چالش پیش بینی نشده بر سر راه مذاکرات

به گزارش اقتصادنیوز، مذاکرات احیای برجام در شهر وین با وقفه ای پنج ماهه آغاز به کار کرده است. با این حال وقوع یک مسئله در روزهای اخیر از نگاه تحلیل گران می تواند مسیر مذاکرات را تغییر دهد. استفانی لیختنشتاین، گزارشگر پالیتیکو با انتشار گزارش با عنوان «مذاکرات هسته ای در بحبوحه نگرانی ها نسبت به شدت گرفتن غنی سازی دچار تلاطم می شود» به بررسی این موضوع پرداخته است.

یک چالش جدید پیش بینی نشده

 پنج ماه طول کشید تا بالاخره مذاکرات هسته ای ایران از سر گرفته شود. با این حال ممکن است پیش از این که مذاکرات روی دور بیافتد، با حواشی پیش رو دچار مشکل شود.

در روزهای اخیر دیپلمات‌های ارشد بریتانیا، فرانسه و آلمان هشدار داده اند که مذاکرات برای بازگرداندن دوباره ایالات متحده و ایران به توافقی که در ازای ازای لغو تحریم‌ها تهران برنامه هسته‌ای خود را محدود کند، با لحظه‌ای درنگ حساس روبه‌رو شده است. موضوع از آن جا آب می خورد که پایگاه خبری اکسیوس در روزهای اخیر خبر داده که اسرائیل با ادعای این که ایران درصدد دسترسی به اورانیوم نود درصدی است و به مقامات غربی هشدار داده است [ادعایی که چهارشنبه شب توسط رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی رد شد].

سایه سنگین بدبینی

دیپلمات های وابسته به تروئیکای اروپایی گفته اند در صورت صحت این گزارش این امر بسیار محتمل است که اساسا این مذاکرات به هم بخورد. این دیپلمات ها روز سه شنبه در جمع خبرنگاران در وین گفتند: «این مسئله به طور جدی روند مذاکرات را به خطر می اندازد». آنها ادعا داشتند که هدف از این مذاکرات رسیدن به توافقی است که ماهیت منحصراً صلح آمیز برنامه هسته ای ایران را تضمین کند، در حالی که این ماجرا چنین هدفی را به چالش می کشد.

مهم صحت چنین ادعایی نیست، در هر صورت تحول در توسعه برنامه هسته ای ایران و موضع سخت دولت ابراهیم رئیسی در برابر تقاضای شروع مجدد مذاکرات بر بدبینی دیپلمات های غربی تا قبل از بازگشت به وین افزوده بود. این دیپلمات های اروپایی گفته اند در این هفته مشخص می شود که آنها چقدر در مذاکرات جدی هستند و اگر این چنین نباشد به مشکل خواهیم خورد.

مورا خوش بین می ماند

در این شرایط، انریکه مورا، مقام ارشد اتحادیه اروپا که مذاکرات را هماهنگ می کند، تلاش کرده است تا خوش  بین بماند. او روز دوشنبه به خبرنگاران گفت به وضوح اراده جدی هیئت ایرانی برای مشارکت در کار احیای برجام قابل مشاهده است.

خیال راحت دیپلمات ها

با همه این شرایط و با وجود هوای سرد و طوفانی در وین و علی رغم شرایط قرنطینه ناشی از COVID-19 که مغازه‌ها و حتی بازارهای معروف کریسمس وین را بسته نگه داشته، در ابتدای هفته دیپلمات‌ها خیالشان راحت بود که بالاخره سر میز نشسته اند.

ایران که از زمان به قدرت رسیدن ابراهیم رئیسی اعلام کرده بود که زمان نیاز دارد تا موضع خود را نسبت به مذاکرات مشخص کند، بالاخره پس از وقفه چند ماهه به وین بازگشت. اما در طول همین مدت تهران از این زمان برای برداشتن گام‌های بیشتری برای تسریع برنامه هسته‌ای خود استفاده کرد -از جمله غنی‌سازی بیشتر اورانیوم و افزودن سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر. علی رغم گزارش جنجال برانگیز این هفته آکسیوس، ایران همچنان تاکید دارد که برنامه هسته ای اش صلح آمیز است.

