اولین پیامد بحران افغانستان برای ایران

به گزارش اقتصادنیوز ؛ تسخیر افغانستان توسط طالبان واکنش‌های سختی را از سوی کشورهای منطقه و فراتر از آن برای جلوگیری از ورود پناهجویان مورد انتظار ایجاد کرده است. چراکه کشورها در سراسر منطقه نگران هستند که هجوم پناهندگان باعث تشدید مشکلات سیاسی و اجتماعی شود.

بر اساس گزارش نیکِی‌آسیا، دولت ها از اسلام آباد تا آنکارا و تهران محدودیت های مرزی را با پیش بینی فرار صدها هزار نفر از رژیم جدید در کابل تقویت کرده اند. این اقدامات و محدودیت های مشابه که توسط کشورهای غربی اعلام شده است ، فاصله در حال افزایش بین ادعاهای همدردی بین المللی با پناهندگان افغان و واقعیت موجود را برجسته کرده است. دولت ها نگران هستند که سرریز مشکلات آوارگان به کشورشان مشکلات سیاسی و اجتماعی ناشی از هجوم پناهندگان قبلی را تشدید کند.

فرار از چنگ طالب‌ها

در میان این معما، افغان هایی که به امید فرار از چنگ طالبان به سوی مرز و احتمالا فراتر از آن گریخته اند، گرفتار شده اند. عزیز ، که بیش از یک دهه پیش به ایران آمده بود ، از امنیت خانواده اش در افغانستان می ترسد و مطمئن نیست که آیا آنها می توانند با خیال راحت از مرز خارج شوند و به او بپیوندند یا خیر. این مرد که در ایران شهروند شده است، به نیکی آسیا گفت: «طالب‌ها غیرنظامیان را می کشند ، آنها را غارت می کنند و املاک آنها را به زور می گیرند. هیچ کس در امان نخواهد بود».

عبدالله ، کارگر نساجی تحصیلکرده در دانشگاه ، برای ورود به ایران به افرادی در مرز افغانستان و پاکستان پول پرداخت کرده است. او می خواهد به ترکیه برسد ، پناهندگی بگیرد و سپس آن را برای همسر و سه فرزندش در شهر هرات افغانستان درخواست کند.

عزیز و عبدالله افرادی هستند که به نظر می رسد دولت های منطقه تمایل دارند آنها را دور نگه دارند. یکی از بحرانی‌ترین کشورها ترکیه است ، علی رغم جدایی که ایران بین افغانستان و ترکیه انداخته و طی مسافت طولانی و خطرناک 2000 کیلومتری، آنکارا نگران ورود پناهجویان افغان است. ترکیه در حال حاضر میزبان بیش از چهار میلیون پناهنده است که 3.6 میلیون نفر آن‌ها از جنگ در همسایگی یعنی سوریه هستند و نمی‌خواهد پذیرش بیشتری داشته باشد.

دیوارکشی ترک‌ها

آنکارا دیواری به ارتفاع سه متر در امتداد بخشی از مرز 560 کیلومتری خود با ایران می ‌کشد. دیواری که ساخت آن در سال 2017 آغاز شده است. برنامه این است که حصار را از حدود 155 کیلومتر به 242 کیلومتر گسترش داده و با خندق های عمیق و تیغ تکمیل می کند. سیم‌های خاردار، دوربین‌های حرارتی و نیروهای اضافی نیز در نظر گرفته شده.

ترک‌ها تجربه دیوارسازی دارند ، زیرا 837 کیلومتر از 911 کیلومتر را در مرز سوریه قبلاً دیوار کشیده‌اند. رجب طیب اردوغان ، رئیس جمهور ترکیه در 15 آگوست ، روزی که طالبان کابل را تصرف کردند ، گفت: "ترکیه با موج مهاجرت شدید فزاینده ای از طریق ایران روبرو می شود".

ترکیه تنها کشوری نیست که سعی می کند از ورود پناهجویان جلوگیری کند. به نوشته یک روزنامه تهران، ایران مرز خود را با افغانستان بسته و پناهندگان را بازگردانده است. ارتش پاکستان ادعا می کند که تمام گذرگاه های نامنظم از افغانستان را مسدود کرده است، اگرچه رسانه های داخلی از افزایش قاچاق انسان در مرزها خبر داده اند.

