سابقه مبارزاتی پنجشیر

دو سه ماهی از حمله خون‌بار ارتش سرخ نگذاشته بود که این‌بار ارتش سرخ با نزدیک به 200 عراده توپ و بیش از 10 هزار سرباز پیاده‌نظام از دو سوی دره پنجشیر وارد منطقه شدند و 17 روز طول کشید که ستون‌ها از دو طرف به یکدیگر برسند. این‌بار نیز ارتش سرخ نتیجه‌ای از حمله خود نگرفت و به اجبار منطقه را ترک کردند. مهم‌ترین حمله شوروی به دره پنجشیر برمی‌گردد به حمله آذرماه سال 1361؛ حمله‌ای که در آن 200 فروند هلیکوپتر و 60 فروند میگ روسی به همراه ارتش چهلم شوروی از زمین و هوا سراسر دره پنجشیر را مورد تهاجم قرار دادند. در مصاحبه‌های بعدی، احمدشاه مسعود پرده از رازی برداشت که دولت روسیه را سردرگم کرد. عملیات لو رفته بود و زمان و نحوه حمله را احمدشاه مسعود می‌دانست. به همین اعتبار نیروهای خود را در گروه‌های چریکی 30 نفره تقسیم و آنان را در دره‌های منتهی به دره اصلی پراکنده کرد. با همه قدرتی که نیروهای ارتش چهلم شوروی تحت فرماندهی «ژنرال ترگریگوریان» به کار برد نتیجه قابل توجهی به دست نیاورد، اما «کاگ‌ب» وارد عمل شد و لیستی 600 نفره از خبرچین‌های احمدشاه مسعود به دست کا‌گ‌ب افتاد. حمله آذر سال 1361 ضربه هولناکی به نیروهای احمدشاه مسعود وارد کرد، اما گروه‌های چریکی که احمدشاه مسعود در دره اصلی و دره‌های منتهی به دره اصلی پراکنده کرده بود ارتش سرخ را در تنگنا قرار داد. ارتشی که فکر می‌کرد با ضربات کاری به نیروهای احمدشاه مسعود توانسته محبوبیت او را پیش هم‌رزمانش آسیب‌پذیر کرده و تمرکز مسعود را ازبین‌رفته می‌دید به همین اعتبار به مسعود اولتیماتوم تسلیم دادند که اگر تسلیم نشود، عملیات ویژه و خارق‌العاده‌ای را پیش رو خواهد داشت و تصفیه مردم منطقه آغاز خواهد شد. حملات هوایی و بمباران روزانه منطقه 9 ماه طول کشید. در این حملات اکثر خانه‌های منطقه یا با بمباران هوایی یا با آتش توپخانه ویران شدند. گفته ‌می‌شود 70 درصد آبادی‌ها و تقریبا همه دام ساکنان منطقه که کار عمده مردم دام‌پروری بود، از بین رفتند. باقی‌مانده مردم منطقه به‌اجبار به دیگر مناطق افغانستان پناه بردند، اما تسلیم ارتش شوروی نشدند. ویرانی دره پنجشیر و خالی‌شدن منطقه از سکنه بومی سرانجام احمدشاه مسعود را به پذیرش آتش‌بس در اواخر سال 1361 متقاعد کرد؛ آتش‌بسی که بیش از دو سال نپایید، اما در این مدت احمدشاه مسعود به آرایش نیروهایش پرداخت و با یارگیری از میان مجاهدینی که اشغال کشورشان را برنمی‌تافتند، به جنگ‌های پارتیزانی مشغول شد، ژنرال‌های روسی این بار درصدد آن برآمدند که کار مسعود را یکسره کنند و در فروردین‌ماه سال 1363 با تمام توان به دره پنجشیر دوباره حمله بردند. جالب است با وجود دستگیری افراد زبده اطلاعاتی احمدشاه مسعود جاذبه مبارزاتی احمدشاه مسعود باعث جلب و جذب نیروهای اطلاعاتی جدید شد و خبر تعرض گسترده قبل از شروع آن به احمدشاه مسعود رسید که به‌موقع دستور تخلیه منطقه از سکنه آن صادر شد. جمعیت پنجشیر در آن سال تقریبا صد هزار نفر بود که بیشتر ساکنان که بعد از دو، سه سال آرامش در پی پذیرش آتش‌بس، زندگی آرامی پیدا کرده بودند، دره را تخلیه کردند و چون فاصله پنجشیر با کابل کوتاه است عمدتا وارد کابل شدند. ارتش سرخ که آبروی خود را در سطح جهان در معرض خطر دید که با وجود اشغال افغانستان نتوانسته سکنه دره‌ای به عمق 120 کیلومتر را به‌اصطلاح پاک‌سازی کند، از تمامی توان و قدرت نظامی خود سود برد. ظاهرا دستور حمله سراسری از عالی‌ترین مقامات کرملین اخذ شده بود. بمب‌افکن‌های TU که قادر هستند در ارتفاع پایین پرواز کنند و اصولا برای جنگیدن در چنین مناطقی ساخته شده‌اند و معروف است ابداع این هواپیماها به‌خاطر یکسره‌کردن کار دره پنجشیر صورت گرفته است، با حدود 20 هزار سرباز ارتش سرخ و تعداد زیادی از ارتش به‌اصطلاح خلقی افغانستان با واحدهای چترباز هوانیروز علاوه