هشدار نسبت به هجوم شبه‌‌علم به ایران!

حتی اگر هیچ‌کس نداند که سازوکار اثرگذاری آن چگونه است. البته این مثال عجیبی است و شاید نابخردانه به نظر آید و هیچ‌گاه رخ نخواهد داد، ولی به این دلیل گفته شد که مخاطب بداند پزشکی مبتنی بر شواهد، به اثرگذاری توجه می‌کند.

طب سنتی و مثلا ملی و اسلامی، مشحون است از شبه‌علم که مطلقا قادر به اثبات کارآمدی خود در پزشکی مبتنی بر شاهد نیستند، چون در هر حال طب باید درمان کند. ولی چرا عده‌ای متولی این نوع طبابت! غیر موثر شده‌اند؟ پاسخ این است که آنان می‌دانند که قادر نیستند ادعاهای خود را براساس پزشکی مبتنی بر شواهد اثبات کنند، چون اگر اثبات کنند، دیگر مشکلی نخواهد ماند، تجویزات و درمان‌های آنان هم زیرمجموعه علم پزشکی می‌شود، ولی چون قادر به اثبات اثربخشی آن نیستند، می‌کوشند که یک عنوان جدید برای آن فراهم کنند، بلکه از زیر بار قواعد پزشکی مبتنی بر شواهد خارج شوند. آنان می‌خواهند با متمایز کردن خود از زیر بار استلزاماتی عام  فرار کنند.

پشت این اقدام دو انگیزه وجود دارد؛ ضدیت با علم تا حد ممکن و تامین منافع مادی. کسانی هستند که برای نشان دادن ضدیت خود با دنیای جدید، پشت برخی سنگرهای سست پناه می‌گیرند. آنان در برابر دانش مهندسی نمی‌توانند سنگر بگیرند، چون علم مهندسی به نسبت عینی و دقیق است. هر چند در آن هم می‌توان اقدامات خلاف عقل و علم را جا انداخت، مثل کرونایاب، ولی در هر حال کسی با اتکا به رمل و اسطرلاب یا قالیچه حضرت سلیمان، نمی‌آید مدعی فرستادن موشک به فضا شود بدون اینکه دانش مهندسی شناخته شده‌ای داشته باشد. ولی در علوم انسانی و اجتماعی تا دل‌تان بخواهد مدعی وجود دارد. دانش پزشکی نیز تا حدی از همین نوع است. جالب است که در حوزه پزشکی هم به اموری که نزدیک به مهندسی است وارد نمی‌شوند. مثلا کمتر ادعای جراحی قلب را دارند چون آنجا به سرعت دست‌شان رو می‌شود. حتی دیگر شکسته‌بندی هم نمی‌کنند ولی کافی است چند بیمار تحت مداوای دانش پزشکی درمان نشوند، سپس یک داروی گیاهی بخورند و خوب شوند، این می‌شود پیراهن عثمان علیه دانش پزشکی، در حالی که درمان مزبور فقط یک ادعای پوچ و ظاهری است و برای اثبات باید مثل همه داروهای دیگر از مراحل آزمون‌های پیچیده  علمی عبور کند؛  کاری که برای طرفدار طب سنتی ملال‌آور و خسته‌کننده است!

انگیزه بعدی که به ‌شدت مهم است، منافع مالی است. البته وظیفه حکومت است که جلوی خالی کردن جیب مردم را بگیرد، همان‌طور که جلوی رمال را می‌گیرد، ولی کو تا انجام این وظیفه. اگر در پزشکی نوین یک بیماری درمان نشود صدای خیلی‌ها در می‌آید و اگر در طب مثلا سنتی، یک نفر درمان شود (یا خیال می‌کند که درمان شده) معجزه‌ای برای تایید آن شبه‌علم تلقی می‌شود و اگر درمان نشد، می‌گویند ببین بیمار چقدر بد بود که طب سنتی هم نتوانست آن را درمان کند!! پشت این گزاره‌ها انگیزه‌های مالی وجود دارد. بسیاری از این موسسات در قم هستند، ظاهرا ویزیت نمی‌گیرند، ولی قیمت شبه‌داروهای آنها سر به فلک می‌زند. راه توجیه کردن چرایی درمان نشدن را هم بلد هستند. بیشتر دست‌اندرکاران این موسسات غیر پزشک هستند و از منابع مالی سرشار این شبه‌علم نمی‌گذرند. البته اگر امکان درمان با گیاهان آنان بود، این مبالغ خیلی هم خوب است نوش جا‌ن‌شان، ولی چون می‌دانند که اینها عموما یک دارونما یا اقدام بی‌اثر است، اجازه بررسی‌های مستقل برای تایید کارایی موارد تجویزی را نمی‌دهند. در حالی که رکن اساسی هر دارویی امکان بررسی اثرگذاری و کارایی آن از طرف نهادهای مستقل و نیز وجود مقالات علمی در تایید آن است. کافی است که از آنها چنین چیزهایی را مطالبه کنید، در بیشتر موارد می‌گویند این روش‌ها مربوط به ما نیست؛   گویی اثربخشی خارج از حوزه وظایف این مثلا طب است. 

همه ما دوست داریم به جای خوردن داروهای شیمیایی اگر امکان داشت از مواد طبیعی به عنوان درمان استفاده کنیم. ولی این خواست قطعا باید در ذیل پزشکی مبتنی بر شواهد و دانش پزشکی صورت گیرد. جلوی این جنایت را باید گرفت که مردم مستاصل را به امید بهبود سرطان روانه داروهای گیاهی می‌کنند و فقط هنگامی پیش پزشک متخصص می‌روند که کار از کار گذشته و متاستاز شده است. بعد هم می‌گویند پزشکی جدید هم نتوانست درمان کند، در حالی که اگر به موقع مراجعه می‌کرد درمان می‌شد. 

وظیفه حکومت جلوگیری از این تقلب‌هاست. استاندارد کردن وزنه و ترازو وظیفه حکومت است. استاندارد کردن علم هم وظیفه آن است نه اینکه برای شبه‌علم و خالی کردن جیب مردم و رواج بیماری کوشش کنند. همه این افراد هنگامی که بیمار می‌شوند، عازم ینگه دنیا می‌شوند. به خاطرات آقای هاشمی مراجعه کنید، خیلی روشن است که اگر آن طب کاری می‌توانست کند در زمان جنگ ارز مردم را صرف درمان خود در لندن نمی‌کردند. آنهایی هم که بیمار شدند و درمان خود را به شبه‌علم سپردند، دیرتر از بقیه به خارج رفتند و فرصت درمان و زنده ماندن را از خود سلب کردند. فاعتبروا