اکراه یا امتناع از اجازه دادن به تعداد زیادی از پناهندگان بسیار گسترده است. در برخی موارد - باز هم ترکیه نمونه بارز - اجازه چنین ورودی می تواند واکنش سیاسی جدی داخلی ایجاد کند. و در شرایطی که اقتصاد این کشور تحت تأثیر کووید -19 قرار گرفته است ، پناهندگان اضافی بار اضافی هستند که نهادهای امدادی نمی توانند به طور پایدار از عهده آن برآیند.

پایان دخالت آمریکا در افغانستان باعث ایجاد پناهندگان بیشتر از کشوری خواهد شد که در زمان اشغال اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1980 میلیون ها نفر پناهنده تولید کرده بود. مگر اینکه طالبان تصمیم بگیرد خروج همه افغان ها را متوقف کند ،

هرگونه سیل جدید پناهجویان شامل افرادی خواهد بود که نتوانسته اند با پروازهای ایالات متحده یا سایر پروازهای تخلیه از کابل خارج شوند ، افرادی که از جان خود می ترسند و دیگرانی که به دلیل مشکلات اقتصادی ناامید هستند.

بحران انسانی تازه در حال آغاز شدن است

فیلیپو گراندی ، کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در 30 اوت گفت: "بحران انسانی تازه در حال آغاز شدن است."

کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد پیش بینی کرده است که در سال جاری میلادی حداکثر نیم میلیون افغان می توانند از این کشور فرار کنند و خواسته است کشورهای بیشتری "این مسئولیت بشردوستانه" را برای کمک به پناهندگان به اشتراک بگذارند.

ایران و پاکستان، نزدیک‌ترین مقصد پناهجویان

ایران و پاکستان در حال حاضر میزبان مجموع 2.2 میلیون افغان ثبت شده هستند. گراندی اعلام کرد که به ویژه ایران به دلیل "وضعیت بحرانی" که با شیوع کروناویروس مواجه است به کمک نیاز دارد.

به ادعای این رسانه، بر اساس گزارش رسانه های تهران که به طور رسمی تأیید نمی شود ، ایران برای بستن مرز خود با افغانستان در قبال وعده طالبان مبنی بر عدم آسیب به شیعیان این کشور، با این گروه توافق  ضمنی کرده است.

این درحالی است که حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران به تازگی در گفت‌وگوی تلفنی با حامد کرزی رئیس جمهور اسبق افغانستان با اعلام اینکه «ایران خواستار افغانستانی عاری  از جنگ و تروریسم است»، گفت:  ایران مرزها و گذرگاههای مرزی خود با افغانستان را برای تسهیل وضعیت فعلی در این کشور  باز نگه می دارد و تجارت را  ادامه خواهد داد.

پاکستان نیز به رغم رد درخواست ایالات متحده برای میزبانی بیشتر، احتمالاً با پناهجویان بیشتری مواجه خواهد شد. اسلام آباد - که به طالبان نزدیک است- از ناتوانی در پرداخت هزینه نگهداری بیشتر از میلیون ها پناهنده گلایه می کند. گفته می شود هزاران افغان با ویزا یا بدون ویزا دارند از مرز عبور می کنند.

به گفته یکی از منابع مرزی پاکستان ، حدود ۸هزار افغان تنها در روز یکشنبه از طریق گذرگاه چمن وارد پاکستان شدند ، جایی که افغان های دارای ویزا یا شناسنامه ملی ، یا کسانی که قبلاً در دولت پاکستان به عنوان پناهنده ثبت نام کرده بودند ، اجازه عبور دارند.

برخی از کشورهای منطقه نیز با داشتن منافعی در افغانستان، کمک محدود و کوتاه مدت ارائه کرده اند. امارات متحده عربی با میزبانی موقت 5000 شهروند تخلیه شده که به کشورهای ثالث می روند ، موافقت کرد. 

کشور دیگری که طی دو دهه گذشته در بازسازی افغانستان مشارکت داشته، هند است که بیش از ۱۵ هزار پناهنده افغان را از مدت ها پیش میزبانی کرده است. دهلی نو گفته است که برای اقلیت هندو و سیک افغانستان اولویت قائل است و همچنین به تعدادی دیگر از افغان ها "که شرکای ما در ارتقاء تلاش های متقابل توسعه ای، آموزشی و مردمی ما بوده اند" اجازه ورود می‌دهد.