بر دره اصلی، دره‌های عمیق منتهی به دره اصلی را به وسیله چتربازان محاصره کردند و از طرف اندراب و پروان هم نیرو به مرکز دره فرستاده شد. کوشش کردند همه راه‌های فراری را که نیروهای احمدشاه مسعود بتوانند از آن استفاده کنند، به‌وسیله 20 هزار نیروی ارتش سرخ و نزدیک به 10 هزار نفر از ارتش دولتی راه‌های فرار را به‌ظاهر اشغال کردند. این بار شوروی به قصد ویران‌کردن همه آبادی‌ها و به‌جاگذاشتن سرزمین سوخته دست به چنین حمله‌ای زد، اما خروجی آن در نهایت به دومین قرار متارکه جنگ در پاییز همان سال شد. شوروی از این حمله نه اینکه سودی نبرد بلکه با دادن تلفات سنگین پذیرفت که نیروهای احمدشاه مسعود به مناطق تصرفی قبل از حمله بازگردند. این پیروزی بزرگی برای احمدشاه مسعود بود که در پی سال‌ها مقاومت به دست آورد و موقعیت او را در منطقه و بهتر است بگویم کل جهان تثبیت کرد و در بین مردم افغانستان به حامی بزرگ مجاهدین و دشمن شکست‌ناپذیر شوروی تبدیل شد. با تثبیت قدرت و جایگاه احمدشاه مسعود آخرین حمله شوروی در سال 1364 به دره پنجشیر در پی تصرف پادگان معروف «یشغور» که ارتش شوروی آن را به دژی مستحکم تبدیل کرد و احمدشاه مسعود آن را تصرف کرد و غنائم قابل‌توجهی نصیب نیروهای مجاهد شد صورت گرفت، تاکتیک جنگی احمدشاه مسعود در تصرف پادگان «یشغور» در خاطر مردم و ارتش شکست‌خورده شوروی باقی ماند.

احمدشاه مسعود برای اولین‌بار دستورالعمل‌های ژنرال جیاپ فرمانده جنگ‌های چریکی ویتنام در مقابل آمریکا را در منطقه پیاده کرد. هماهنگی توپخانه و حرکت چریک‌ها بعد از بمباران منطقه مورد نظر و پیاده‌کردن نیروهای مبارز در منطقه برگرفته از شیوه عملیاتی ژنرال جیاپ کارساز واقع شد، اما حادثه تلخی که جایگاه احمدشاه مسعود را بین کل مردم افغانستان بالا برد و تجاوز ارتش سرخ را عیان‌تر کرد. موضوع از این قرار بود که در حمله احمدشاه مسعود به پادگان دولتی «یشغور» بیش از 600 نفر از نیروهای دولتی به اسارت مجاهدین درآمدند. نیروی هوایی و هوانیروز ارتش سرخ به محل نگهداری اسرا حمله کرد و تمامی اسرای دولتی و عده‌ای از مجاهدین کشته شدند. بازتاب حمله ارتش سرخ به اسرای پادگان «یشغور» به خبر اول رسانه‌های غربی تبدیل و جایگاه و موقعیت ارتش سرخ به‌شدت متزلزل شد. قصه پرغصه دره پنجشیر و شیر دره‌های این ناحیه احمدشاه مسعود در خاطره مبارزان و انقلابیون جهان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است که پنجشیر و دلاورمرد این ناحیه «احمدشاه مسعود» را در خاطره خونین مردم افغانستان جاودانه کرده است. روزی که شیر دلاور و شجاع فرزند احمدشاه مسعود پرچم مبارزه پدر را به دست گرفت، درحالی‌که مدعیان حکومتی با چمدان‌های پر، فرار را بر قرار ترجیح دادند، روح پرآوازه احمدشاه مسعود در قامت رسای فرزند دلاورش حیاتی دوباره یافت. دره پنجشیر قتلگاه متجاوزان است، خواه ارتش سرخ باشد، خواه ارتش آمریکا. آمریکاییان می‌دانستند با حضور احمدشاه مسعود نمی‌توانند افغانستان را اشغال کنند و چند روزی قبل از 11 سپتامبر و حمله به برج‌های تجارت جهانی، احمدشاه مسعود به شهادت رسید تا بستر اشغال فراهم باشد و اما این مهم را فراموش کردند که دره پنجشیر، شیرپرور است و روح احمدشاه مسعود، ققنوس‌وار از میان خاکستر و خون دره پرآوازه در قامت رسای فرزندش حیات تازه می‌یابد. اینکه طالبان جاده مستقیم دره پنجشیر از کابل تا اندراب را به کمک نیروی هوایی و پهپادهای دیگران اشغال کرده باشند فراموش نکنند ارتش سرخ 9 حمله از این دست را در کارنامه شکست‌خورده خود دارد. تازه اول راه است. غرش شیران پنجشیر را از دره‌های صعب و سخت ولسؤالی‌های این ایالت و انعکاس آن در شهرها و روستاهای افغانستان را هم‌اکنون می‌توان شنید. سپیده‌دم پیروزی پنجشیر قابل رؤیت است. روح احمدشاه مسعود در فرزندش که عاشق حافظ، سعدی، مولوی و فرهنگ ایرانی است، متجلی است.