یا توافق، یا جنگ؟

به گزارش اقتصادنیوز، در شرایطی که دیپلمات های کشورهای عضو توافق هسته ای قرار است در روزهای پایانی ماه میلادی جاری برای شرکت در مذاکرات احیای برجام در شهر وین حضور پیدا کنند، بررسی گمانه زنی ها پیرامون آینده این گفتگوها حاکی از عدم خوش بینی بخشی از تحلیلگران نسبت به این موضوع است.

سخن از پلن بی و تهدید به جنگ با ایران از سوی مقامات آمریکایی و اسرائیلی، موید چنین نظراتی است. ست جی. فرانتزمن مدیر اجرایی مرکز گزارش و تحلیل خاورمیانه، با انتشار یادداشتی با عنوان «چرا جنگ از طرف ایران تهدیدی به شمار نمی رود؟» در پایگاه تحلیلی هیل ادعا کرده دوگانه «جنگ یا توافق» دوگانه غلطی است و ایران به دنبال راه اندازی جنگ گسترده ای نیست و در صورت توافق یا عدم توافق درگیری های نیابتی در خاورمیانه ادامه خواهد داشت.

اخیرا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی افشای عملیات جدیدی را به اطلاع رسانه ها در تهران رسانده که از نظر آن ها باعث افتخار ایرانیان است. مسئله مربوط به توقیف یک نفتکش و انتقال آن به یکی از بنادر ایران بود که بهانه ای برای رجزخوانی شد. سپاه اعلام کرده ناوگان پنجم آمریکا را فریب داده است. اما مقامات آمریکایی ضمن رد آن مدعیند که این مسئله «کاملا نادرست» است.

بهترین راه برای جلوگیری از جنگ

تحرکات جدید ایران در بحبوحه زمزمه هایی مبنی بر آغاز مجدد مذاکرات هسته‌ای در 29 نوامبر -درست پس از عید شکرگزاری-  انجام شده است. در اواسط اکتبر، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفته بود که صبر و شکیبایی آمریکا به دلیل عدم بازگشت ایران به میز مذاکره رو به پایان است. این مسئله تداعی کننده مباحثی گرم در سال 2015 درباره توافق با ایران ایران است و اینکه آیا عدم توافق به معنای «جنگ» است؟ در زمان انعقاد توافق در سال 2015، مقامات دولت اوباما به رسانه ها اعلام کردند که توافق با ایران بهترین راه برای جلوگیری از جنگ است.

داستان «توافق یا جنگ» در محوریت این موضوع قرار دارد که: چرا باید یک توافق جدید وجود داشته باشد، یا اینکه چرا ایالات متحده و سایر کشورها باید زمان صرف کنند تا ایران به پای میز مذاکره بیاید. سؤالی که باید در مورد این روایت پرسیده شود این است: «جنگ» چگونه به نظر می‌رسد و چرا «جنگ» در نقطه مقابل توافق قرار دارد؟

خطر جنگ با اسرائیل

بحث در مورد جنگ با ایران مبتنی بر این نگرانی است که اگر ایران به غنی‌سازی اورانیوم ادامه دهد، در نهایت کار به درگیری با اسرائیل منجر خواهد شد. نیروهای دفاعی اسرائیل برای آمادگی در برابر وقوع جنگ احتمالی طی چهار روز ابتدایی ماه نوامبر رزمایشی را برگزار کردند. این مانور بر روی احتمال شلیک هزاران موشک توسط حزب الله -که از حمایت ایران برخوردار است- متمرکز بود. همچنین این رزمایش شامل آمادگی برای خشونت در داخل سرزمین های اشغالی هم طراحی شده بود. در همان زمان، اسرائیل یک هواگرد نظارتی جدید – نوعی بالون هوایی غول پیکر- در نزدیکی مرز شمالی با لبنان و اسرائیل راه اندازی کرده است، و نیروهای آمریکایی نیز در حال انجام آموزش های مشترک در نزدیکی ایلات، در دریای سرخ هستند.

واقعا خطر جنگ وجود دارد؟

در حالی که اسرائیل به وجود «خط قرمزهایی» در مورد برنامه هسته‌ای ایران اشاره کرده است، سؤالی که باید پرسیده شود این است که آیا هرگز تهدید خطر جنگ ایران با ایالات متحده یا اسرائیل وجود دارد؟ تاکنون، شواهد نشان می‌دهد که ایران تحرکاتی نظیر توقیف اخیر نفتکش -که از قابلیت تبلیغاتی هم برخوردار است- را به حرکاتی که منجر به درگیری با با ناوگان پنجم آمریکا شود، ترجیح می‌دهد. ایران تمایل ندارد یک جنگ واقعی و متعارف را به خطر بیندازد. این کشور از دهه 1980 که با عراق صدام حسین می‌جنگید، وارد هیچ جنگ بزرگی نشده است. این در حالی است که رژیم تحریم ها هم بر توانایی این کشور موثر بوده است.

با این حال ایران از قابلیت های هسته ای اش برای کسب امتیازات دیپلماتیک استفاده می کند. همچنین نیروهای نیابتی این کشور در سراسر خاورمیانه، ابزار دیگری در دستان دولت است. بنابراین، قدرت واقعی ایران به واسطه نیروهای نیابتی و گروه های متحد با آن است، که از حمایت دولت برخوردارند.

ادامه دور جنگ های نیابتی

بنابراین، ایران بخشی از قدرت‌ خود را از طریق مانورهای سپاه و نیروهای نیابتی خود به دست می آورد که به نظر نمی رسد هیچ‌کدام از آنها آماده یک درگیری بزرگ باشند. اگر ایران نتواند از عهده یک درگیری بزرگ برآید، احتمال اینکه فقدان توافق هسته‌ای ایران منجر به «جنگ» شود کاهش می‌یابد. آنچه ممکن است اتفاق بیفتد این است که عدم توافق به معنای ادامه تنش در منطقه باشد.  با این حال، پس از توافق قبلی ایران در سال 2015، حضور و نفوذ ایران در عراق، سوریه، لبنان و یمن افزایش یافت..

در صورت توافق یا عدم توافق، ایران به تلاشهای خود ادامه خواهد داد. این وضعیت منجر به یک جنگ بزرگ و متعارف نمی‌شود، بلکه بیش تر همان درگیری‌های نیابتی ادامه می یابد که خاورمیانه برای دهه‌ها درگیر آن است.