در مورد اولویت بندی هند برای بازگرداندن هندوها و سیک های هند به افغانستان، پنکجا جها، استاد امور استراتژیک در دانشگاه جهانی OP Jindal به نیکی‌آسیا گفت که هنگام پذیرش مهاجران افغان از دهلی نو برخی "مشکلات ذاتی" وجود دارد. به وی گفت: «اکثر آنها از هند به عنوان مقصد میانی و فقط برای تلاش و درخواست پناهندگی در ایالات متحده یا سایر کشورهای غربی استفاده می کنند»

۷ میلیارد دلار در ازای ممانعت ترکیه از ورود پناهجو به اروپا

طبیعتاً این نگرانی وجود دارد که اقامت موقت پناهندگان در صورتی که سایر کشورها به آنها خانه جدیدی پیشنهاد نکنند و نتوانند به افغانستان بازگردند، شبه دائمی شود. از نزدیک به 4 میلیون سوری در ترکیه، برخی که امیدوار بودند، آنجا سکوی پرش به اتحادیه اروپا تبدیل شود، نمونه‌ای از پناهندگانی هستند که جایی برای رفتن ندارند.

رهبران اروپایی نسبت به بروز دوباره بحران پناهندگان در قاره مانند سال 2015 هنگامی که بیش از یک میلیون سوری بیشتر از ترکیه وارد اروپا شده بودند، احتیاط می کنند. این امر اتحادیه اروپا را مجبور کرد تا قرارداد شش میلیارد یورو (7.1 میلیارد دلار) با ترکیه را به دلیل محدود کردن جریان مهاجران غیرقانونی به اروپا قطع کند.

وزارت داخلی اروپا دبا بیان اینکه اتحادیه اروپا نمی تواند افراد در معرض خطر فوری در افغانستان را رها کند، گفت: «27 کشور عضو این اتحادیه "مصمم هستند که به طور مشترک برای جلوگیری از تکرار بحران غیرقابل کنترل و گسترده مهاجرت غیرقانونی با تهیه پاسخی هماهنگ و منظم، در این زمینه اقدام کنند».

در ترکیه، مسئله پناهندگان به دلیل افزایش احساسات ضد مهاجرت در بحبوحه رکود ناشی از کووید -19 در اقتصاد، اردوغان را تحت فشار قرار می‌دهد. تورم تقریبا 20 درصد و نرخ بیکاری گسترده 22 درصد است. کمال قلیچدار اوغلو ، رئیس حزب مخالف اصلی جمهوری خواه خلق ، متعهد شده است در صورت به قدرت رسیدن "مشکل پناهندگان را در دو سال حل کند".

سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه در 25 آگوست به کانال الجزیره مبشر گفت که ترکیه در طول سه سال گذشته ورود 1.25 میلیون مهاجر غیرقانونی را مسدود کرده است. از سال 2016 آنکارا ۴۰۰ هزار افغان را گرفتار کرده است و ۱۵۱ هزار نفر از آن‌ها از طریق هوا به کشورشان بازگردانده شده است. ، سویلو گفت. وی افزود که 80 هزار نفر تحت حمایت بین المللی قرار گرفتند و در ترکیه ماندند ، 20 هزار نفر دیگر مجوز اقامت دریافت کردند و ادعا کرد بقیه به طور غیرقانونی به خارج رفتند.

مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در 19 اوت در پاسخ به این سؤال که آیا آنکارا و اتحادیه اروپا می‌توانند در مورد پناهندگان افغان مانند سوریه در سال 2015 توافقی انجام دهند یا خیر، وزیر خارجه ترکیه  به نیکی گفت: "این یک چالش مشترک است که باید با هم کار کنیم." وی گفت: "فقط درخواست انجام کاری از ترکیه مشکل را حل نمی کند. ترکیه نمی تواند بار موج جدیدی از پناهندگان را به دوش بکشد».

در همان روز ، اردوغان به یک کانال تلویزیونی گفت که ترکیه "هیچ وظیفه، مسئولیت یا تعهدی برای انبار پناهندگان اروپا ندارد"

قرار است انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان در ژوئن 2023 برگزار شود و نظرسنجی های اخیر نشان می دهد که میزان رضایت اردوغان و حزبش از کمترین میزان برخوردار است.