عزم جدی ایران

ایران در حرکتی عموما نامتداول، هیئتی چهل نفره را به وین گسیل کرده است که این حاکی از تلاشی آشکار برای نشان دادن جدیت خود در گفتگوها است -به ویژه در مورد موضوع لغو تحریم های غرب. در میان این هیئت نه تنها علی باقری کنی، رئیس هیئت مذاکره کننده، بلکه معاونان اقتصادی و حقوقی وزیر امور خارجه، قائم مقام بانک مرکزی، معاون وزیر اقتصاد و همچنین معاون وزیر نفت نیز حضور داشتند.

اما فارغ از این مسائل، دیپلمات‌های اروپایی همچنان سردرگم از این هستند که هنوز دقیقاً نمی‌دانند ایران چه مقدار از پیش‌نویس‌هایی را که در شش دور گذشته مذاکرات در وین مورد مذاکره قرار گرفته بود، اکنون می‌پذیرد.

ارجاع به پیش نویس اولیه؛ سانتریفیوژهای مورد مناقشه

طبق توافق اولیه، ایران موافقت کرد که برنامه هسته‌ای خود را در ازای کاهش تحریم‌های اقتصادی محدود کند. مذاکره کنندگان در وین در تلاش هستند تا با توافق بر روی یک برنامه گام به گام متوالی که ایالات متحده و ایران را به برجام بازگرداند، توافق اولیه را بازگردانند.

در جریان مذاکرات فشرده قبلی، مذاکره کنندگان یک پیش نویس اصلی با تعهدات سیاسی و همچنین سه ضمیمه در مورد لغو تحریم‌ها، محدودیت‌های هسته‌ای و توالی گام‌هایی که ایالات متحده و ایران هر کدام باید بردارند، تهیه کرده بودند. مذاکره کنندگان تخمین زده اند که تقریباً 70 تا 80 درصد از توافق کامل شده است و 20 تا 30 درصد باقیمانده حاوی دشوارترین مسائل مورد اختلاف است -از جمله اینکه با سانتریفیوژهای پیشرفته ایران چه باید کرد.

باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد جدید هسته‌ای ایران گفته: «تمام موضوعاتی که در شش دور گذشته به نتیجه رسیده قابل مذاکره است». وی افزود: «آنچه ما از شش دور گذشته داریم یک پیش نویس است و نه یک توافق. و هر پیش نویسی قابل مذاکره است». از جمله دلایلی که ممکن است اکنون کار دقیق پیش نویس متون با پیچیدگی بیشتر مواجه شود این است که باقری کنی برخلاف عباس عراقچی که به زبان انگلیسی تسلط داشت، از طریق مترجم صحبت می کند.

پلن B  چیست؟

اگر ایران علاقه جدی به دیپلماسی نشان ندهد، هنوز مشخص نیست که هر کشور چه برنامه‌ای برای مواجهه با این مسئله دارد. ایالات متحده بررسی گزینه نظامی را رد نکرده است و این در حالی که اروپایی ها به احتمال زیاد سعی در حفظ همبستگی -از جمله با روسیه و چین- و افزایش فشار سیاسی بر تهران خواهند داشت.

پس از نشست رسمی روز دوشنبه کمیسیون مشترک (نهاد مسئول نظارت بر اجرای توافق هسته‌ای)، دیپلمات‌ها وارد کارگروه‌هایی شدند که به طور مفصل به رفع تحریم‌ها و محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران می‌پردازند.

ایران هنوز مستقیماً با ایالات متحده مذاکره نمی کند و در عوض به دیپلمات های اروپایی برای ارائه پیام های شفاهی و کتبی به هیئت واشنگتن به رهبری رابرت مالی -نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران- متکی است. تیم آمریکایی در یک هتل مجزا در نزدیکی هتل کوبورگ - جایی که مذاکرات اصلی در آنجا در حال انجام است-مستقر است.

دیپلمات‌های ارشد اروپایی معتقدند این لحظه حساسی است که پس از ماه‌ها آماده‌سازی انتظارش را داشتیم، و امیدواریم طرف ایرانی پیشنهادات ملموس و عملیاتی داشته باشند. مشخص نیست این دور از مذاکرات تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، اما برخی انتظار دارند حداقل تا روز جمعه ادامه داشته باشد. یک دیپلمات ارشد اروپایی به شوخی گفت: «ما چمدان های بزرگی با خود آورده ایم و تا زمانی که لازم باشد می توانیم ادامه دهیم».