها و همچنین امتناع آمریکا از واگذاری واعظ دینی آمریکایی که ترکیه وی را مسئول کودتای 2016 علیه اردوغان می داند، از دیگر عواملی بود که روابط آنکارا و واشنگتن را تیره کرد. ترکیه با داوطلب شدن برای تامین امنیت فرودگاه کابل و در نتیجه اطمینان از حضور ناتو در این کشور پس از خروج آمریکا ، امیدوار است روابط خود را با واشنگتن بهبود بخشد.

از سوی دیگر ترکیه با نشان دادن خود به عنوان یک بازیگر مهم در افغانستان ، امیدوار است که موقعیت و اعتبار خود را در ناتو افزایش دهد. اخیراً ترکیه به دلیل سیاست های مداخله جویانه خود در لیبی، عراق و سوریه مورد انتقاد متحدان ناتو قرار گرفته است.

با نگاهی به گذشته ، حضور ترکیه در افغانستان پس از خروج نیروهای ناتو در سال 2014 به اهمیت آن در این ائتلاف از طریق مأموریت آموزشی پشتیبانی قاطع ناتو کمک زیادی کرده است. بنابراین ، ترکیه به احتمال زیاد با باقی ماندن در این کشور پس از پایان خروج آمریکا به نتایج مشابهی می رسد.

علاوه بر این ، فرودگاه کابل برای کشورهای ناتو که می خواهند حضور دیپلماتیک خود را در ماه ها و سال های آینده در آنجا حفظ کنند ، اهمیت استراتژیک خواهد داشت. تضمین امنیت فرودگاه بدون شک به ترکیه در کسب اعتبار در نزد این کشورها کمک می کند.

ترکیه و ایالات متحده هنوز در حال مذاکره هستند و تصمیم نهایی در مورد این که پس از خروج آمریکا از امنیت فرودگاه کابل به عهده کیست، هنوز گرفته نشده است.

به نظر می رسد واشنگتن به پیشنهاد ترکیه علاقه مند است، اما تاکنون با شرایط ترکیه از جمله حمایت مالی، لجستیکی و دیپلماتیک موافقت نکرده است.

در همین حال ، طالبان به سرعت در حال گسترش قلمرو است و ایران و روسیه قبلاً میزبان هیئت های طالبان و دولت افغانستان در تلاش برای احیای مذاکرات متوقف شده صلح بوده اند. اگر ترکیه واقعاً این نقش را می خواهد ، سرعت عمل و زمان مهم است.